Zaman boyutu (11)

veya geçmekte olduğu süre, vakit olarak tanımlanır.
Zaman söz konusu olduğunda çoğunlukla yaşanmış an, yaşanan an ve yaşanacak an olmak üzere üç farklı zaman diliminden söz edilir.
Herkesin eşit şekilde sahip olduğu zamana ilişkin bir diğer ayrım, objektif zaman ve subjektif zamandır.
Objektif zaman, saate ve/veya takvime bağlı olarak ölçülebilen, gözlenebilen, takip edilebilen zamandır.
Subjektif zaman, algılanan, hissedilen zamandır. Kişiye göre farklılıklar gösterebilecek olan subjektif zamanın ölçülmesi daha zordur.

ayıran özellikleri ise şu şekilde sıralamak mümkündür;
Zaman bir ham madde gibi gerektiğinde kullanılmak üzere depolanamaz, yani zamanın ileride gereksinim duyulduğunda kullanılmak üzere depolanması olanaksızdır. Zaman ancak içinde bulunulan an tüketilebilir.
Zaman gerektiğinde başkaları tarafından kullanılmak üzere devredilemez. Birinin zamanını başka biri onun adına kullanamaz.
Zaman sadece kişinin kendisine bağlıdır.
Zaman ikame edilemez. Zamanın ne diğer bir malzemeyle ne de daha ucuz bir zamanla ikame edilmesi mümkün değildir.
Zaman yenilenemez. Bir organizasyon ürettiği mal, hizmet ve düşüncenin bir kısmını, tekrar kendisi için girdi olarak kullanır ancak kullanılan zamanın ne doğal yolla ne de üretim yoluyla yerine konulması, yeniden üretilmesi mümkün değildir.
Zaman para gibi borç alınıp verilemez, ancak bir işi para karşılığında başkasına yaptırmak da bir bakıma zamanı satın almak demektir.

ilk isimler arasında Platon ve Aristoteles yer almaktadır.
Platon’a göre zaman, zihin varlıkları bütünlüklü olarak, anında kavrayamamasının sonucunda meydana gelmiştir.
Aristoteles ise harekete bağlı bir zaman tanımı yapmıştır. Ona göre zaman, önce ve sonraya göre devinimin yani hareketin sayısıdır.

nesnel dünyadan kazanılmış bir şey olmadığını ancak insanın nesnel dünyayı algılamasının temel şartı olduğunu dile getirir. Kant’a göre zaman, öznel (psikolojik) ve idealdir. Zamanın insan zihninde var olduğunu belirten Kant, insanın bilincinde yer alan zaman sayesinde, devam eden zamanda eş anlamlılığı ya da ardı ardına gelmeyi ayırt edebileceğini belirtmektedir.

üzerine hareket eden kesintisiz, dinamik ve döngüsel olmayan şeydir. İki farklı anlayışı olduğunu savunan Bergson için, birincisi; bireyin içinde var olan ve sezgi yoluyla elde edilen süre, ikincisi ise nesnel dünyanın yansıması olarak araya “mekan fikri sokulan süre” olduğunu ifade eder. Zaman anlayışı göreli ve mutlak zaman olarak da ele alınmaktadır.

zamanın ölçülebilir, hesaplanabilir olduğunu ve zamanın temelde dışsal bir öğeden bağımsız olarak aktığını belirtir. Albert Einstein ise ileri sürdüğü izafiyet teorisi çerçevesinde evrensel bir zamandan bahsetmenin mümkün olmadığını dile getirmektedir.

optiğinden geçerek yüzey üzerinde görüntü oluşturmaktadır. Bu süreçte fotoğrafı çekilen nesnenin an’ı ile makinenin içinde resmedildiği an neredeyse aynıdır. Yani fotoğrafı çekilen nesnenin şimdiki zamanı ile makinenin içinde ortaya çıkan görüntünün şimdiki zamanı aynıdır. Bu nedenle fotoğraf makinesi şimdiyi resmeden bir aygıt olarak değerlendirilebilir.
Mekan ve hareketle ilişkili olarak fotoğraf makinesi nesneyi şimdiki zamanında dinamik bir şey olarak değil statik bir şey olarak resmeder. Yani an’ı dondurur. Hareketli görüntüde zaman boyutunun oluşturmasında öne çıkan teknik, estetik aygıtlar bulunmaktadır. Bunlar; mercekler, çekim ölçekleri, kamera açıları, kamera hareketlerinin kullanımı, görsel efektler, kurgu, ses vb. öğelerdir.

Zaman-İmge kavramlarına değinmek gerekir. Deleuze’e göre hareket-imge temelde iki yolla oluşur; bunlardan ilki kamera hareketi diğeri ise montajdır. Montaj, uyumla, kesmelerle ve uyumsuzlukla bütünün belirlenmesidir. Filmde ise hareket-imge montaj yoluyla değil, kamera hareketleri ile yaratılmıştır. Buna ek olarak yönetmen, açı, perspektif ve kadraj gibi unsurlardan yararlanmaktadır.

olmak üzere üçe ayırmak mümkündür. Reel zaman, filmde geçen sürenin gerçek zamanla uyum halinde olduğu zaman türüdür.
Kurgusal zaman; filmde geçen bir zaman diliminin, öznel çekimlerle ya da kurgu yoluyla gerçek zamana göre kısaltılması veya uzatılmasıdır.
Hayali zaman daha çok bilim kurgu filmlerde görülen, nasıl ve ne zaman olduğu belli olmayan zaman türüdür.
Bunun yanı sıra filmdeki kahramanlardan birinin düşünceleri ya da istekleri görselleştirildiğinde bu da hayali zaman olarak nitelendirilir. Buna ek olarak sinemanın kendine özgü özellikleri dikkate alındığında zamana ilişkin farklı bir kategorisi olduğu görülmektedir. Zamanı bu çerçevede dört başlık altında incelemek mümkün olmaktadır.
Bunlardan ilki süjesel zamandır ki bu filmsel olayın sujede ele alınış biçimiyle ilişkili zamandır. Filmdeki olayların bir gün içerisinde gerçekleşmesi halinde filmin süjesel zamanı bir gün olmaktadır.
İkinci zaman türü ise, kameranın pelikül (boş film şeridi) üzerinde kaydettiği zamandır. Film üzerine kaydedilen zaman ile gösterim anındaki zaman birbirinden farklı olabilir. Kaydetme hızı 8 kare hız olan görüntü 24 kare hızla gösterilebilir ki bu görüntünün daha hızlı olmasına neden olacağından zaman algısını da etkiler. Kameranın normal hızının üzerinde çalıştırılmasıyla ise yavaşlatılmış bir hareket elde edilebilir.
Sinemada zamana ilişkin üçüncü kategori ise izleyici tarafından algılanan zamandır. Bir film deneyiminde, görüntülerin şimdiki zamanının yanında izleyicinin zamanı algılamasının da etken oluşu nedeniyle karmaşık bir zamansallık söz konusudur.
Sinemaya ilişkin dördüncü zaman ise izleyicinin film izleme sürecinde tükettiği reel zamandır.