Podstawy ekonomii. Niedoskonale konkurencyjne rynki produktu

Содержание

Слайд 2

Struktura rynku Standardowe struktury: – Konkurencja doskonała – Czysty monopol – Oligopol – Konkurencja monopolistyczna

Struktura rynku

Standardowe struktury:
– Konkurencja doskonała
– Czysty monopol
– Oligopol
– Konkurencja monopolistyczna

Слайд 3

Determinanty podziału i opisu struktur rynkowych Liczba podmiotów na rynku. Rodzaj

Determinanty podziału i opisu struktur rynkowych

Liczba podmiotów na rynku.
Rodzaj produktu.
Kontrola nad

ceną.
Warunki wejścia na rynek (bariery).
Forma konkurencji.
Informacja rynkowa.
Слайд 4

Konkurencja doskonała Rynek konkurencji doskonałej to taki rynek, na którym zarówno

Konkurencja doskonała

Rynek konkurencji doskonałej to taki rynek, na którym zarówno

kupujący, jak i sprzedający uznają, że ich decyzje o kupnie i sprzedaży nie wpływają na poziom cen rynkowych.
Rynek może działać w pełni efektywnie.
Konkurencję rozpatruje się wg następujących kryteriów:
1. arena konkurencji;
2. podmioty konkurencji;
3. przedmiot konkurencji;
4. zakres (zasięg) konkurencji;
5. charakter konkurencji;
6. intensywność konkurencji.
Слайд 5

Arena konkurencji Areną konkurencji nazywana jest przestrzeń, w której zachodzi zjawisko

Arena konkurencji

Areną konkurencji nazywana jest przestrzeń, w której zachodzi zjawisko konkurencji

między określonymi podmiotami.
Według tego kryterium możemy podzielić konkurencję na rynkową i pozarynkową.
Pierwsza z nich ma miejsce między uczestnikami rynku po stronie popytu i po stronie podaży.
Oznacza to, że konkurują między sobą podmioty zgłaszające popyt i między sobą podmioty podaży.
Konkurencja rynkowa nie zachodzi między kupującymi a sprzedającymi
Слайд 6

Podmioty konkurencji Kryterium podmiotu określa, z kim konkurują między sobą rywale.

Podmioty konkurencji

Kryterium podmiotu określa, z kim konkurują między sobą rywale.
Z

tego punktu widzenia wyróżnić można konkurencję między:
1. blokami państw;
2. gospodarkami narodowymi;
3. firmami;
4. jednostkami organizacyjnymi wewnątrz firm;
5. poszczególnymi osobami w firmie.
Слайд 7

Przedmiot konkurencji Przedmiot konkurencji określa, o co toczy się konkurencja. W

Przedmiot konkurencji

Przedmiot konkurencji określa, o co toczy się konkurencja.
W zasadzie

konkurencja pojawia się „na wejściach” i „na wyjściach” konkurujących podmiotów.
Konkurencja „na wejściach” toczy się na wielu rynkach, a jej przedmiotem są szeroko rozumiane zasoby. Aby zasoby mogły stanowić przedmiot konkurencji muszą mieć charakter dóbr rzadkich.
Przedmiotem konkurencji „na wyjściach” jest oferta, przy czym konkurencja nie toczy się o ofertę, ale o jej rynkową akceptację przez odbiorców. Aby oferty różnych podmiotów wywołały między nimi konkurencję muszą być spełnione dwa warunki:
1. oferty muszą być względem siebie substytucyjne;
2. rynek danego dobra musi być rynkiem nabywcy.
Слайд 8

Zakres /zasięg/ konkurencji Zakres konkurencji odnosi się głównie do sytuacji, w

Zakres /zasięg/ konkurencji

Zakres konkurencji odnosi się głównie do sytuacji, w których

podmiotami konkurencji są przedsiębiorstwa i służy do wyznaczenia granic obszaru obecnej lub planowanej ich aktywności.
Wyróżniamy:
1. zakres gałęziowy – określa, czy podmiot działa w określonej jednej gałęzi lub kilku pokrewnych;
2. zakres asortymentowy – wskazuje, czy podmiot wytwarza i konkuruje określonym jednym lub wieloma asortymentami;
3. zakres segmentu rynku – opisuje typ odbiorców, dla których podmiot wytwarza produkty;
4. zakres pionowy – wskazuje, ile ogniw łańcucha kooperacji pionowej obejmuje podmiot;
5. zakres geograficzny – wskazuje granice terytorialne rynków, na których działa i konkuruje firma;
6. zakres kompetencji – określa dziedziny szczególnych umiejętności firmy, które wykorzystuje ona w tworzeniu swej oferty rynkowej.
Слайд 9

Charakter konkurencji Ze względu na charakter konkurencji wyróżnia się najogólniej konkurencję

Charakter konkurencji

Ze względu na charakter konkurencji wyróżnia się najogólniej konkurencję

doskonałą i niedoskonałą.
Konkurencja doskonała jest konstrukcją modelową służącą do teoretycznych rozważań ekonomicznych dotyczących struktury i charakteru rynku (rynek doskonały).
W praktyce występują jedynie różne odmiany konkurencji niedoskonałej (np. monopolistycznej lub oligopolistycznej).
Слайд 10

Intensywność konkurencji Koncepcja intensywności opisuje skłonność oraz zdolność podmiotów rynku do

Intensywność konkurencji

Koncepcja intensywności opisuje skłonność oraz zdolność podmiotów rynku do

uczestnictwa w płynnych procesach dostosowawczych w zmieniających się warunkach rynku.
Może być wyrażona za pomocą dwóch wzajemnie powiązanych zjawisk:
1.stopnia zależności każdego sprzedawcy od postępowania konkurentów oraz stosowanych przez nich instrumentów działania na rynku;
2.stopnia zdolności oraz możliwości wywierania przez każdego sprzedawcę wpływu na postępowanie konkurentów.
Слайд 11

Mechanizm konkurencji Mechanizm konkurencji jest oparty na takim postępowaniu podmiotów, które

Mechanizm konkurencji

Mechanizm konkurencji jest oparty na takim postępowaniu podmiotów, które zmierza

do:
1. wyróżnienia się na tle sprzedawców działających na rynku (konkurentów)
2. uzyskania akceptacji tego wyróżnienia przez nabywców.
Слайд 12

Instrumenty konkurencji Podstawą wyróżniania się sprzedawców na tle konkurentów są stosowane

Instrumenty konkurencji

Podstawą wyróżniania się sprzedawców na tle konkurentów są stosowane przez

nich instrumenty konkurencji.
Instrumenty:
produkt,
cena,
reklama.
Слайд 13

Dobór narzędzi konkurencji Proces doboru narzędzi konkurencji zależy od czynników związanych

Dobór narzędzi konkurencji

Proces doboru narzędzi konkurencji zależy od czynników związanych ze

strukturą rynku i sposobem jego funkcjonowania a przede wszystkim od:
1. kryteriów jakimi kierują się nabywcy przy zakupie produktów i usług(kryteria materialne i niematerialne);
2. faz rozwojowych rynku (faza eksperymentalna, ekspansji, dojrzałości, depresji);
3. struktury podmiotowej (monopol, oligopol, polipol);
4. stopnia dojrzałości rynku (wysoki, średni, niski).
Слайд 14

Poziomy konkurencji Konkurencja bezpośrednia - firmy oferujące te same usługi/produkty lub

Poziomy konkurencji

Konkurencja bezpośrednia - firmy oferujące te same usługi/produkty lub podobny

asortyment i działające na tym samym rynku (np. regionalnym),
Konkurencja substytucyjna - firmy oferujące różne od naszych usługi/wyroby, ale zaspokajające te same lub podobne potrzeby
Konkurencja potencjalna - potencjalna możliwość pojawienia się na rynku nowych usług/produktów; jest to też konkurencja generowana przez wszystkie firmy działające w sektorze, zabiegające o pieniądze tych samych konsumentów
Слайд 15

Cechy konkurencji doskonałej Konkurencja doskonała: Bardzo dużo niezależnych firm. Standardowy produkt.

Cechy konkurencji doskonałej

Konkurencja doskonała:
Bardzo dużo niezależnych firm.
Standardowy produkt.
Żadna kontrola cen,

rynek determinuje ceny.
Bariery rynkowe nie istnieją - duża łatwość wejścia na rynek i opuszczenia go.
Cenowa forma konkurencji.
Pełna informacja rynkowa.
Слайд 16

Czysty monopol Czysty monopol to rynek, na którym znajduje się tylko

Czysty monopol

Czysty monopol to rynek, na którym znajduje się tylko jeden

potencjalny i faktyczny sprzedawca.
Przedsiębiorstwo i gałąź pokrywa się.
Istnieje specjalna forma –monopol naturalny.
Czysty monopol występuje wtedy, gdy jedna firma dostarcza całą produkcję dóbr lub usług w danym kraju lub na danym obszarze.
Monopol tego typu może być konsekwencją rozporządzenia prawnego, patentu, licencji, korzyści skali lub innych czynników.
Слайд 17

Monopol Monopol: Liczba firm - jedna duża firma. Rodzaj produktu -

Monopol

Monopol:
Liczba firm - jedna duża firma.
Rodzaj produktu - zróżnicowany unikatowy.
Kontrola

cen - bardzo duża.
Bariery rynkowe - bardzo trudno wejść na rynek.
Forma konkurencji – żadna.
Informacja rynkowa – niepełna.
Слайд 18

Bariery wejścia Bariery wejścia: ƒ bariery prawne: - ƒmonopol państwowy, ƒ

Bariery wejścia

Bariery wejścia: ƒ
bariery prawne:
- ƒmonopol państwowy, ƒ
- patenty

i prawa autorskie,
ƒkontrola nad rzadkimi zasobami naturalnymi,ƒ
bariera kapitałowa, ƒ
przewaga jakościowa lub kosztowaƒznaczne,
korzyści skali (ciągle malejące, wraz ze wzrostem produkcji, długookresowe koszty przeciętne).
Слайд 19

Czysty monopol Monopolista niepoddany kontroli państwa, dążący do maksymalizacji zysku, ustaliłby

Czysty monopol

Monopolista niepoddany kontroli państwa, dążący do maksymalizacji zysku, ustaliłby wysoką

cenę, nie reklamowałby się lub robiłby to w niewielkim zakresie, oferowałby minimalny poziom usług, ponieważ konsumenci i tak musieliby kupować jego produkt z powodu braku bliskich substytutów.
Gdy wystąpiłoby takie zagrożenie monopolista mógłby zainwestować w poprawę usług lub technologię, co działałoby jak bariera wejścia dla potencjalnych konkurentów.
Jeśli taki monopol poddany jest regulacji rządowej, to oczekuje się od niego ustalenia niższych cen i rozszerzenia skali produkcji w imię dobra społecznego.
Слайд 20

Czysty monopol Jeżeli po stronie popytu występuje jeden podmiot, zaś po

Czysty monopol

Jeżeli po stronie popytu występuje jeden podmiot, zaś po stronie

podaży jest wiele podmiotów, to taką strukturę określa się monopsonem (monopol popytu).
Monopolista jest dawcą i twórcą ceny. Funkcja popytu na produkty monopolisty jest jednocześnie funkcją popytu na produkty całej gałęzi.
Produkty mogą być zarówno jednorodne jak i skomplikowane. Nie posiadają bliskich substytutów.
Слайд 21

Źródła siły monopolistycznej Regulacje administracyjne (np. Poczta Polska), Patenty (np. nowy

Źródła siły monopolistycznej

Regulacje administracyjne (np. Poczta Polska),
Patenty (np. nowy lek),
Jedyny posiadacz

zasobu (np. autostrady),
Kartel (np. OPEC),
Duże przychody skali (np. przedsiębiorstwa komunalne).
Слайд 22

Źródła siły monopolowej Dlaczego jedne firmy mogą mieć większą siłę monopolową

Źródła siły monopolowej

Dlaczego jedne firmy mogą mieć większą siłę monopolową

niż inne?
Siła monopolowa zdeterminowana przez możliwość ustalenia ceny powyżej MC.
Siła monopolowa zależy od elastyczności popytu na produkt danej firmy, która zależy od:
- elastyczności popytu rynkowego dla jednej firmy – w całości elastyczność rynkowa
Liczby firm na rynku
- im więcej firm – tym więcej substytutów – elastyczność popytu rośnie , znaczenie ma właściwie udział innych firm w rynku.
Interakcji firm na rynku
- agresywna konkurencja cenowa vs.zmowa.
Слайд 23

Rodzaje barier Prawne: Rząd lub władze lokalne mogą przyznać wyłączność jednej

Rodzaje barier

Prawne:
Rząd lub władze lokalne mogą przyznać wyłączność jednej firmie na

produkcje danego dobra lub świadczenia usługi. Może to wynikać z prowadzenia przez rząd protekcjonistycznej polityki, polegającej na ochronie krajowego producenta przed napływem towarów z zewnątrz.
Przedsiębiorstwo może być właścicielem patentu, licencji, znaków towarowych, dzięki czemu zdobywa dominującą pozycje na rynku.
Przedsiębiorstwo jako jedyne może posiadać dostęp do rzadkich, występujących w niewielkiej ilości bogactw mineralnych.
Ekonomiczne:
W długim okresie koszty przeciętne maleją bardzo znacznie wraz ze wzrostem produkcji i z tego powodu działalność więcej niż jednego przedsiębiorstwa nie jest ekonomicznie uzasadniona. Taki monopol nazywany jest naturalnym.
Слайд 24

Społeczny koszt monopolu Koszt krańcowy jest jednoznaczny z wartością nakładów zużytych

Społeczny koszt monopolu

Koszt krańcowy jest jednoznaczny z wartością nakładów zużytych do

wytworzenia ostatniej jednostki dobra.
Jeżeli konsumenci nabywają produkt dobrowolnie to cena wyznacza korzyść z nabycia ostatniej jednostki.
Gdyby korzyść krańcowa była wyższa od ceny konsumenci kupowaliby jeszcze więcej dóbr. Gdy cena jest wyższa od korzyści krańcowej konsumenci nie kupią ostatniej jednostki produktu.
Celem społeczeństwa powinno być dążenie do zrównania kosztu krańcowego z korzyścią krańcową.
Jeżeli cenę uzna się za korzyść krańcową konsumentów to w gałęzi wolnokonkurencyjnej następuje zrównanie ceny z kosztem krańcowym.
W warunkach monopolu koszt krańcowy jest niższy od ceny co oznacza, że towarów jest mniej niż chciałoby społeczeństwo.
Слайд 25

Monopol jednozakładowy Monopole, które osiągają duże korzyści skali produkcji są nazywane

Monopol jednozakładowy

Monopole, które osiągają duże korzyści skali produkcji są nazywane monopolami

naturalnymi.
Przykładem może być sieć telefonii komórkowej. Instalacja sieci wiąże się z wysokimi kosztami, ale gdy już istnieje koszt przyłączenia dodatkowego abonenta jest niski.
Monopolista może ustalać odmienne ceny dla różnych grup klientów. Najpierw należy zidentyfikować te grupy, dla których będą różnie przebiegać krzywe popytu.
Taka sytuacja może zaistnieć w przypadku linii lotniczych. Biznesmeni posiadają krzywą popytu mniej elastyczną, natomiast turyści bardziej elastyczną.
Jeżeli producent pobiera różne opłaty od różnych grup klientów mówi się, że różnicuje ceny. Taki zabieg ma tylko wtedy sens, gdy nie ma możliwości odsprzedaży towarów przez jedną grupę drugiej.
Слайд 26

Cechy monopolu pełnego Cechy monopolu pełnego: - jeden sprzedający , wielu

Cechy monopolu pełnego

Cechy monopolu pełnego:
- jeden sprzedający , wielu kupujących,
jednorodna

lub zróżnicowana produkcja , ale bez bliskich substytutów,
brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol,
doskonała informacja o rynku.
Слайд 27

Monopol Monopol jest w zasadzie brakiem konkurencji, który wynika z obecności

Monopol

Monopol jest w zasadzie brakiem konkurencji, który wynika z obecności tylko

jednego gracza na rynku, który poprzez innowacyjność, przejęcia, lub zdobyte licencje zdobywa pozycję dominującą.
Celem monopolisty jest przede wszystkim ugruntowanie swojej pozycji na rynku i stworzenie domeny, w której będzie on niezastąpiony i będzie mógł dalej działać w sposób dominujący na rynku.
Kolejnym celem jest rozszerzenie swojej domeny oraz zdobycie szerszego grona konsumentów, głównie poprzez edukację oraz kampanie marketingowe.
Слайд 28

monopol

monopol

Слайд 29

Cena monopolistyczna Cena monopolistyczna zawsze przewyższa koszt krańcowy (w doskonałej konkurencji

Cena monopolistyczna

Cena monopolistyczna zawsze przewyższa koszt krańcowy (w doskonałej konkurencji cena

jest równa kosztowi krańcowemu).
Miarą siły monopolistycznej przedsiębiorstwa jest nadwyżka ceny nad kosztem krańcowym.
Wskaźniki monopolizacji: ƒ
- współczynnik Lernera
- klasyczne wskaźniki koncentracji ƒ
- wskaźnik Herfindahla – Hirshmanna
Слайд 30

Cena monopolowa Monopolista w przeciwieństwie do przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego osiąga zyski nadzwyczajne

Cena monopolowa

Monopolista w przeciwieństwie do przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego osiąga zyski nadzwyczajne nawet

w długim okresie, tzw. zyski monopolistyczne (w warunkach konkurencji doskonałej - w długim okresie zyski nadzwyczajne zanikają).
Monopolista produkuje mniej i sprzedaje drożej w porównaniu z gałęzią wolnokonkurencyjną.
Слайд 31

Oligopol Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, w której na pojedynczym rynku

Oligopol

Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, w której na pojedynczym rynku

działa niewielu (kilku) producentów (konkurentów), którzy opanowali znaczną część rynku danego produktu.
Występują oligopoliści i naśladowcy.
Слайд 32

Oligopol Oligopol: Liczba firm -kilka dużych firm produkujących podobne dobra. Rodzaj

Oligopol

Oligopol:
Liczba firm -kilka dużych firm produkujących podobne dobra.
Rodzaj produktu –

standardowy zróżnicowany.
Kontrola cen - duży wpływ cen lidera.
Bariery rynkowe - trudno wejść na rynek; wymagane są duże nakłady finansowe.
Forma konkurencji – cenowa, pozacenowa.
Informacja rynkowa – niepełna.
Слайд 33

Oligopol Najbardziej powszechną formą konkurencji w dzisiejszych czasach jest oligopol i

Oligopol

Najbardziej powszechną formą konkurencji w dzisiejszych czasach jest oligopol i

chociaż zdarzają się sytuacje, w których na rynkach działają monopoliści, to najczęściej tego typu twory są ograniczane przez prawo, które winno przeciwdziałać powstawaniu szkodliwych dla rynku monopolów.
Oligopol oznacza sytuację, w której na rynku znaczącą rolę odgrywa kilku graczy, którzy mogą produkować produkty o podobnym, bądź całkiem odmiennym charakterze.
Podmioty tego typu kontrolują znaczącą część rynku i funkcjonują też na nieco odmiennych zasadach, gdyż w zależności od charakteru działalności oraz tworzonych produktów bariery wejścia na rynek mogą być zróżnicowane.
Слайд 34

Oligopol Cechą typową dla oligopolów jest bez wątpienia współzależność przedsiębiorców -

Oligopol

Cechą typową dla oligopolów jest bez wątpienia współzależność przedsiębiorców -

jednym słowem każda akcja ze strony jednego z przedsiębiorców niesie za sobą reakcję konkurencji.
Decyzje dotyczące produkcji, sprzedaży oraz marketingu powinny w tym przypadku uwzględniać możliwe działania konkurencji, która będzie się starała poprzez różne środki dokonać antycypacji pewnych działań poczynionych przez przedsiębiorcę.
Analiza działań konkurencji jest bardzo trudnym zadaniem, które wymaga znajomości teorii gier oraz strategicznego myślenia.
Konkurencja w ramach oligopolu opiera się przede wszystkim na maksymalizacji zysków.
Слайд 35

Oligopol Często udział procentowy w rynku nie jest tak bardzo istotny,

Oligopol

Często udział procentowy w rynku nie jest tak bardzo istotny,

jak możliwość podjęcia działań, które przyczynią się do zarobienia przez jednego z konkurentów dużych pieniędzy, co pozwoliłoby mu rozwinąć infrastrukturę i finalnie umocnić swoją pozycję na rynku.
W ramach oligopolów mogą tworzyć się sojusze, które wynikają z zasady, iż ograniczenie konkurencji pozwala uniknąć dodatkowych kosztów i maksymalizować zyski.
Слайд 36

Konkurencja monopolistyczna Konkurencja monopolistyczna jest formą konkurencji niedoskonałej między wieloma przedsiębiorstwami

Konkurencja monopolistyczna

Konkurencja monopolistyczna jest formą konkurencji niedoskonałej między wieloma przedsiębiorstwami dążącymi

do uzyskania przewagi w swoim segmencie rynku.
Слайд 37

Konkurencja monopolistyczna Konkurencja monopolistyczna: Dużo firm produkujących podobne dobra. Rodzaj produktu

Konkurencja monopolistyczna

Konkurencja monopolistyczna:
Dużo firm produkujących podobne dobra.
Rodzaj produktu – zróżnicowany mający

bliskie substytuty.
Kontrola cen - ograniczona przez występowanie substytutów.
Bariery rynkowe - stosunkowo duża łatwość wejścia na rynek i opuszczenia go.
Forma konkurencji – pozacenowa.
Informacja rynkowa – pełna.
Główną cechą konkurencji monopolistycznej jest zróżnicowanie produktów (bliskich substytutów).
Слайд 38

Konkurencja monopolistyczna Konkurencja monopolistyczna posiada następujące cechy: Na rynku istnieje bardzo

Konkurencja monopolistyczna

Konkurencja monopolistyczna posiada następujące cechy:
Na rynku istnieje bardzo wielu sprzedających

i kupujących
Bardzo łatwo jest wejść na rynek
3.Produkty wytwarzane na rynku nie są jednorodne. Różnią się między sobą cechami użytkowymi (kolor, dodatkowe wyposażenie, usługi posprzedażowe, itp.)
4.Producenci i konsumenci posiadają doskonałe informacje o rynku.
Przykładem konkurencji monopolistycznej mogą być małe sklepy osiedlowe, które dzięki dogodnemu położeniu mogą ustalać wyższe ceny niż w supermarkecie. Innym przykładem są restauracje, które różnią się wystrojem, menu czy również położeniem, dzięki czemu mogą różnicować ceny.
Слайд 39

Konkurencja monopolistyczna Poszczególne firmy nie mają szans na przejęcie rynku. Muszą

Konkurencja monopolistyczna

Poszczególne firmy nie mają szans na przejęcie rynku. Muszą się

liczyć z tym, że wysokie zyski w krótkim okresie przyciągają przedsiębiorstwa spoza gałęzi i w długim okresie zyski będą spadały.
Ważnym elementem walki o klienta jest różnicowanie produktów i promocja sprzedaży, która pomaga w dotarciu do nowych klientów.
Podobieństwa do konkurencji doskonałej:
istnienie wielu małych firm oraz swoboda wejścia i wyjścia z gałęzi.
Różnice w stosunku do konkurencji doskonałej:
każde z przedsiębiorstw ma do czynienia z opadającą krzywą popytu. Produkty różnych firm tworzących daną gałąź są bowiem mniej lub bardziej zindywidualizowane i zróżnicowane.
Слайд 40

Konkurencja monopolistyczna W warunkach konkurencji monopolistycznej przedsiębiorstwo wytwarza mniej przy wyższej

Konkurencja monopolistyczna

W warunkach konkurencji monopolistycznej przedsiębiorstwo wytwarza mniej przy wyższej cenie.


Wykres przedstawia porównanie równowagi w długim okresie miedzy konkurencją doskonałą a monopolistyczną.

D w warunkach konkurencji monopolistycznej

p0

p1

A

B

Слайд 41

Konkurencja monopolistyczna W warunkach konkurencji monopolistycznej przedsiębiorstwo nie produkuje w długim

Konkurencja monopolistyczna

W warunkach konkurencji monopolistycznej przedsiębiorstwo nie produkuje w długim okresie

przy najniższych kosztach przeciętnych.
Firmy w warunkach konkurencji monopolistycznej posiadają nadwyżkę zdolności produkcyjnych (Q0-Q1).
W warunkach konkurencji monopolistycznej firma może żądać wyższych cen niż w konkurencji doskonałej, ale ta różnica musi być niewielka. Krzywa popytu mimo, że posiada nachylenie ujemne jest nadal bardzo elastyczna.