Физикалық география: литосфера, атмосфера, гидросфера, биосфера

Содержание

Слайд 2

ЛИТОСФЕРА Жер бедері түрлерінің жіктелуі Жер бедері түрлерінінің қалыптасуы және таралуы

ЛИТОСФЕРА

Жер бедері түрлерінің жіктелуі
Жер бедері түрлерінінің қалыптасуы және таралуы
Материктер мен мұхиттардың

ірі ораграфиялық нысандары
Тау жыныстары мен минералдардың жіктелуі
Геохронология
Слайд 3

ГЕОГРАФИЯ Физикалық география Географиялық қабықтың ерекшеліктерін және жер бетіндегі түрлі табиғи

ГЕОГРАФИЯ

Физикалық география
Географиялық қабықтың ерекшеліктерін және жер бетіндегі түрлі табиғи құбылыстардың

арасында болатын өзара байланыстарды зерттейді.

Әлеуметтік - экономикалық география
Халықты және оның шаруашылығын зерттеумен айналысады.

Слайд 4

ФИЗИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ ЗЕРТТЕУ КОМПОНЕНТТЕРІ

ФИЗИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ ЗЕРТТЕУ КОМПОНЕНТТЕРІ

Слайд 5

ӘЛЕУМЕТТІК ГЕОГРАФИЯ САЛАЛАРЫ Дін географиясы Көші қон географиясы Демография Этногеография Мәдениет географиясы Геоурбанистика

ӘЛЕУМЕТТІК ГЕОГРАФИЯ САЛАЛАРЫ

Дін географиясы

Көші қон географиясы

Демография

Этногеография

Мәдениет географиясы

Геоурбанистика

Слайд 6

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ САЛАЛАРЫ Табиғат ресурстары географиясы Ауылшаруашылық географиясы Өнеркәсіп географиясы Қызмет

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ГЕОГРАФИЯ САЛАЛАРЫ

Табиғат ресурстары географиясы

Ауылшаруашылық географиясы

Өнеркәсіп географиясы

Қызмет көрсеті салласы

Көлік географиясы

Дүниежүзілік шаруашылық

географиясы
Слайд 7

ГЕОГРАФИЯДАҒЫ БІРІГУ (ИНТЕГРАЦИЯ): Ол бір компонентті бірнеше географиялық ғылымдардың зерттеуі.Мысалы: геоэкология,геоурбанистика,этногеография.

ГЕОГРАФИЯДАҒЫ БІРІГУ (ИНТЕГРАЦИЯ):

Ол бір компонентті бірнеше географиялық ғылымдардың зерттеуі.Мысалы: геоэкология,геоурбанистика,этногеография.
Атақты ғалым

В.И.Вернадский жақын уақытта ғылымдар зерттеу нысандарына бөлінбейді, зерттейтін проблемаларына байланысты бірлеседі деп санады.
Слайд 8

Жер бедері дегеніміз жер бетінің алуан түрлі кедір бұдырлары формалары. Эндогендік

Жер бедері дегеніміз жер бетінің алуан түрлі кедір бұдырлары формалары.
Эндогендік үдерістертер

қойнауында пайда болатын энергиямен байланысты геологиялық үдеріс.
Экзогендік үдерістер эндогендік күштер жасаған жер бедері түрлерін өзгертеді.
Морфоқұрылым дегеніміз жердің ішкі энергиясының әсерінен пайда болған жер бедерінің барлық түрі.

1. Литосфера : Жер бедері, орографиялық нысандар ,тау жыныстары мен минералдар,Геохронология

Слайд 9

ЖЕР БЕДЕРІ ТҮРЛЕРІ: Литосфералық тақталар жер қыртысының неғұрлым ірі құрылымдық элементтеріЖоғары

ЖЕР БЕДЕРІ ТҮРЛЕРІ:

Литосфералық тақталар жер қыртысының неғұрлым ірі құрылымдық элементтеріЖоғары мантияның

иілмелі қабатында жылына 1-6 жылдамдықпен , материктерді өзінің соңынан тарта отырып бір біріне баяу жылжиды.

Субдукция құрлықтық және мұхиттық тақтаның соқтығысуы
Коллизия екі құрлықтық тақтаның бір бірімен соқтығысуы
Спрединг Жарылған жерлердегі аққан магманың есебінен мұхит түбінің өсу үрдісі

Слайд 10

Слайд 11

ГЕОСИНКЛИНАЛЬДАР ЖӘНЕ ТАУЛАР Геосинклиналь Ондаған,жүздеген,мыңдаған километрге созылған ,жер қыртысының енсіз,тектоникалық қозғалмалы

ГЕОСИНКЛИНАЛЬДАР ЖӘНЕ ТАУЛАР

Геосинклиналь Ондаған,жүздеген,мыңдаған километрге созылған ,жер қыртысының енсіз,тектоникалық қозғалмалы бөлігі

. Олардың барлығы литосфералық тақталар шекарасын бойлай орналасады.
Слайд 12

Таулар етегін,беткейін, және шыңын салыстырмалы түрде жеңіл ажыратуға болатын,жер бедерінің оқшау

Таулар етегін,беткейін, және шыңын салыстырмалы түрде жеңіл ажыратуға болатын,жер бедерінің оқшау

көтеріліп тұрған бөліктері.

шыңы

Етегі

БЕТКЕЙ

Слайд 13

ТАУЛАР АЖЫРАТАДЫ Жеке тұрған таулар өте сирек кездеседі,олар жанартау немесе ежелгі

ТАУЛАР АЖЫРАТАДЫ

Жеке тұрған таулар
өте сирек кездеседі,олар жанартау немесе ежелгі қираған тауқалдықтары

Тау

жоталары
Бір біріне жақын,тығыз орналасқан көптеген тау қатарларынан тұрады.

Тау алабы
(тау тізбегі)
Ұзындығы мен ені бірдей дамыған ауқымды тау көтерілімдері.Көбінесес тау жоталаоаының жекелеген бөліктерін құрайды.

Слайд 14

ТАУЛАР БИІКТІГІ БОЙЫНША Салыстырмалы биіктік етегінен шыңыны дейін Абсолюттік биіктік теңіз

ТАУЛАР БИІКТІГІ БОЙЫНША

Салыстырмалы биіктік етегінен шыңыны дейін
Абсолюттік биіктік теңіз деңгейінен

шыңына дейінгі биіктік

Аласа таулар:Солтүстік Орал,Мұғалжар,Орт.Еуропа таулары

Орта таулар: Скандинавия таулары,Аппалач таулары

Биік таулар: Памир, Тянь Шань, Кавказ,Гималай,КОРДИЛЬЕРА,Анд,Альпі, Қарақорым,Сеңгір

Слайд 15

ТАУЛАР ПАЙДА БОЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ Тектоникалық таулар литосфералық тақталардың соқтығысуы арқасында п.б

ТАУЛАР ПАЙДА БОЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ

Тектоникалық таулар
литосфералық тақталардың соқтығысуы арқасында п.б

Бұл соқтығысулар жер бетінде қатпарлардың түзілуіне акеліп соғады.Осылайша қатпарлы таулар п.б
Қатпарлы Тасжақпарлы таулар жер қыртысы қозғалыстары қайталануы жағдайында тау жынысының қатып қалған қатпарлары ірі кесектерге бөлінеді де,тектоникалық күшетр әсерінен төмен түсу немесе қайта көтерілу процесі.

Жанартаулық таулар жанартаулардың атқылауы үдерісінде п.б
Жер қыртысының жарылған жерлеріндегі сызық бойында немесе литосфералық тақталардың шегарасында орналасады.

Эрозиялық(Денудациялық таулар)
Эрозиялық таулар ағын сулардың жазықтарды ,қыраттарды,үстірттерді бұза бастағандығынан п.б

Слайд 16

ТАУЛАР ЖАСЫНА ҚАРАЙ Жас таулар Қалыптасу үдерісі аяқталмаған Олардың жасы 60

ТАУЛАР ЖАСЫНА ҚАРАЙ

Жас таулар
Қалыптасу үдерісі аяқталмаған
Олардың жасы 60 млн жылдан аспайды:Памир,Гималай,Альпі

Ескі таулар
Жас

таулардың мерзімінен ертеде п.б таулар
Жасы 600 млн жыл болуы мүмкін.
Слайд 17

ПЛАТФОРМАЛАР МЕН ЖАЗЫҚТАР Платформа Жер қыртысының ауқымды аз қозғалатын ,неғұрлым тұрақты

ПЛАТФОРМАЛАР МЕН ЖАЗЫҚТАР

Платформа Жер қыртысының ауқымды аз қозғалатын ,неғұрлым тұрақты бөліктері

(тек баяу тік қозғалыстар жасайды)
Ежелгі платформалар: Орыс,Сібір, Солтүстік Америка,Оңтүстік Америка,ҚҚытай,Үндіқытай,,Африка Арабия,Аустралия,Антарктика.
Платформалар қос қабаттан тұрады:
1.шөгінді жыныс,қалыңдығы: 3-4км
2. Іргетас магманың іздері бар ,метаморфтық жыныстардан тұрады
Қос қабатты құрылымы бар платформмманың бөлігі тақта (литосфералық тақтамен шатастырмаймыз)
Ал,Платформа іргетасы бөлігінің тектоникалық қозғалыстар әсерінен платформа тысының деңгеіне шығып жатуы Қалқан
Слайд 18

Слайд 19

Слайд 20

ЖАЗЫҚТАР БИІКТІКТЕРДІҢ ШАМАЛЫ ӨЗГЕРІСТЕРІМЕН СИПАТТАЛАТЫН, ҚҰРЛЫҚ БЕТІНІҢ,МҰХИТТАР МЕН ТЕҢІЗ ТҮБІНІҢ ҰЛАН

ЖАЗЫҚТАР БИІКТІКТЕРДІҢ ШАМАЛЫ ӨЗГЕРІСТЕРІМЕН СИПАТТАЛАТЫН, ҚҰРЛЫҚ БЕТІНІҢ,МҰХИТТАР МЕН ТЕҢІЗ ТҮБІНІҢ

ҰЛАН БАЙТАҚ БӨЛІКТЕРІ. ПЛАТФОРМАЛАР ЖАЗЫҚТАР АРҚЫЛЫ КӨРСЕТІЛГЕН.

Абсолюттік биіктігі бойынша жазықтар : ОЙПАТ ,ҚЫРАТ, ТАУЛЫ ҮСТІРТТЕР болып бөлінеді.

Слайд 21

Слайд 22

Слайд 23

ОРОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА: Орография жер бедері түрлерін сыртқы белгілері мен өзара орналасуы

ОРОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА:

Орография жер бедері түрлерін сыртқы белгілері мен өзара орналасуы бойыынша

сипаттау: жота ,үстірт, жазық, аңғар, ойпат,шұңғыма
Морфометрия жер бедері түрлерінің сандық сипаттамассы: ұзындығы, ауданы,биіктігі,тереңдігі
Слайд 24

Слайд 25

Слайд 26

Слайд 27

МҰХИТ ОРОГРАФИЯСЫ Мұхиттық платформалар су түбінің жер бедерінде тереі сулы кең

МҰХИТ ОРОГРАФИЯСЫ

Мұхиттық платформалар су түбінің жер бедерінде тереі сулы кең тегіс

немесе су асты шамалы төбелі жазықтар немесе шұңғымалар. 2600 – 6000 м тереңдікте орналасады.
Терең суасты науа дегеніміз мұхит түбінің терең (3-4 км) майсқан созылыңқы салыстырмалы түрде енсіз(100-200км) жерлері.
Мұхиттық орталық жоталарды мұхиттық таулы белдеуге жатқызады. Жанындағы платформалардан (3-4км) биік болады.
Слайд 28

Слайд 29

ТАУ ЖЫНЫСТАРЫ МИНЕРАЛДЫҚ ҚҰРАМЫН БОЙЫНША ЖІКТЕУ Магмалық тау жынысы Мономинералды Құрамы

ТАУ ЖЫНЫСТАРЫ МИНЕРАЛДЫҚ ҚҰРАМЫН БОЙЫНША ЖІКТЕУ

Магмалық тау жынысы

Мономинералды
Құрамы 1

минералдан тұрады:
Мрамор,әктас,кварцит

Полиминералды
Құрамы бірнеше минералдан тұрады:
Гранит,базальт,гнейс

Эффузивті (төгілген)
Магма жердің беткі қабатына жеткен жағдайда ,төгілген магмалық жыныс қалыптасады: обсидиан,кеуектас,базальт

Интрузивті
Көтеріңкі қысым және температура жағдайында магманың жер қойнауында баяу сууы барысында п.б

Слайд 30

Слайд 31

ШӨГІНДІ ТАУ ЖЫНЫСТАРЫ: ПАЙДА БОЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ Кесек: Химиялық 1.Шөгінді 2.Гидротермалды –шөгінді 3.Гидротермалды Мысалы: ГИПС,ангидрит,магнезит,доломит,әкті туфтар Органогенді

ШӨГІНДІ ТАУ ЖЫНЫСТАРЫ: ПАЙДА БОЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ

Кесек:

Химиялық
1.Шөгінді
2.Гидротермалды –шөгінді
3.Гидротермалды
Мысалы: ГИПС,ангидрит,магнезит,доломит,әкті туфтар

Органогенді

Слайд 32

МЕТАМОРФТЫҚ ТАУ ЖЫНЫСТАРЫ ПАЙДА БОЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ Метаморфтық жыныстар дегеніміз шөгінді,метаморфтық және

МЕТАМОРФТЫҚ ТАУ ЖЫНЫСТАРЫ ПАЙДА БОЛУЫНА БАЙЛАНЫСТЫ

Метаморфтық жыныстар дегеніміз шөгінді,метаморфтық және

магмалық жыныстардың жоғары температурада ,жоғары қысым жағдайында Жер қойнауында кез келген жыныстың өзгеруі арқылы жүреді.
Метаморфтық жыныстар ең алдымен метоморфизмнің және метосоматоздың типі бойынша бөлінеді.
Слайд 33

МИНЕРАЛДАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ:

МИНЕРАЛДАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ:

Слайд 34

Пирит -

Пирит -

Слайд 35

Пирит – алтынға ұқсайтын минерал. Пирит өткен ғасырдағы «алтын дүрлікпесі» кезінде

Пирит – алтынға ұқсайтын минерал. Пирит өткен ғасырдағы «алтын дүрлікпесі» кезінде

алтынға ұқсастығынң нәтижесінде «ақымақтар алтыны», «ит алтыны» деген атаққа ие болған
Слайд 36

Слайд 37

Слайд 38

Слайд 39

ГЕОХРОНОЛОГИЯ Абсолюттік геохронология жыныстың пайда болғанынан бері неше жыл өткенін дәлме

ГЕОХРОНОЛОГИЯ

Абсолюттік геохронология жыныстың пайда болғанынан бері неше жыл өткенін дәлме дәл

анықтайды.Ол үшін құрамына кіретін радиоактивті элементтердің (уран,калий,рубилий) ыдырау үдерісін паййдалануға арналған радиоактивті әдіс қолданылады. Бұл миллиондаған жыл бұрынғы жасты анықтауға мүмкіндік береді.
Геохронологиялық кесте 1881ж ең бірінші нұсқасы енгізілді.Қазіргі таңда жердің жасы 4-4.5 млрд жыл деп бағалануда.
Слайд 40

Слайд 41

Слайд 42

КЛИМАТҚА БЕЙІМДЕЛУІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ,ХАЛЫЫҚТАРДЫҢ ТЫҒЫЗ ҚОНЫСТАНҒАН АЙМАҒЫ

КЛИМАТҚА БЕЙІМДЕЛУІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ,ХАЛЫЫҚТАРДЫҢ ТЫҒЫЗ ҚОНЫСТАНҒАН АЙМАҒЫ

Слайд 43

ҚОНЫСТАНУЫ Халықтың негізігі Дж бойынша бйіктігі 1000м дейін таралған.Халықтың 56% теңіз

ҚОНЫСТАНУЫ

Халықтың негізігі Дж бойынша бйіктігі 1000м дейін таралған.Халықтың 56% теңіз деңгейінен

200м дейінгі биіктікте өмір сүреді, 24% ы 500м дейінгі биік аумақта таралған.
Шығыс Азия (Қытай,Жапония,Оңтүстік Корея), Оңтүстік Азия (Үндістан,Бангладеш,Пәкістан), Шетелдік Еуропа, Ақш- солтүстік шығысы.
Таулы облыстар өте аз игерілген:Халықтың теңіз деңгейінен 1000м жоғары өмір сүретінмемлекеттер: Мексика,Эфиопия,Ауғанстан,Боливияда,Перу,Қытай,
Адамдар 5000м биік жерлерден асып отыр.
Температура әр 100м 0.6С ТӨМЕНДЕЙ.
Күн радиациясы әр 1000м 10% жоғарылайды
Атмосфералық қысым әр 100м 10мм ге азаяды.
Слайд 44

2. АТМОСФЕРА: КЛИМАТ,АТМОСФЕРАЛЫҚ АЙНАЛЫМ,КЛИМАТТЫҚ БЕЛДЕУ Климат Жергілікті жерге тән күн райының

2. АТМОСФЕРА: КЛИМАТ,АТМОСФЕРАЛЫҚ АЙНАЛЫМ,КЛИМАТТЫҚ БЕЛДЕУ

Климат
Жергілікті жерге тән күн

райының көпжылдық режимі. 30-35 жыл аралығында қалыптасады.Климатология зерттейді.
Климат қалыптастырушы факторлар: Күн радиациясы,жердің төсеніш беті,атмосфералық циркуляция
Күн радиациясы жылу және жарық көзі
Атмосфералық циркуляциясы бұл жер бетінен өтетін түрлі ауа ағындарының жиынтығы
Жердің төсеніш беті жердің беткі қабаты.
Слайд 45

Слайд 46

КҮН РАДИАЦИЯСЫ: 1. ТУРА Атмосферада шашырамайтын,жұтылмайды 2. ШАШЫРАНДЫ Атмосферада шашырап кетеді

КҮН РАДИАЦИЯСЫ:

1. ТУРА
Атмосферада шашырамайтын,жұтылмайды

2. ШАШЫРАНДЫ
Атмосферада шашырап кетеді

3. ЖИЫНТЫҚ
ТУРА және

ЖИЫНТЫҚ радиацияның қосындысы

4. ШАҒЫЛЫСҚАН
Жер бетінен кері шағылысқан жиынтық радиацияның бір бөлігі
5. ЖҰТЫЛҒАН
Жер бетіне сіңген жиынтық рад. Бір бөлігі

Альбедо
Беттердің немесе денелердің күн сәулесін шағылыстыру қабілеті.
Мысалы : қар 70-90%
Құм 35%, шөп 20-25%,
Орман 5-20%.
Ең төменгі альбедо жыртылған топырақ пен суда 5% ,т.б

Радиациялық баланс
Күн радиациясының кірісі мен шығысы

Жылулық балансы
Жерге түстеін күн радиациясы мен оның бетінен шығатын сәулеленудің арасындағы өзара арасындағы өзара арақатынасы

Слайд 47

Слайд 48

Слайд 49

Температура Айдың орташа температурасының жыл бойғы өзгерісін – ауаның жылдық температурасы

Температура
Айдың орташа температурасының жыл бойғы өзгерісін – ауаның жылдық температурасы

деп атайды.
Ауа температурасының географиялық таралауын , картада температуралардың бірдей нүктелерін қосатын сызықтарды ИЗОТЕРМАЛАР деп атайды.
Слайд 50

АТМОСФЕРА: ҚЫСЫМ,АУА МАССАСЫ,КЛИМАТТЫҚ БЕЛДЕУЛЕР,АТМОСФЕРА АЙНАЛЫМЫ Атмосфера циркуляциясын жүргізуші желдер. Желдердің пайда

АТМОСФЕРА: ҚЫСЫМ,АУА МАССАСЫ,КЛИМАТТЫҚ БЕЛДЕУЛЕР,АТМОСФЕРА АЙНАЛЫМЫ

Атмосфера циркуляциясын жүргізуші желдер.
Желдердің пайда болуы

атмосфералық қысымдардың таралуына байланысты.
Қысым температураға тәуелді,күннің түсу бүрышы іртүрлі болғандықтан,сәйкесінше температура таралуы да әрқалай.
Слайд 51

Слайд 52

Ауа массалары: пайда болу орнына қарай: циклон(ортасында төмен қысым болатын аймақ)

Ауа массалары: пайда болу орнына қарай: циклон(ортасында төмен қысым болатын аймақ)

және антициклон (ортасында жоғары қысым болатын аймақ)

Атмосфералық фронт екі ауа массасының арасындағы өтпелі зона

Слайд 53

Слайд 54

КЛИМАТТЫҚ БЕЛДЕУЛЕР Жер шарында 13 климаттық белдеулер бар. Олар тұрақты және

КЛИМАТТЫҚ БЕЛДЕУЛЕР

Жер шарында 13 климаттық белдеулер бар. Олар тұрақты және өтпелі

деп 2 бөлінеді. ТҰрақты: Экватор,тропик,қоңыржай,арктикалық
Өтпелі: субэкватор,субтропиктік,субарктикалық
1. Экваторлық климат
Жылдық орт.ауа темп. +23 +24С, жауын шашын 3000мм, 5-8с.е – 4-11о.е аралығы
Слайд 55

2. Субэкваторлық климат Жылдық орт.ауа темп. +30С, жауын шашын 1000-3000мм, 20с.е-20о.е

2. Субэкваторлық климат
Жылдық орт.ауа темп. +30С, жауын шашын 1000-3000мм,
20с.е-20о.е

3. Тропиктік

климат
Жылдық орт.ауа темп. +45-50С, жауын шашын 50-150мм,
20с.е-30о.е
Слайд 56

4. Субтропиктік климат Жылдық орт.ауа темп. +30С, жауын шашын 500мм, Жерортатеңіздік

4. Субтропиктік климат
Жылдық орт.ауа темп. +30С, жауын шашын 500мм,
Жерортатеңіздік және

муссонды климат
30-40 енд3ктер

5. Қоңыржай климат
Жылдық орт.ауа темп. +23-24С, жауын шашын 500-800мм, 40-60 енд3ктер
Түрлері:
Теңіздік
Қоңыржай континентті
Шұғыл континентті
Муссондық

Слайд 57

Субарктикалық және субантарктикалық белдеу Жылдық орт.ауа темп. 0С ден төмен, жауын

Субарктикалық және субантарктикалық белдеу
Жылдық орт.ауа темп. 0С ден төмен,
жауын

шашын 250-300мм,
60-70 енд

Арктикалық және антрктикалық белдеу
Жылдық орт.ауа темп. 0С ден төмен,
жауын шашын 50-125мм,
70с.е жоғары
65о.е төмен

Слайд 58

Слайд 59

Слайд 60