Биосфера,Әлеуметтік География,Экономикалық География,Елтану 7сынып 2 бөлім

аустралиялық геолог Эдуард Зюсс.

Биосфера туралы негізгі ілімді орыс ғалымы В.И.Вернадский әзірледі.

ЗАТТАР: тірі организмдер түзетін және қайта өңдейтін заттар

зерттеййтін ғылым саласы Топырақтану

Топырақ түзуші заттар:

Жер бедері
Уақыт
Адам қызметі,әрекеті
Жануар,өсімдік организмдері
Климат
Аналық тау жынысы

жерінің 9.5%, 25.5%млн га
Жауын шашын 300-600мм
Гуммус-8-6%

2.Қызғылт топырақ

ҚР жерінің 34%,
90.6млн га
Жауын шашын 200-300мм,
Гуммус 3 - 4.5%

3.Күрең қызғылт

4.Қоңыр және сұрғылт

ҚР жерінің 44%,
120 млн га,
Жауын шашын 80-100мм,
Гуммус 1-2%

оның ішінде ауылшаруашылығына жарамдысы 93.4 млн га.

Табиғи

Антропогендік
Адам әрекетінен бұзылуы

ЖЕЛ

СУ

Ққазақстан жерінің 70% эрозияға бейім,
әсіресе жел эрозиясына.

мәдениеті ортақ,өз бірлігі мен басқа этностардан айырмашылығын түсінетін тұрақты адамдар жиынтығы.
Тіл
қарым қатынас,мәлімет сақтау және беру құралы

ДЖ 7 млрд астам халық болса,соның:
Тіл 5000 астам
Ұлт 5 – 5.5 мың
Жазу түрі 200 жуық.

Қостілділік билингвизм – кӨпұлтты мемлекеттерде болады. Бір мемлекетте 2-3 тілдің қатар қолданылуы:Қазақстан,Үндістан,Швейцария,т.б

Көп таралған тілдер: Қытай,ағылшын,испан,хинди,араб

Халықаралық ресми тілдер:
Ағылшын,француз,орыс,испан,араб және қытай.
Мұндай тілдерді лингва франка деп те атайды

Қазақстан Халық Ассамблеясы – тіліне,ұлтына,түр түсіне,дініне,әлеуметтік тобына қарамастан ,азаматтардың бостандығы мен құқық теңдігіне бағытталған

басқаруда дін араласпайтын барлық мемлекеттер зайырлы мемлекеттер: Қазақстан
Діннен басқа табыну түрлері:
1. Сиқырлық белгілі әрекеттер ,арбау,дуа
2. Тотемизм жануарға табыну:сиыр,піл
3. Анимизм табиғат құбылсытарына сену:найзағай,жауын шашын.
4. Фетишизм белгілі бір затқа сену: тұмар,тіс,қасық,т.б
Атеист – Дін ұстанбайтын адамдар

кітабы БИБЛИЯ
дұға ету орны ШІРКЕУ,СОБОР
2. ИСЛАМ 2 тармағы бар: сунит және шийт
б.з VIIғ Арабия түбегінде
қасиетті кітабы ҚҰРАН
дұға ету орны: МЕШІТ
ЕҢ ЖАС ДІН
3. Буддизм 3тармағы бар: хинаяна, махаяна, ламаизм
тағзым ету орны Ғибадатхана, Ступа, Пагода
Ең ЕЖЕЛГІ ДІН.

ҚР халықтың 70.2% ислам, ал, 26.3% христиан дінін ұстанады.
Дүние жүзінде 2 млрд адам христиан,
1 млрд адам ислам,
360 млн адам будда,
900 алам өзін атеист деп есептейді.

қанағаттандыру үшін пайдаланатын элементтер,компоненттер.

Металрудалық ресурстар
4. Тау кен химиялық шикізаты
5. Жер ресурстары
6. Су ресурстары
7. Биологиялық ресурстар

орналасқан кен орындары

1.Отын энергетикалық ресурстар:
Көмір: жалпы барлық қорының 80% Ресей,АҚШ, Қытайға тиесілі
МҰнай: Таяу және Орта Шығыс(Сауд Арабиясы,Ирак,БАӘ,Кувейт,Иран,Катар,Бахрейн)
Латын Америкасы: (Мексика,Венесуэла,Эквадор)
Африка (Алжир,Нигерия,Ливия,Габон)
Оңтүстік Шығыс Азия (Индонезия,Бруней)
Мұнайға бай елдерге:Ресей,АҚШ,Қытай,Ұлыбритания,Канада
Газ: мұна бар жерлерде таралған: Таяу және Орта Шығыс,ТМД, (Ресей,Түркменстан,Өзбекстан,Қазақстан), Солтүстік және Латын Америкасы (АҚШ,Канада, Венесуэла,Мексика), Солтүстік Африка (Алжир,Ливия), Батыс Еуропа (Норвегия,Нидерланд,Ұлыбритания),Орталық (Қытай),Оңтүстік ШығысАзия елдері (Бруней,Индонезия)
Газ қорына бай елдер:Түрікменстан,Қазақстан,Өзбекстан,Әзірбайжан.

Жаңа Каледония,Канада,Индонезия,Филиппин.
хромит: ОАР,Зимбабве
кобальт: Заир Жаңа Каледония,Аустралия,Индонезия
вольфрам және молибден: АҚШ,Канада,Оңтүстік Корея,Аустралия елдері
Түсті металдар:
алюминий шикізаты : боксит,алунит,нефелин, сиенит. Бокситтің ірі кен орындары: Латын Америкасында (Бразилия,Венесуэла,Ямвйка,Гайана,Суринам,Гайти,Доминикан), Африкада (Гвинея,Камерун,Мали) және Аустралияда.
мыс: Азия(Үндістан,Индонезия),Африка (Зимбабве,Замбия,Конго), Солтүстік Америка (АҚШ,Канада),ТМД (Ресей,Қазақстан),Латын Америкасында (Мексика,Панама,Перу),Еуропа (Гфр,Югослафия)
қорғасын мен мырыш: Солтүстік Америка (АҚШ,Канада), Латын Америкасында (Мексика,Перу),Аустралия.
қалайы: Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азияда (Үндістан,Таиланд,Малайзия,) және Латын Америкасынды (Боливия).

т.б
фосфатты рудалар: Америка (АҚШ,),ТМД (Ресей,Қазақстан), Африкада (Марокко,Тунис,Сенегал,Бенин,Алжир) және Азия (Иордания,Израиль). ТМД (Қаратау,Ақтөбе)
күкірт: АҚШ, Мексика,Польща,Франция,ГФР,Иран,Жвпония.

млн га:
егістік: 29.42 млн га
көпжылдық жасыл желек: 0.12 млн гаа
шабындық: 5.16 млн га
жайылым: 187.55 млн га7
Дүние жүзі бойынша: 11% өңделген жерлер, 23% шабындық пен жайылым, 30% орман, 3% антропогендік ландшафт, 33% өнімділігі аз жерлер.

ДЖ Мұхиттың тұзды суы 96.5% ,
жер асты тұзды суы 1%,
жер шарындағы тұщы су 2.5%.
Ғаламшардың өзен арнасындағы тұщы судың жартысынын көбі Азия және Оңтүстік Америка өзендеріне тиесілі: Янцзы,Иравади,Меконг,Ганг,Брахмапутра сосын Амазонка.
Одан кейін С.Америка,Африкаа,Еуропа,Аустралия,Мұхит аралдары ,т.б
Қазақстанда су тапшы

км2 (4010 млн га)
Ағаштың жалпы қоры: 340-370 млрд3
Жерінің көп бөлігін орман алып жатқан елдер: Латын Америкасы(Амазонка),ТМД,Африка(экваторлық зонасы),Солтүстік Америка(Канада) және Шетелдік Азия.Ормандылық 75-95%.
Еуропада: ең көбі:(Финляндия мен Швецияда),
Франция,ГФР,Норвегия.
Қазақстанда орман қоры: 26216.4 мың га.