Беларуская этнаастраномія. Зорнае неба вачамі беларуса

Э. з’яўляюцца матэрыяльныя і духоўныя адзінкі, звязаныя з нябеснымі свяціламі і ўвогулі зорным небам.
Э. як астранімія і археастраномія - частка культурнай астраноміі, якая даследуе астранамічныя аб’екты і з’явы ў культурным кантэксце.

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

Этнаастраномія гэта

Воз, Чарпак, Коўш, Стажар , Валчыца?

“чатыры колы, паламаны дышаль” або “воз і тры коні”, “воз з запрэжанымі мядзведзямі“, Воз перахіліўся, калі Арханёл Міхаіл пагнаў Люцыфера.

Алькор: У дышле стаіць маленькая зорнічка–сучка, калі яна перагрызе вяроўку (“прівей”) будзе канец свету (укр.) У эстонцаў гэта – воўк, які хацеў з’есці вала. "Змей - адна з зорак В.Мядзведзіцы, якая з'яўляецца ў некаторых мясцінах, дзе яна спыніцца на Купалле - людзі будуць шчаслівы"

Вялікі Воз

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

Матавіла, Ляска Якуба

Тры каралі – валхвы, якія прынеслі дары Хрысту;
Тры сястры – магчыма, міфалагічныя тры сястры, якія прадуць ніту чалавечага жыцця
Каромысел – дзяўчына нясе воду каромыслам

“Пара малаціць-каромісла ўжо высока.”
Узыход сузор’я сімвалізаваў пачатак свята Вадохрышча

Касцы, Тры Сястры, Каромысел

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

Гняздо, Семь Мальцаў

Сіта – праз яго Бог прасеяў зярнятак жыта; сіта Маці Божай, якое яна пагнула

Валасажар, Вісажар, Валосыня – дакладная этымалогія незразумелая, але магчыма назва звязаная з культам Велеса

Стажар’е, Кучкі – палкі на якіх трымаецца стог сена, або сам стог

Куркі – калісьці Месяц спускаўся на зямлю і тады куркі клявалі зоркі (Тульск. Губ.); куркі выратавалі царкву (харвацк.)

“Устывай мылаціць, ужо скора дзень будзіць: вісыжар на небе сусім зайшоў”, узыход/захад – пачатак свята св.Юр’я

Сіта, Валасажар, Вісажар, Куркі, Купкі

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

на месцы...”, “Стаіць як гвоздзь”.

Малая Мядзведзіца – Малы Воз, Малы Конь, Каромысла(?), М.Мядзведзіца

“Паўночная зорка – арыенцір
на поўнач...”

Паўночная зорка

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

ля той самай высокай зоркі, якая заўсёды стаіць на одном месцы.

Валапас – Араты
Паўночная карона “з дванаццаці гвяздаў Карона ўпляцёна, і на галаву пану Езуса палажона”

Змей, Араты, Карона

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

Helene križ

Кассіяпея– Касцы (чаму???)
Ліра – Нявеста, Два браты, Супернік (толькі ў У.Караткевіча)

Крыж, Касцы, Ліра

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

Змей, Вужы,

Венера – ранішняя/вячэрняя зорка, Заранка, Воўчая зорка, Бэтлеемская зорка, Ведзьма, Мядзведзіца, Мілавіца, Дзянніца, Мар’я (ранішняя) і Дар’я (вячэрняя), Зверыная зорка (?)
літ. назвы планет: гаспадар, батрак, балгарск. караванка

Іншыя назвы зорак і Вянеры

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

дарога, Чумацкі шлях, дарога ў Кіеў, дарога ў Ерусалім, Цёшчына дарога, Дарога Відэвута і Брутэна

“Мужык даіў кароў і чорт, яму ж Бог прыказаў штоб чэрцям не даваць малака. А ён яму прадаў там за што там...Ну, а Бог увідаў ды і за ім ну, даганяць яго. І ён, во, уцікаўшы, разліў”

Птушыная дарога

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

няхрэшчаны дзіцёнак; ведзьма або чараўнік; вогненны змей; хут; знічка(???)

«Хут, у каго ў доме жыве, вельмі таму спрыяцель у гаспадарцы, багацце ў дом прыносіць, снапы з чужых палёў у гумно, золата з няведамых скарбаў. Вечарам яго можна часам бачыць на небе, як ляціць вогненны, чырвоны- золата нясе...»

Лятучая зорка

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

была, дак адна там радзіла дачку, так яна палядзела і што-та ана там знала. Дак кажа: “карацей, дзеўка родзіцца, но бяспарная, адзінокая будзе”. А тады радзіўся...во эта другія, дык яна палядзела, бабка тая, дак кажа: “О, харашо, он і радзіўся ”...і действіцельна было...Адна радзілась красавіца, сорак сватоў пасватала, а за ньякога не пашла і засталася адна. Вы панямаеце, як угадывалі. А што яны там, хто ж іх знае, як яны там зналі...”это ужо большая шыбка(?)”, паглядзіць на неба, туды і глядзіць. Ну, вот на зорькі што-та яна глядзела...мала адна мо, што-то ярковато очень, но это (?)...ещё казала: “ещче девочка раділась бяспарная”

Рудыменты астралогіі: ці была???

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

шесть - жив. Як нема - погано, пропал, чи шо зробилось”
“калі зорка побач з Месяцам - будзе нябожчык”
“если небо чистое, значит, скотина погибла, а если есть зорочки - то живая (тольки того дня як заблудится скотина)“
"Як больной чиловик будэ гадат' так як упадэ на землю звезда, то тот человек умрэ, а як нэ, то будэ жит'“
"[По звездному небу] на Шчодрыка [гадали о женихе]. Деўки глядяць на зорки и баюць: "Гэта моя зорка, а гэта моя". Як скатица зорка, глядяць куды [в какую сторону села] у тым концы жэних будэ"

Рудыменты астралогіі: па зорках

“Беларуская этнаастраномія : «БДУ – Менск”

Авілін