Физикалық шамаларды өлшеу бірліктері

Содержание

Слайд 2

Элементар бөлшектердің массалары МэВ/c2 өлшенеді., мұнда c – вакуумдағы жарық жылдамдығы,

Элементар бөлшектердің массалары МэВ/c2 өлшенеді., мұнда c – вакуумдағы жарық жылдамдығы,

c=3 ⋅108 м/с. Кейбір жағдайларда массаны МэВ-пен жазылады. Мысалы, электронның массасы 0,51 МэВ-қа тең, ал протонның – 938 МэВ.
Слайд 3

Физикалық процестердің класқа бөлінуі Жылдамдықтар (энергиялар) бойынша процестер релятивтік және релятивтік

Физикалық процестердің класқа бөлінуі
Жылдамдықтар (энергиялар) бойынша процестер релятивтік және релятивтік

емес болады.
Бөлшектердің жылдамдықтары жарық жылдамдығына шамалас болса (v ~ c), мұндай процестер салыстырмалылық теориясында негізделген релятивтік физикада зерттелінеді.
Егер де бөлшектердің жылдамдықтары жарық жылдамдығынан анағұрлым төмен болса (v<
Слайд 4

Физикалық процестердің класқа бөлінуі Физикалық құбылыстар масштаб (зерттелінетін объектілердің өлшемдері мен

Физикалық процестердің класқа бөлінуі
Физикалық құбылыстар масштаб (зерттелінетін объектілердің өлшемдері мен

олардың арақашықтықтары) бойынша жүйелендіруін қарастырайық.
Құбылыстың масштабы R>100 млн жарықтық жыл болса, мегадүние ұғымы қарастыралады. Мегадүниенің қасиеттері мен эволюциясын космология зерттейді.
Адамды қоршайтын денелер макродүниеге жатады. Олар макроскопиялық физиканың объектісі болып табылады.
Масштаб R<10–8 м (өлшемдері молекуладан төмен) болса, құбылыстар кванттық физика зерттейтін микродүниеге жатады.
Слайд 5

Масштабы R Микродүние “нәзік құрылымға” ие: 10–10 R≈10–15 м – ядролық

Масштабы R<10–8 м (өлшемдері молекуладан төмен) болса, құбылыстар кванттық физика зерттейтін микродүниеге

жатады.
Микродүние “нәзік құрылымға” ие:
10–10R≈10–15 м – ядролық физика және төмен энергиялы бөлшектер физикасының объектілері
10–15R<10–18 м – субмикродүние
Слайд 6

Фундаменталды әрекеттесулер 1. Күшті әрекеттесу Адрондар (мысалы, протон мен нейтрон) арасындағы

Фундаменталды әрекеттесулер
1. Күшті әрекеттесу
Адрондар (мысалы, протон мен нейтрон) арасындағы әрекеттесу.

Ядролық күштер күшті әрекеттесулерге жатады.
2. Электрмагниттік әрекеттесу
Электр зарядталған бөлшектер мен фотондар арасындағы әрекеттесу. Фундаменталды әрекеттесулердің ішінде ең зерттелінген әрекеттесу.
3. Әлсіз әрекеттесу
Бөлшектердің баяу ыдырауын анықтайды. Атом ядроларының бета-ыдыраулары көпшілікке таныс әрекеттесулері болып табылады.
4. Гравитациялық әрекеттесу
Барлық бөлшектер мен денелер қатысады.
Слайд 7

Слайд 8

Атом ядросының ашылуы 1816 ж. – У.Проут жасаған болжамы бойынша, барлық

Атом ядросының ашылуы
1816 ж. – У.Проут жасаған болжамы бойынша, барлық

атомдар сутегі атомдарынан құрылады.
1869 ж. – Д.Менделеев элементтердің периодтық жүйесін құрды.
1886 ж. – У.Крукс: атомдар ”протил” деп аталатын алғашқы субстанциядан тұрады.
1901 ж. – Ж.Переннің ”Атомның ядро-планетарлық құрылымы” атты мақаласы жарияланды. Оң зарядталған ядроны электрондар айналады деген болжам жасалынды. Айналу жиілігі атом шығаратын жарықтың жиілігіне сәйкестенеді.
1903 ж. – Дж.Дж.Томсон атомның статикалық моделін (”жүзімі бар пудинг”) тұжырымдаған.
1904 ж. – Х.Нагаока Сатурн планетасына ұқсас атомның планетарлық моделін ұсынды.
Слайд 9

1906 ж. – Э.Резерфорд затта α-бөлшектердің шашырауын байқаған. 1910 ж. –

1906 ж. – Э.Резерфорд затта α-бөлшектердің шашырауын байқаған.
1910 ж. –

Резерфордтың қызметкерлері Х.Гейгер мен Э.Мардсен α-бөлшектердің үлкен бұрыштарға (180° дейін) шашырауын байқаған.
1911 ж. – Э.Резерфорд атомның планетарлық моделін ұсынды: атомның ортасында атом массасының үлкен бөлігін алатын оң зарядталған шағын ядро орналасады. Ядроны электрондар айналып тұрады.
1912 ж. – П.Блэкетт жаңадан ашылған Ч.Вильсонның тректік камерасы көмегімен α-бөлшектер іздерінің фотосуреттерін алды. Тректердің омырықтары камера затының атом ядроларындағы α-бөлшектердің бірдүркін шашырау актілеріне сәйкес келеді.
1913 ж. – А.Ван-дер-Брук α-бөлшектердің шашырау мәліметтерін ядроның Ze зарядымен түсіндірді.
1914 ж. – Г.Мозли сипаттамалық рентген сәулелердің жиіліктерін өлшеп, Ван-дер-Брук болжамының дұрыстығын көрсетті.
Слайд 10

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ядролық физика институты (Алматы) ВВР-К зерттеу атомдық реактор

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ядролық физика институты (Алматы)
ВВР-К зерттеу атомдық реактор
Жылулық

нейтрондардағы бассейн типті реактор 1967 ж. іске қосылған. Жылу тасығыш, баяулатқыш пен шағылдырғыш ретінде тұздан тазартылған су пайдалынады.
Жылулық нейтрондардың максимал тығыздығы – 1.1х1014 н/(см2с).
Жылу қуаты – 6 МВт.
Слайд 11

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ядролық физика институты (Алматы) Сындық стенд Шағын қуатты

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ядролық физика институты (Алматы)
Сындық стенд
Шағын қуатты (100 Вт)

реакторда жылулық нейтрондарда зерттеулер жүргізіледі. Мұнда баяулатқыш пен шағылдырғыш ретінде жеңіл су мен бериллий қолданылады.
Слайд 12

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ядролық физика институты (Алматы) УКП-2-1 Ауыр иондардың үдеткіші

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ядролық физика институты (Алматы)
УКП-2-1 Ауыр иондардың үдеткіші
Электрстатикалық

үдеткіш 1987 ж. іске қосылған.
Слайд 13

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ядролық физика институты (Алматы) У-150М изохрондық циклотрон Циклотрон

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ядролық физика институты (Алматы)
У-150М изохрондық циклотрон
Циклотрон «классикалық

режимінде» 1965 ж. іске қосылған.
Үдетілген бөлшектердің энергиясы 10 МэВ/нуклонға болатын.
1972 ж. изохрондық режимге ауыстырғанда энергиялары: протондардың 7-30 МэВ,
гелий-3 иондардың 18-61 МэВ, гелий-4 иондардың 25-50 МэВ.
Слайд 14

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ядролық физика институты (Алматы) ЭЛВ-4 электрондар үдеткіші Үдеткіш

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ядролық физика институты (Алматы)
ЭЛВ-4 электрондар үдеткіші
Үдеткіш 1993 ж.

іске қосылды. Қазақстандағы электронды-сәулелік технологиялардың алғашқы қондырғысы болып табылады.
Слайд 15

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ядролық физика институты (Астана) ДЦ-60 үдеткіш кешені ДЦ-60

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ядролық физика институты (Астана)
ДЦ-60 үдеткіш кешені
ДЦ-60 үдеткіш

құрамында:
- ауыр иондардың инжектор-имплантатор;
- шоқтың аксиальды инжекция жүйесі;
- изохрондық циклотрон;
- иондарды шығару жүйесі;
үдетілген иондардың тасымалдау 3 каналы;
төмен энергиялы иондардың тасымалдау каналы;
- ғылыми және технологиялық қондырғылар
Слайд 16

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ұлттық ядролық орталығы (Курчатов) Токамак КТМ 2010 ж.

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ұлттық ядролық орталығы (Курчатов)
Токамак КТМ
2010 ж. қыркүйек айында

алғашқы іске қосылуы өткізілді. Жасалған жұмыстардың мақсаты – вакуумдық камерада жұмыстық газдың тесуін алу және 10-30 кА тогы бар плазмалық бауды қалыптастыру
Слайд 17

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ұлттық ядролық орталығы (Курчатов) Реактор ИВГ.1М ИВГ.1М зерттеу

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ұлттық ядролық орталығы (Курчатов)
Реактор ИВГ.1М
ИВГ.1М зерттеу реакторы ИВГ.1

реактордың жетілдіру нәтижесінде алынды.
ИВГ.1М жылу шығарғыш құрастырмалар (ТВС) мен жоғары температуралы газбен салқындататын реакторлардың активті аумақтың сынақтарын өткізуге арналған.
Слайд 18

Қазақстандағы ядролық қондырғылар Ұлттық ядролық орталығы (Курчатов) ИГР реакторы Импульсты графит

Қазақстандағы ядролық қондырғылар
Ұлттық ядролық орталығы (Курчатов)
ИГР реакторы
Импульсты графит реакторы нейтрондық

және гамма-сәулелердің көзі болып табылады.