Молекулалық биология және генетика

Август 3, 2022

Главная
Биология
Молекулалық биология және генетика

Содержание

2. Қартаю- барлық тірі ағзаларға тән жалпы биологиялық құбылыс болып саналады. Қартаю-онтогенез қорытындысы,ағзада ерекше құрылымдық ,қызметтік және
3. Герантология(гр.geron-шал) деп атайды. қартаю құбылысының негізгі заңдылықтарын молекулалық және жасушалық деңгейден бастап тұтас ағза деңгейінде анықтайды.
4. Қазіргі биологияда қартаю процесі ең маңызды және қызықты мәселенің бірі болып саналады.Бұл процестің барлығын қызықтыруына да
5. 1)Генетикалық ақпараттың берілуі,жасушаның механизмі мен функциясы,ақуыз синтезі,ағзадағы зат алмасу процесінің заңдылығының ашылуы. 2)Кейбір дамыған елдердегі жасы
6. Қартаю процесінің дамуы үшін 1) гетерехрондылық 2) гетеротроптық 3)гетерокинетикалылық тән. 1) Гетерехрондық -қартаю кезіндегі әр жасушалар
7. Гетерокинетикалылығы-қартаюдың түрлі ағза мүшесінде түрлі жылдамдықпен жүруі.
8. Гетеротоптық-қартаюдың ағза мүшелерінде көрініс беруі.Жасуша байланысы ағзада бірдей емес қартаю процесі миға түрлі кеңістікте әсер етеді.
9. Қартаю-бұл ағзадағы баяу жүретін процесс.Қартаю кезінде ағза өзінің түрлі мүмкіндіктерінен айрылады. Мысалға: -регенерация құбылысының деңгейі төмендейді.
10. Өмір сүру ұзақтығы жағынан жануарлар арасында түрлеріне, тұқымдастарына байланысты түрлі келеді.Көп жағдайда өмір сүру ұзақтығы ұрпақ
11. 1.Ми салмағы 2.дененің салмағы 3.зат алмасу процесінің 4.қарқындылығы Бұл сүтқоректілерде эмперикалық теңдеумен беріледі: E=ми салмағы S=дене
12. Қарттық кезеңде ағза құрылысы мен құрамының өзгеруі қалыпты процесс.Көп ғасырларға дейін адамдар бұл процесті тоқтатудың амалын
13. Салмақ және дене құрамы Көптеген ұлпалар мен бұлшықеттерден тұратын адам денесі қартайған кезде өзінің максимальды бөлігінің
14. Бүкіл омыртқалылардың жасушаларының құрылысы бірдей.Олар 2 типті ақуыздың коллаген Эластиннен тұрады. Қартаю кезіндегі ұлпа құрылысындағы өзгеріс
15. Коллаген Ағзадағы барлық ақуыздың үштен бір бөлігін құрайды.Теріде,сүйекте кездеседі.Жасуша синтезінен кейін коллаген еріген күйінде (тронколлаген) болады.Ақырындап
16. Жасушалық деңгейде қартаю,ол жасуша бөлінуінің баяулауымен түсіндіріледі.Бұл процесс көбнесе сомалық жасушалардың бөлінуінің нәтижесі болып саналады. Себебі:бұл
17. Қартайған жасушадағы ең маңызды өзгеріс Жасуша арасында пигменттердің, инертті зиян заттардың жинақталуы. Липофуцин пигменті жүрек бұлшықеттерінде
18. Ағзадағы қартаю кезіндегі жеке органдар Қан айналым жүйесі-жүрек бұлшықеттерінің атрофиясы,әсіресе сол жүрекшедегі қақпақшалардың кальификациясы.Жүрек қан тамырларының
19. Жүйке жүйесі Психологиялық,нейрофизиологиялық қабілеттері уақыт өте келе ақаулықтарға тап болады.Көз жанарының жарыққа,қараңғыға адаптациясы баяулайды,есте сақтау қабілеті
20. Қаңқа құрылысы Кәрілік жаста сүйектер құрамындағы Ca азайып,мықты болудан қалады(остеопороз).Сынудың көп болуы осы шақта
21. Бездерге әсері Ішкі секреция бездерінің қызметіне де айтарлықтай өзгерістер байқалады-кейбір бездердің қызметі төмендеп,гормондарды аз мөлшерде бөліп
22. Ас қорыту жүйесінде Тістер босап,қаусап түсе бастайды.Ас қорыту сөлдерінің бөлінуі азаяды.Жас ұлғайған сайын ағзаның иммундық реакциясы
23. Теріге әсері 50 жастан кейін адам терісінде тұрақты өзгерістер: тыртықтар меңдер сүйелдер әжімдер пайда болады.Бұның негізгі
24. Тарих қандай сыр шертеді? Қартаю процесінің себебі?
25. Ең бірінші қадам XIX ғасырда Вейсман жасаған болатын.Ол қартаюды эволюцияның әсері деп түсіндіреді.Тағы бір айтқаны: “Қартайған
26. 1951 жылы “Биологияның шешілмеген проблемасы”атты докладын Питер Медавар Лондонның патша қауымына жария етті. Бұл жаңалықтың маңыздысы
27. Қартаю теорияларын 2топқа бөлуге болады. 1) эволюциялық “Қартаю- бұл тірі организмдердің жалпы қасиеті “ 2)жасушалардың кездейсоқ
28. 1957 жылы Вильямс “плейтроптық гендер” туралы мәлімдеме жасады.Олар әр түрлі өмір кезеңінде ағзаның өмір сүруіне әсер
29. Молекулалық механизмі Қартаюдың қазіргі теориялары бойынша қартаю жасушаның генетикплық аппаратының бұзылуы салдарынан болады.Онтогенез барысында нуклеопротейд кешенінің
30. Қартаюдың негізгі теориялары.
31. М.Рубнер Әрбір ағзаның қуат қоры болады.Ағзаның қуат қорын жұмсауы дененің сыртқы мөлшеріне тәуелді болады.Яғни ағза дене
32. И.П.Павлов А.А.Богомольц Жүйке тозуы-қартаю 1912 Орталық жүйке жүйесі ағзаның барлық мүшелері мен мүшелер жүйесінің қызметін реттеуші,басқарушы
33. Прогерия Адамның ерте қартаю белгісі.(балалық шақтан бастап жедел қартаю белгісі.) Олардың терісінде қыртыстар пайда болып,шаштары ағарады,көздері
35. Адам өмірінің ұзақтығы Ерте замандарда адам өмірінің ұзақтығы қысқа болған.
36. Адамдарда өмір сүруінің биологиялық мүмкіншіліктері 120-150жыл,дегенмен осы жасқа дейін өмір сүрушілер-ұзақ өмір сүрушілер.Ұзақ өмір сүрушілер барлық
37. Дүниеде ең ұзақ өмір сүрген ,Гинннестің рекордтар кітабына енген Шерәлі Мүслімов ол 168 жыл әкесі 110
38. японцу Томодзи Танабэ, Tomoji Tanabe, 111 лет. Жа Жанна-Луиза Кальман, Jeanne Louise Calment. 122 года. Франция.
40. Скачать презентацию

Слайд 2

Қартаю- барлық тірі ағзаларға тән жалпы биологиялық құбылыс болып саналады. Қартаю-онтогенез қорытындысы,ағзада

ерекше құрылымдық ,қызметтік және биохимиялық өзгерістердің пайда болуымен сипатталатын құбылыс.

Слайд 3

Герантология(гр.geron-шал) деп атайды. қартаю құбылысының негізгі заңдылықтарын молекулалық және жасушалық деңгейден

бастап тұтас ағза деңгейінде анықтайды.

Слайд 4

Қазіргі биологияда қартаю процесі ең маңызды және қызықты мәселенің бірі болып

саналады.Бұл процестің барлығын қызықтыруына да бірнеше факторлар бар.

Слайд 5

1)Генетикалық ақпараттың берілуі,жасушаның механизмі мен функциясы,ақуыз синтезі,ағзадағы зат алмасу процесінің заңдылығының

ашылуы.
2)Кейбір дамыған елдердегі жасы үлкен адамдардың көбеюі,соның сал дарынан жастар үлесі қарт адамдардан азайып,экономикалық,социологиялық мәселелерге алып келіп жатқаны
3)Адамның жасы үлкейген сайын түрлі аурулардың көбейіп,ағзаның патологияға бейім болуы.
Міне осы сияқты бірнеше факторлар биология ғылымындағы қартаю құбылысын терең зерттеуге негіз болды

Слайд 6

Қартаю процесінің дамуы үшін
1) гетерехрондылық
2) гетеротроптық
3)гетерокинетикалылық тән.

1) Гетерехрондық -қартаю кезіндегі әр жасушалар арасындағы айырмашылықтың болуы.Адамдағы тимустың атрофиясы 13-15 жаста басталады,ал гипофиз безінің кейбір функциялары терең қарттық кезеңде байқалады.

Слайд 7

Гетерокинетикалылығы-қартаюдың түрлі ағза мүшесінде түрлі жылдамдықпен жүруі.

Слайд 8

Гетеротоптық-қартаюдың ағза мүшелерінде көрініс беруі.Жасуша байланысы ағзада бірдей емес қартаю процесі

миға түрлі кеңістікте әсер етеді.

Слайд 9

Қартаю-бұл ағзадағы баяу жүретін процесс.Қартаю кезінде ағза өзінің түрлі мүмкіндіктерінен айрылады.
Мысалға:

-регенерация құбылысының деңгейі төмендейді.
-Қоршаған ортаға бейімділіктің жоғалады,адаптация деңгейі төмен.
-Аурулар мен травмаларға жиі ұшырайды.
Бұл қаиет бүкіл тірі ағзаға тән қасиет.

Слайд 10

Өмір сүру ұзақтығы жағынан жануарлар арасында түрлеріне, тұқымдастарына байланысты түрлі келеді.Көп

жағдайда өмір сүру ұзақтығы ұрпақ қалдырғанына байланысты келеді. 1)көп ұрпақ беретіндер аз өмір сүреді. 2)жануарлардың көлеміне миының салмағына, метаболизмнің активтілігіне де байланысты болады .

Слайд 11

1.Ми салмағы 2.дененің салмағы 3.зат алмасу процесінің 4.қарқындылығы Бұл сүтқоректілерде эмперикалық теңдеумен

беріледі: E=ми салмағы S=дене салмағы M=метаболизм процесі

L=5.5E(0.54)S(0.34)M(0.42)

Слайд 12

Қарттық кезеңде ағза құрылысы мен құрамының өзгеруі қалыпты процесс.Көп ғасырларға дейін

адамдар бұл процесті тоқтатудың амалын ойлады.Тек 20 ғасырдың ортасынан бастап биологиялық және медициналық зерттеулер жүргізе бастады.

Қартаюдың жалпы физиологиялық белгілері

Слайд 13

Салмақ және дене құрамы
Көптеген ұлпалар мен бұлшықеттерден тұратын адам денесі қартайған

кезде өзінің максимальды бөлігінің үштен бір бөлігін құрайды.Дененің кішіреюіне қарамастан ұлпалар,тері жіне бұлшықеттер өз бойларына көптеп су жинайды.

Слайд 14

Бүкіл омыртқалылардың жасушаларының құрылысы бірдей.Олар 2 типті ақуыздың
коллаген
Эластиннен тұрады.
Қартаю кезіндегі

ұлпа құрылысындағы өзгеріс

Слайд 15

Коллаген
Ағзадағы барлық ақуыздың үштен бір бөлігін құрайды.Теріде,сүйекте кездеседі.Жасуша синтезінен кейін коллаген

еріген күйінде (тронколлаген) болады.Ақырындап ол полимеризация құбылысынан өтіп,қалыпты формасына келеді.
Филаментарлық коллаген-жас өскен сайын ақуыздық торға айналады.Олар көздің кристалдық линзаларына ұқсайды.Қартаюдың әсерінен қантамырлардың серпімділігі мен созылғыштығы төмендейді,бұл коллагендердің фрагментациясы әсерінен.

Слайд 16

Жасушалық деңгейде қартаю,ол жасуша бөлінуінің баяулауымен түсіндіріледі.Бұл процесс көбнесе сомалық жасушалардың

бөлінуінің нәтижесі болып саналады. Себебі:бұл аралық активті теломеразалардың жоқтығы нәтижесінде хромосома ұштары”теломерлер”әр бөлінуде қысқарып отырады.Адамның сомалық жасушасы 52 рет бөліне алады,осыдан кейін теломерлер жоғалады,жасушада апоптоз процесі іске асады. Л.Хейфлик литин және оған негізделген А.Оловниковтың ” теломерлік гипотезасын ” айтуға болады.

Слайд 17

Қартайған жасушадағы ең маңызды өзгеріс
Жасуша арасында
пигменттердің,
инертті зиян заттардың жинақталуы.
Липофуцин пигменті

жүрек бұлшықеттерінде пайда болады.Ол адам туылғаннан 10 жасқа дейін болмайды.Ал қартайған кезде 90 жаста жасушаның 3 % алып жатады.Сонымен қатар металдар да жинақталады,бірақ олардың көлемі аса көп емес.

Слайд 18

Ағзадағы қартаю кезіндегі жеке органдар
Қан айналым жүйесі-жүрек бұлшықеттерінің атрофиясы,әсіресе сол жүрекшедегі

қақпақшалардың кальификациясы.Жүрек қан тамырларының серпімділігі мен созылғыштығының әлсіреуі.(атеросклероз).Бұлшықеттерге,жүрекке қан тығыз керек болғанда қанның баяу жүруі,оттегінің жеткілікті бар мүшеге таралмауы,Осындай салдардан соң өкпенің активтілігі бұзылады.

Слайд 19

Жүйке жүйесі
Психологиялық,нейрофизиологиялық қабілеттері уақыт өте келе ақаулықтарға тап болады.Көз жанарының жарыққа,қараңғыға

адаптациясы баяулайды,есте сақтау қабілеті нашарлайды,қарттарды неге де болса үйрету қиын,өйткені жасуша жаңаруы азаяды. Жүйке жасушаларының көбейе алмайтынын ескерсек,жас ұлғайған сайын олардың саны бірте-бірте азаятындығы өздігінен-ақ түсінікті.100 жылда мысықтың нейрондарының саны 25% кеміген

Слайд 20

Қаңқа құрылысы
Кәрілік жаста сүйектер құрамындағы Ca азайып,мықты болудан қалады(остеопороз).Сынудың көп болуы

осы шақта

Слайд 21

Бездерге әсері
Ішкі секреция бездерінің қызметіне де айтарлықтай өзгерістер байқалады-кейбір бездердің қызметі

төмендеп,гормондарды аз мөлшерде бөліп шығарады,мысалы жыныс бездері,қалқанша безі,бүйрек үсті безі,ал кейбіреулерінің қызметі керсінше жоғарылайды-гипофиз.

Слайд 22

Ас қорыту жүйесінде
Тістер босап,қаусап түсе бастайды.Ас қорыту сөлдерінің бөлінуі азаяды.Жас

ұлғайған сайын ағзаның иммундық реакциясы өзгереді,гуморальдық және жасушалық иммунитет төмендейді.

Слайд 23

Теріге әсері
50 жастан кейін адам терісінде тұрақты өзгерістер:
тыртықтар
меңдер
сүйелдер
әжімдер пайда

болады.Бұның негізгі себебі: осы кезде тері асты май қабаты бірте-бірте жұқарып жойылады.Бұл терінің құрғақтауына,оның иімділігінің төмендеуіне алып келеді.

Слайд 24

Тарих қандай сыр шертеді?
Қартаю процесінің себебі?

Слайд 25

Ең бірінші қадам XIX ғасырда Вейсман жасаған болатын.Ол қартаюды эволюцияның әсері

деп түсіндіреді.Тағы бір айтқаны:

“Қартайған ағза қоғамға зиян,өйткені жастардың орнын алады”

Слайд 26

1951 жылы “Биологияның шешілмеген проблемасы”атты докладын Питер Медавар Лондонның патша қауымына

жария етті. Бұл жаңалықтың маңыздысы жануарлар өзінің максимал жасына сирек жетеді,қартаю байқалған кезде,эволюция қартаюдың даму процесіне қарсы тұра алмайды.Бұл жаңа зерттеулер жүргізуге себеп болды.

Слайд 27

Қартаю теорияларын 2топқа бөлуге болады.
1) эволюциялық
“Қартаю- бұл тірі организмдердің жалпы қасиеті

“
2)жасушалардың кездейсоқ зақымдануынан кездейсоқ оқиғаларға негізделген.
“Бұл табиғи процестің нәтижесі болып табылады”

Слайд 28

1957 жылы Вильямс “плейтроптық гендер” туралы мәлімдеме жасады.Олар әр түрлі өмір

кезеңінде ағзаның өмір сүруіне әсер етіп отырады. Жастық шақта “плейтроптық гендер”пайдалы болса,қартайғанда зияны бар. Бұл идея: “антогонистік плейтропия “ деп атады.

Слайд 29

Молекулалық механизмі
Қартаюдың қазіргі теориялары бойынша қартаю жасушаның генетикплық аппаратының бұзылуы

салдарынан болады.Онтогенез барысында нуклеопротейд кешенінің сандық жіне сапалық өзгерістері байқалады,ал ол тіршіліктің түпкілікті қасиеттерінің бірі—өзін-өзі жаңарту,ақуыз синтезі сияқты құбылыстардың өзгеруіне алып келеді.
Қартаю кезінде гистондар саны көбейеді,Олардың ДНҚ молекуласымен байланысы қатая түседі,ал бұл көптеген гендер мен гендер кешенінің актив күйінен активсіз күйіне көшуіне алып келеді.

Слайд 30

Қартаюдың негізгі теориялары.

Слайд 31

М.Рубнер
Әрбір ағзаның қуат қоры болады.Ағзаның қуат қорын жұмсауы дененің сыртқы

мөлшеріне тәуелді болады.Яғни ағза дене сыртына жылуды қаншалықты көп шығарса,соншалықты энергия алдмасуы белсенді түрде болып,оның қоры тез таусылады және ондай ағзалар көп өмір сүрмейді.Мысалы:егеуқұйрық 2-3 жыл
Ит 20 жыл
Піл 80 жыл өмір сүреді

“Қуаттық қартаю теориясы”

Слайд 32

И.П.Павлов А.А.Богомольц
Жүйке тозуы-қартаю 1912
Орталық жүйке жүйесі ағзаның барлық мүшелері мен мүшелер

жүйесінің қызметін реттеуші,басқарушы орталық болып табылады.ұзақ уақыт жүйкенің шаршауы ерте қартаюды тудыратын анықтаған

“Ұлтаралық қатынастардың бұзылуы” 1922

Ол жасушалар мен ұлпалардың қоректенуін қамтамасыз ететін және реттейтін дәнекер ұлпалардың қартаю құбылысындағы маңызы ерекше деп түсінген

Слайд 33

Прогерия
Адамның ерте қартаю белгісі.(балалық шақтан бастап жедел қартаю белгісі.)
Олардың терісінде

қыртыстар пайда болып,шаштары ағарады,көздері нашар көреді,тамырлардың атеросклерозы т.б. Дамиды,яғни 20 жасқа жетпей-ақ нағыз кәрі адамға тән қартаю құбылыстары дамиды.тап осындай құбылыс 2001 жылы Атырау облысының тұрғыны 9-10 жастағы Нұржан атты балада байқалған.

Слайд 34

Слайд 35

Адам өмірінің ұзақтығы
Ерте замандарда адам өмірінің ұзақтығы қысқа болған.

Слайд 36

Адамдарда өмір сүруінің биологиялық мүмкіншіліктері 120-150жыл,дегенмен осы жасқа дейін өмір сүрушілер-ұзақ

өмір сүрушілер.Ұзақ өмір сүрушілер барлық елдерде де кездеседі.Сол сияқты Қазақстан да Ұлы Жамбыл- 100 жыл өмір сүргені бәрімізге айғақ.Дегенмен ұзақ өмір сүрушілер Абхазияда Аджария Грузия Әзірбайжан Солтүстік Кавказ Таулы Алтайда жиі кездеседі

Слайд 37

Дүниеде ең ұзақ өмір сүрген ,Гинннестің рекордтар кітабына енген Шерәлі Мүслімов ол

168 жыл әкесі 110 шешесі 90- жыл өмір сүрген

Слайд 38

японцу Томодзи Танабэ, Tomoji Tanabe, 111 лет.
Жа Жанна-Луиза Кальман,

Jeanne Louise Calment. 122 года. Франция.
ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ ҰЗАҚ ӨМІР СҮРУШІЛЕР

Молекулалық биология және генетика

Содержание

Қартаю- барлық тірі ағзаларға тән жалпы биологиялық құбылыс болып саналады. Қартаю-онтогенез қорытындысы,ағзада

Герантология(гр.geron-шал) деп атайды. қартаю құбылысының негізгі заңдылықтарын молекулалық және жасушалық деңгейден

Қазіргі биологияда қартаю процесі ең маңызды және қызықты мәселенің бірі болып

1)Генетикалық ақпараттың берілуі,жасушаның механизмі мен функциясы,ақуыз синтезі,ағзадағы зат алмасу процесінің заңдылығының

Қартаю процесінің дамуы үшін 1) гетерехрондылық 2) гетеротроптық 3)гетерокинетикалылық тән.

Гетерокинетикалылығы-қартаюдың түрлі ағза мүшесінде түрлі жылдамдықпен жүруі.

Гетеротоптық-қартаюдың ағза мүшелерінде көрініс беруі.Жасуша байланысы ағзада бірдей емес қартаю процесі

Қартаю-бұл ағзадағы баяу жүретін процесс.Қартаю кезінде ағза өзінің түрлі мүмкіндіктерінен айрылады.Мысалға:

Өмір сүру ұзақтығы жағынан жануарлар арасында түрлеріне, тұқымдастарына байланысты түрлі келеді.Көп

1.Ми салмағы 2.дененің салмағы 3.зат алмасу процесінің 4.қарқындылығы Бұл сүтқоректілерде эмперикалық теңдеумен

Қарттық кезеңде ағза құрылысы мен құрамының өзгеруі қалыпты процесс.Көп ғасырларға дейін

Салмақ және дене құрамыКөптеген ұлпалар мен бұлшықеттерден тұратын адам денесі қартайған

Бүкіл омыртқалылардың жасушаларының құрылысы бірдей.Олар 2 типті ақуыздың коллагенЭластиннен тұрады.Қартаю кезіндегі

КоллагенАғзадағы барлық ақуыздың үштен бір бөлігін құрайды.Теріде,сүйекте кездеседі.Жасуша синтезінен кейін коллаген

Жасушалық деңгейде қартаю,ол жасуша бөлінуінің баяулауымен түсіндіріледі.Бұл процесс көбнесе сомалық жасушалардың

Қартайған жасушадағы ең маңызды өзгерісЖасуша арасында пигменттердің,инертті зиян заттардың жинақталуы.Липофуцин пигменті

Ағзадағы қартаю кезіндегі жеке органдарҚан айналым жүйесі-жүрек бұлшықеттерінің атрофиясы,әсіресе сол жүрекшедегі

Жүйке жүйесіПсихологиялық,нейрофизиологиялық қабілеттері уақыт өте келе ақаулықтарға тап болады.Көз жанарының жарыққа,қараңғыға

Қаңқа құрылысыКәрілік жаста сүйектер құрамындағы Ca азайып,мықты болудан қалады(остеопороз).Сынудың көп болуы

Бездерге әсеріІшкі секреция бездерінің қызметіне де айтарлықтай өзгерістер байқалады-кейбір бездердің қызметі

Ас қорыту жүйесінде Тістер босап,қаусап түсе бастайды.Ас қорыту сөлдерінің бөлінуі азаяды.Жас

Теріге әсері50 жастан кейін адам терісінде тұрақты өзгерістер:тыртықтармеңдер сүйелдер әжімдер пайда

Тарих қандай сыр шертеді?Қартаю процесінің себебі?