Беларускія землі у складзе валікага княства літоускага ( сяр. XIII створення. - 1569 г.)

У п. ХІІІ ст. беларускія землі знаходзіліся ў стадыі палітычнай раздробленасці,

Верхняе і Сярэдняе Панямонне (паўночна-заходнія землі сучаснай Беларусі (Гродзенская вобл.) і

Працэс утварэння асновы ВКЛ пачаўся ў сярэдзіне XIII ст. Пачатак паклаў

ПРЫЧЫНЫ ЎТВАРЭННЯ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА

Знешняя небяспека з боку крыжакоў (паўночны захад)

Цэнтрам аб’яднання зямель стаў Наваградак

Гістарычная рэканструкцыя горада

Ён быў аддалены ад раёнаў

Канцэпцыі ўтварэння ВКЛ

Літоўскае заваяванне беларускіх зямель (савецкая і літоўская)
Беларуска-літоўская дзяржава (У.Ігнатоўскі)
Беларуская

У этнічным плане ВКЛ – пераважна ўсходнеславянская дзяржава, 3/4 насельніцтва –

2. Асноўныя напрамкі ўнутранай і знешняй палітыкі ВКЛ

Пашырэнне тэрыторыі і ўмацаванне дзяржаўнай улады

Палітыку пашырэння тэрыторый распачаў Міндоўг (1248-1263),

Найбольшы рост дзяржавы пачаўся пры Гедыміне (1316-1341). У 1323 г. ён

Гара Гедыміна ў Вільні

Пры Альгердзе (1345-1377) ВКЛ выступае з палітычнай праграмай аб’яднання ўсіх усходнеславянскіх

У 1385 г. Вялікі князь літоўскі Ягайла заключыў дагавор з Каралеўствам

Пры Вітаўце (1392-1430) ВКЛ дасягнула максімальных межаў і стала адной з

Пачынаючы з ХVI ст. ВКЛ пачынае страчваць тэрыторыі.

Гедымін умацоўвае цэнтральную ўладу, Вітаўт імкнецца замацаваць за дзяржавай статус каралеўства.
Напачатку

Шляхі ўваходжання беларускіх зямель у склад ВКЛ

Пагадненні
(дагаворы)

Падначаленне
(без дагавору,
сілай)

Дынастычны

Барацьба за трон і грамадзянскія войны

Вялікакняскі трон быў замацаваны за дынастыяй

Рэлігійныя адносіны

Першапачаткова знаць ВКЛ была праваслаўнай, пасля заключэння Крэўскай уніі (1385)

Узмацнее ВКЛ і пашырэнне яго тэрыторый прыводзіла да ваеннага супрацьстаяння з

Каралеўства польскае

У п. ХІV ст. былі ваенныя сутыкненні з-за тэрыторый (Валынь)
З

Тэўтонскі ордэн

У ХІІІ- ХV стст. крыжакі былі самай значнай небяспекай для

Я. Матэйка Грунвальдская бітва, 1878

Залатая Арда, Крымскае ханства

Сутыкненні з Залотой Ардой пачаліся пры пашырэнні тэрыторый

Вялікае княства маскоўскае (Рускае царства)

Сутыкненні ВКЛ з Маскоўскім княствам пачынаюцца ў

У 1408 г. на рацэ Вугра была замацавана мяжа паміж ВКЛ

Бітва пад Оршай
8 верасня 1514

3. ДЗЯРЖАЎНЫ ЛАД ВКЛ

ХІІІ-XIV стст.

Неабмежаваная манархія
Уся ўлада належыць Вялікаму князю:
Яго функцыі:
абарона краіны (узначальваў

XV-XVІ стст.

Саслоўна-прадстаўнічая манархія
Улада вялікага князя абмяжоўваецца саслоўна-прадстаўнічымі органамі – Радай (Паны-рада)

Ваявода і гетман

У склад Рады уваходзілі найбуйнейшыя феадалы-землеўласнікі, якіх называлі

Багатыя шляхцічы

У канцы XV ст. канчаткова аформіўся другі вышэйшы орган

XIII-XIV стст.

XV-XVI стст.

Неабмежаваная
манархія

КНЯЗЬ

РАДА
СОЙМ
Саслоўна-прадстаўнічая манархія

Заканадаўчая,
Выканаўчая,
Судовая,
Ваенная

Заканадаўчая,
Выканаўчая,
Судовая,
Ваенная

4. САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМІЧНАЕ РАЗВІЦЦЁ ВКЛ

СЯЛЯНЕ
па ступені залежнасці падзяляліся:

пахожыя
маглі пераходзіць ад аднаго феадала да другога

непахожыя
не маглі

Па відах павіннасцяў падзяляліся:

Цяглыя
паншчына, 2 дні на тыдзень,

Асадныя
чынш – грашовая

У ХVІ ст. пачынаецца складвацца фальварачна-паншчынная сістэма
Фальварак – шматгаліновая панская гаспадарка,

Этапы запрыгоньвання сялян

Прывілей князя Казіміра 1447 г. – афармленне права

Аграрная рэформа 1557 г. ( валочная памера)

Зямля дзялілася на валокі (21,36

“Устава на валокі”

Вынікі рэформы

Рост даходаў дзяржаўнай казны і феадалаў
Пераход ад падворнага да пазямельнага

Гарадское насельніцтва
У беларускіх гарадах жылі купцы, рамеснікі, шляхта з прыслугай

Магдэбургскае права з к. XIV ст. права на самакіраванне

Выбныя органы самакіравання –

Культура ВКЛ у 13- 1 пал. 16 стст.

ФАРМІРАВАННЕ БЕЛАРУСКАЙ НАРОДНАСЦІ

1. АГУЛЬНАСЦЬ

ФАКТАРЫ ФАРМІРАВАННЯ БЕЛАРУСКАЙ НАРОДНАСЦІ :

1. ПАЛІТЫЧНЫЯ ФАКТАРЫ (БЫЛО АРГАНІЗАВАНА АДЗІНАЕ

3. ЭКАНАМІЧНЫ ФАКТАР(РАЗВІЦЦЁ СЕЛЬСКАЙ ГАСПАДАРКІ, УДАСКАНАЛЕННЕ РАМЯСТВА, ПАШЫРЭННЕ ГАНДЛЮ,ПАВЫШЭННЕ РОЛI БУЙНЫХ

ТЭОРЫІ ПАХОДЖАННЯ БЕЛАРУСАЎ І ТЭРМІНА “БЕЛАЯ РУСЬ”

Вялікапольская канцэпцыя паходжання беларусаў (Рыпінскі,

Праблема «Белай Русі» даўно з’яўляецца аб’ектам увагі вучоных . Адным

У 18 ст. даследваннем этноніма “Белая Русь”
займаўся вядомы рускі гісторык В.Н.

Беларусскі архіепискап Г. Каніскі у «Гісторыі Русаў і Малай Расіі» (1846

На думку М.О. Кояловіча, Е.Ф. Карскага і некаторых іншых вучоных,

Заслугоўваюць увагі і наступные версіі паходжання тэрміна “Белая Русь”:
“Белая” ,

Упершыню назва «Белая Русь» з’явілася ў XII ст. і адносілася

У адносінах да тэрыторыі сучаснай Беларусі тэрмін“Белая Русь “ пачаў

Нацыянальная мова

Нацыянальная мова фармiруецца на аснове народнасці.Беларускую мову перыяду 13

Адукацыя ў 13-16 стагоддзях

Пачатковыя школы пры праваслаўных брацтвах (Вільно, Магілёў, Брэст

Літаратура

Францыск Скарына (каля 1490 – 1551) – беларускі і ўсходнеславянскі гуманіст,

У 1512 г. Ф.Скарына ў Падуі – асноўным універсітэтскім цэнтры Венецыянскай

6 жніўня 1517 г. Ф.Скарына першы сярод усходніх славян выдаў у

Значнасць таго, што зрабіў Ф.Скарына, заключаецца ў надрукаваных ім 20 кнігах

Друкарская дзейнасць Скарыны працягвалася на тэрыторыі ВКЛ. У наладжанай ім у

Мiкола Гусоўскi (1470 — пасля 1553)

Мiкола Гусоўскi (1470 — пасля 1553)

“Песня пра зубра”

Пісаў у публіцыстычным, эпічным,
гераічным, лірычным, гістарычным і сатырычным жанрах. У

Сымон Будны (1530 – 1593)

Беларускі пісьменнік, публіцыст і кнігавыдавец, пратэстанцкі царкоўны дзеяч. Будны заснаваў

Тытульная
старонка
“Катэхізіса”

Васіль Цяпінскі (1530 -1603)

Гуманіст, пісьменнік, кнігавыдавец, перакладчык. Васiль Цяпiнскi прадоўжыў гуманістычныя і культурна-асветніцкія традыцыі

Напрамкі літаратуры

Летапісанне ( “Летапісец вялікіх князей Літоўскіх”, “Хроніка Вялікага княства

“Ворыва і будоўля” - мініяцюра з
Радзівілаўскага летапісу

Архітэктура

Лідскі замак. Пабудаваны ў 13 ст.

Крэўскі замак. Пабудаваны ў 14 ст.

Крэўскі замак. Малюнак М. Арды.

Царква ў Сынкавічах

Царква ў Мала-Мажэйкаве

“Троіцкі касцёл” у в. Ішкальдзь (1472 г.)

Жывапіс

“Маці боская замілаванне”
Маларыта, 14-15 стст.

“Маці боская
Ерусалімская”
Пінск, 16 ст.

Лаўрышаўскае евангелле