Ас қорыту жүйесінің маңызы. Ауыз қуысындағы, қарындағы, ішектегі астың қорытылуы

Содержание

Слайд 2

Слайд 3

Ас қорыту, оның маңызы Тағам арқылы организмге энергиялық және пластикалық материалдар

Ас қорыту, оның маңызы

Тағам арқылы организмге энергиялық және пластикалық материалдар түседі.

Қоректік заттар ас қорыту жолында механикалық және химиялық өңдеуге ұшырайды.
Ас қорыту барысында ірі молекулалы органикалық заттар жай заттар – мономерлерге айналып, олар қан мен лифаға сіңіп, организмде пайдаланылады.
Слайд 4

Ас қорыту түрлері Аутолитикалық – тағам құрамындағыфаерменттер (ана сүті). Симбиоттық –

Ас қорыту түрлері

Аутолитикалық – тағам құрамындағыфаерменттер (ана сүті).
Симбиоттық – бактериялар түзетін

ферменттер – гидролиз микроорганизмдер ферменттерінің әсерінен жүреді (тоқ ішекте).
Өзіндік
а) қуыстық (дистанттық) ас қорыту – ас қорыту ішек-қарын түтігінде жүреді.
б) мембраналық (контакттық) ас қорыту – ішек жасушаларының көмкерілген эпителиі мен гликокаликсте орналасқан ферментттердің әсерінен жүреді.
в) жасуша ішіндегі ас қорыту (фагоцитоз, пиноцитоз).
Слайд 5

Ас қорыту жолының қызметі Ас қорыту қызметі. Сөл шығару (секреция) –

Ас қорыту жолының қызметі

Ас қорыту қызметі.
Сөл шығару (секреция) – ас

қорыту сөлдерін бөлу. Ферменттердің 3 тобын ажыратады: 1) протеазалар - белоктарды ыдыратады; 2) липазалар - майларды глицеридтер мен май қышқылдарына дейін ыдыратады; 3) карбогидразалар - көмірмуларды полисахарид, ди- және моносахаридтерге дейін қорытады.
Қимыл (моторлық).
Сіңіру.
Сыртқа шығару.
Слайд 6

2. Эндокриндік функция. Ішек-қарынның кілегей қабатында гастроинтестиналдық гормондардың түзілуі. Энтерин жүйесінің

2. Эндокриндік функция.
Ішек-қарынның кілегей қабатында гастроинтестиналдық гормондардың түзілуі. Энтерин

жүйесінің гормондары қанға сіңіп: 1) ас қорыту сөлдерінің бөлінуін реттейді; 2) ассимиляцияға, организмнің өсуі мен дамуына әсер етеді; 3) түрлі ағзалардағы қан айналысын реттейді, биологиялық мембраналардың өткізгіштік дәрежесін реттейді.
Слайд 7

Ас қорытуды зерттеу әдістері Адамда ішек-қарын түтігінің қызметін зерттеуде әр түрлі

Ас қорытуды зерттеу әдістері

Адамда ішек-қарын түтігінің қызметін зерттеуде әр түрлі клиникалық

әдістер қолданылады: зонд жұту, радиопилюля қолдану, эндоскопия, рентгеноскопия, рентгенография, электргастрография, ультрадыбыстық зерттеу, т.б.

І. Тәжірибелік

вивисекция

оқшауланған ағзалар

созылмалы тәжірибелер

И.П. Павлов ас қорыту жүйесінің қызметін зерттеуде жаңа фистула қою әдістерін ұсынды.

ІІ. Клиникалық-физиологиялық

Слайд 8

Слайд 9

Ауыз қуысындағы асты қорытылуы Ас қорыту ауыз қуысында басталады. Ауызға түскен

Ауыз қуысындағы асты қорытылуы

Ас қорыту ауыз қуысында басталады. Ауызға түскен тағам

мұнда 15-3 сек кідіреді. Осы уақыт ішінде ас кесегі шайналып, ұсатылады, сілекеймен шыланып, жұмсарады, көмірсулар ыдырай бастайды.

Ауыз қуысының шырышты қабатының қызметі

Секреторлық.
Қорғаныстық.
Регенерация.
Сіңіру.
Рефлексогендік аймақ.

Слайд 10

Сілекей, оның құрамы және маңызы Сілекей – сілекей өзектері арқылы келіп

Сілекей, оның құрамы және маңызы

Сілекей – сілекей өзектері арқылы келіп құйылатын

үш жұп сілекей безінің (шықшыт, жақ асты, тіл асты) және ауыздың шырышты қабығында орналасқан ұсақ бездердің аралас сөлі. Адамда тәулігіне 600-1500 мл, орташа 1,0-1,2 л сөл бөлінеді.
Слайд 11

Сілекейдің құрамы Сілекей – қоймалжың, түссіз, сұйық зат. Меншікті салмағы –

Сілекейдің құрамы

Сілекей – қоймалжың, түссіз, сұйық зат. Меншікті салмағы – 1,001-1,002.

рН = 5,8-7,4.
Су – 99,4-99,5%. Құрғақ зат – 0,5-0,6%

Органикалық заттар
1. Ферменттер:
α-амилаза – полисахаридтерді – декстран – дисахаридтерге дейін ыдыратады.
Мальтаза – ұзақ шайнағанда активтеліп, дисахаридтерді – моносахаридтерге дейін ыдыратады.
2. Муцин
3. Лизоцим

Слайд 12

Бейорганикалық заттар Калий, натрий, кальций, магний иондары. Фосфаттар, хлоридтер, сульфаттар, бикарбонаттар.

Бейорганикалық заттар
Калий, натрий, кальций, магний иондары.
Фосфаттар, хлоридтер, сульфаттар, бикарбонаттар.
Родондық қосылыстар.
Йодид, бромид,

фторид, микроэлементтер: темір, никель, литий.
Аз мөлшерде:
Белоктар, глобулиндер, амин қышқылдары.
Несеп қышқылы, мочевина, креатинин
Ферменттер – протеазалар, пептидтер, липаза, нуклеаза, сілтілік және қышқылдық фосфотазалар және т.б.
Слайд 13

Құрғақ тағамдарға (кепкен нан, ет ұнтағы) сүтке қарағанда сілекей көп бөлінеді.

Құрғақ тағамдарға (кепкен нан, ет ұнтағы) сүтке қарағанда сілекей көп бөлінеді. Құм,

қышқыл секілді заттарға көп мөлшерде сұйық сілекей бөлінеді.
Слайд 14

Сілекейдің шығуы және оның реттелуі Ауыз қуысының рецепторларынан афференттік импульстер үшкіл,

Сілекейдің шығуы және оның реттелуі

Ауыз қуысының рецепторларынан афференттік импульстер үшкіл, бет,

тіл-жұтқыншақ және кезбе жүйкелерінің афференттік талшықтарынымен сопақша мидағы сілекей бөлу орталығына барады.
Одан симпатикалық және парасимпатикалық жүйкелердің эфференттік талшықтарымен сілекей бездеріне жетеді.
Слайд 15

Симпатикалық жүйкелерді тітіркендіргенде - симпатикалық сілекей – қою, органикалық заттарға бай,

Симпатикалық жүйкелерді тітіркендіргенде - симпатикалық сілекей – қою, органикалық заттарға бай,

аз мөлшерде.
Парасимпатикалық жүйкелерді тітіркендіргенде – хордалық – сұйық, көп мөлшерде, минералдық заттарға бай.
Слайд 16

Сілекейдің бөліну механизмі - рефлекстік Сілекейдің бөлінуі 2 кезеңнен тұрады Шартты

Сілекейдің бөліну механизмі - рефлекстік

Сілекейдің бөлінуі 2 кезеңнен тұрады

Шартты рефлекстік кезең.

Сілекей ас ауызға түспей тұрып, тағамның иісіне, түріне, дәмді тағам еске түскенде бөлінеді. Бұл қыртыс пен сілекей бөлу орталығының қатысуымен жүзеге асады.
Шартсыз рефлекстік кезең. Сілекей ас ауызға түсіп, ондағы рецепторларды тітіркендіргенде бөлінеді. Афференттік жүйкелер бойымен импульстер сілекей бөлу орталығына жетіп, одан секреторлық жүйкелермен сілекей бездеріне барады.
Слайд 17

Қарындағы астың қорытылуы Қарында сілекеймен шыланған ас 3-10 сағат кідіріп, механикалық және химиялық өңдеуге ұшырайды.

Қарындағы астың қорытылуы

Қарында сілекеймен шыланған ас 3-10 сағат кідіріп, механикалық және

химиялық өңдеуге ұшырайды.
Слайд 18

Қарында 3 түрлі без жасушалары – гландулоциттер бар: негізгі гландулоциттер -

Қарында 3 түрлі без жасушалары – гландулоциттер бар: негізгі гландулоциттер -

пепсиноген, айнала қоршаған – тұз қышқылын, қосымша гландулоциттер – шырышты зат – муцин шығарады. Осы заттар қарын сөлінің құрамына кіреді.
Слайд 19

Адамда тәулігіне 2,0-2,5 л қарын сөлі бөлінеді. Ол түссіз сұйықтық. Меншікті

Адамда тәулігіне 2,0-2,5 л қарын сөлі бөлінеді. Ол түссіз сұйықтық. Меншікті салмағы

– 1,002-1,007. Осмостық қысымы – 300 мосм/л (7,5 атм). рН – 0,8 – 1,5, тұз қышқылы көп – 0,3-0,5%
Слайд 20

Қарын сөлінің құрамы Н2О – 99,0-99,5% Құрғақ қалдық – 1,0-0,5%

Қарын сөлінің құрамы

Н2О – 99,0-99,5%

Құрғақ қалдық – 1,0-0,5%

Слайд 21

Слайд 22

Қарын сөлі бөлінуінің реттелуі Қарын сөлі бөлінуінің реттелуі жүйкелік және гуморалдық

Қарын сөлі бөлінуінің реттелуі

Қарын сөлі бөлінуінің реттелуі жүйкелік және гуморалдық механизмдермен

жүзеге асады.
Кезбе жүйке қарын қызметін ынталандырады. Симпатикалық жүйкелер тежеуші әсер көрсетеді.
Слайд 23

Гуморалдық факторлар: Гастрин. Гистамин. Бомбезин. Мотилин және басқа ГИГ. Белоктар, майлар ыдырауының өнімдері және т.б.

Гуморалдық факторлар:
Гастрин.
Гистамин.
Бомбезин.
Мотилин және басқа ГИГ.
Белоктар, майлар ыдырауының өнімдері және т.б.

Слайд 24

Қарын сөлі бөліну кезеңдері I. Күрделі рефлекстік – ми кезеңі III.

Қарын сөлі бөліну кезеңдері

I. Күрделі рефлекстік – ми кезеңі

III. Ішек кезеңі

– ас ішекке өткенде.
Қарын секрециясын ынталандырушылар: энтерогастрин, бомбезин, белок гидролизі өнімдері, экстрактивті заттар.

Шартты рефлекстік

Шартсыз рефлекстік

II. Қарын (нейрогуморалдық) кезең

Механикалық

Гуморалдық (гастрин, гистамин, бомбезин)

Слайд 25

Қарынның сөл шығаруын тежейді: Гастрон, энтерогастрон. Соматостатин. ВИП – вазоактивті ішек

Қарынның сөл шығаруын тежейді:

Гастрон, энтерогастрон.
Соматостатин.
ВИП – вазоактивті ішек пептиді.
Холецистокинин-панкреозимин.
ЖИП (желудочный ингибирующий

пептид) –
қарын-ішек пептид .
6. Глюкагон.
7. Май алмасу өнімдері.
Слайд 26

Жіңішке ішектегі астың қорытылуы Жіңішке ішек адам бойынан 4-5 есе ұзын

Жіңішке ішектегі астың қорытылуы

Жіңішке ішек адам бойынан 4-5 есе ұзын және

3 бөлімнен тұрады: 1) 12-елі ішек, 2) аш ішек, 3) мықын ішек.
Астың ішектегі қорытылуы қуыстық және мембраналық қорыту түрінде өтеді.
12-елі ішектегі қоректік заттардың гидролизі ұйқы безі, ішек сөлдерінде болатын ферменттер мен өттің әсерінен жүреді.
Химус ішекте 10-12 сағат кідіреді.
Слайд 27

Ұйқы безі сөлінің құрамы мен қасиеттері Ұйқы безі сөлі түссіз сұйықтық.

Ұйқы безі сөлінің құрамы мен қасиеттері

Ұйқы безі сөлі түссіз сұйықтық.
Меншікті

салмағы 1,007-1,009.
рН – 7,8-8,4 (сілтілік реакция бикарбонаттардың болуына байланысты).
Тәулігіне 1,5-2,0 л. сөл бөлінеді.

Су – 99%

Құрғақ зат – 1%

Слайд 28

Слайд 29

Слайд 30

Ұйқы безі сөлінің бөлінуі, оның кезеңдер Ұйқы безінің секрециясы ас қабылдаған

Ұйқы безі сөлінің бөлінуі, оның кезеңдер

Ұйқы безінің секрециясы ас қабылдаған соң

2-3 минуттан соң күшейеді және 6-14 сағатқа созылады.

Ұйқы безі сөлінің бөлінуі 2 кезеңнен тұрады:

I. Күрделі рефлекстік кезең

Шартты рефлекстік

Шартсыз рефлекстік

II. Гуморалдық химиялық
Гастроинтестиналдық гормондар әсерінен жүреді

Слайд 31

Сөл бөлінуін күшейтеді: Просекретин HCl секретин Панкреозимин-холецистокинин Бомбезин, гастрин, инсулин Сөл

Сөл бөлінуін күшейтеді:
Просекретин HCl секретин
Панкреозимин-холецистокинин
Бомбезин, гастрин, инсулин
Сөл бөлінуін тежейді:
Глюкагон, кальцитонин, ЖИП,

ВИП, ПП, соматостатин.
Слайд 32

Өт, оның маңызы Өт бауырда үздіксіз түзіліп, 12-елі ішекке ас қорыту

Өт, оның маңызы

Өт бауырда үздіксіз түзіліп, 12-елі ішекке ас қорыту кезінде

түседі. Ас қорытудан тыс уақытта өт қабында жиналады.
Өт қабы және бауыр өтін ажыратады. Бауырдан шыққан өт өт қабында жиналған өттен 5 есе сұйық.
Слайд 33

Жіңішке ішектегі астың қорытылуы. Ішек сөлінің құрамы Ішек сөлі либеркюн бездерінде

Жіңішке ішектегі астың қорытылуы.
Ішек сөлінің құрамы

Ішек сөлі либеркюн бездерінде түзіледі,

сарғыштау, өзіне тән иісі бар сұйықтық. рН – 7,2-7,5, 8,6-9,0-ға деін жетеді. Су – 98% . Құрғақ зат – 2%.

Органикалық заттар: қоректік заттардың гидролизін аяқтайтын 20-дан астам ферменті бар.
Протеазалар: энтерокиназа, полипептидаза, аминопептидаза, нуклеаза.
Дисахаридтерді гидролиздейтін: мальтаза, лактаза, сахараза – тек жіңішке ішекте.
Липаза, фосфолипаза, фосфатаза.
Муцин.

Слайд 34

Бейорганикалық заттар: 1% минералдық тұздар : К+, Na+, Ca2+, хлоридтер, бикарбонаттар

Бейорганикалық заттар:
1% минералдық тұздар : К+, Na+, Ca2+, хлоридтер, бикарбонаттар

Ішек

сөлінің бөлінуі
Ішек сөлінің бөлінуі нейрогуморалдық жолмен өтеді.
Ас механо- және хеморецепторларды тітіркендіріп, сөл бөлінуі интрамуралдық жүйке жүйесінің қатысуымен рефлекстік жолмен күшейеді
Слайд 35

Полостное пищеварение Пристеночное пищеварение Строение ворсинки

Полостное пищеварение

Пристеночное пищеварение

Строение ворсинки

Слайд 36

Мембраналық ас қорыту Уголевым А. М. ашқан Қуыстық ас қорыту жолымен

Мембраналық ас қорыту
Уголевым А. М. ашқан

Қуыстық ас қорыту жолымен ірі

молекулалы заттар олигомерлерге дейін ыдырайды, олардың соңғы өнімдерге (мономерлерге) дейін ыдырауы ішектің кілегейлі қабатында – яғни мембраналық ас қорыту жолымен іске асырылады.
Слайд 37

Мембраналық ас қорытуға қатысатын негізгі ішек ферменттері: көмірсулар гидролизі - α-глюкозидазалар

Мембраналық ас қорытуға қатысатын негізгі ішек ферменттері:
көмірсулар гидролизі - α-глюкозидазалар

(мальтаза, трегалаза), лактаза, инвертаза, т.б..
олиго- және дипептидтер гидролизі – пептидазалар;
сілтілік фосфатаза, липаза.
Слайд 38

Ішектің қимыл әрекеті Ішек қабырғасындағы сақина тәрізді және ұзына бойы орналасқан

Ішектің қимыл әрекеті

Ішек қабырғасындағы сақина тәрізді және ұзына бойы орналасқан бірыңғай

салалы еттердің жиырылуымен жүзеге асады.
Слайд 39

Қимыл әрекетінің 5 түрі бар Ширақтық (тонустық). Маятник тәрізді. Ырғақты бунақталу. Перисталтикалық. Кері перситалтикалық (құсу).

Қимыл әрекетінің 5 түрі бар

Ширақтық (тонустық).
Маятник тәрізді.
Ырғақты бунақталу.
Перисталтикалық.
Кері перситалтикалық (құсу).

Слайд 40

Қимыл әрекетінің реттелуі Ішектің автоматиялық қасиеті бар. Вегетативтік жүйке жүйесімен реттеледі.

Қимыл әрекетінің реттелуі

Ішектің автоматиялық қасиеті бар. Вегетативтік жүйке жүйесімен реттеледі. Кезбе

жүйке қимыл әрекетін күшейтсе, симпатикалық жүйкелер оны тежейді.

Гуморалдық реттелуі

Қимыл әрекетті күшейтеді: вазопрессин, окситоцин, брадикинин, серотонин, гистамин, гастрин, холецистокинин-панкреозимин, қоректік заттардың, әсіресе майлардың қорытылу өнімдері, т.б.
Тежейді: адреналин, норадреналин