Юлий күнтізбесі

Слайд 4

Күн күнтізбесі Мысырда шыққан. Мысырлықтар жыл ұзақтығын 365 тәулікке теңестіріп, оны әрқайсысы 30

күндік 12 айға бөлген, артық қалатын 5 күнді ешбір айға қоспай, құдайға құлшылық ететін күндер деп есептеген. Ол Еуропалық күнтізбелерге арқау болды. Біздің заманымыздан бұрынғы 45 ж. Рим императоры Юлий Цезарь, астроном Созигеннің жобасы бойынша жаңа күнтізбе жариялады. Бұл күнтізбе Юлий күнтізбесі немесе ескі санат деп аталды.

Слайд 5

Юлий күнтізбесіндегі жылдың тропиктік жылдан 11 мин 14 с артықшылығы бар.

Бұдан 128 жылда 1 күн, 384 жылда 3 күн жиналады. Осыны тұрақтандыру үшін Рим папасы Григорий ХІІІ 1582 ж. уақыт есебін 10 күнге ілгері жылжытып, 5-қазанды 15-қазан деп есептеу және әрбір 400 жылда 3 кібісе жылды жай жыл есебінде алу туралы жарлық шығарды. Уақыт есебінің бұл жүйесі Григорий күнтізбесі немесе жаңа санат деп аталады. Осы күні көптеген елдерде Григорий күнтізбесі қолданылады.

Слайд 6

Алғашқы ай күнтізбесі ежелгі Вавилонда шықты. Онда әрбір 8 жылдың бесеуінің ұзақтығы 354

күннен, ал қалған үшеуінікі 384 күннен есептелді. Сонда жылдың орташа ұзақтығы (354.5+384.3):8=365,25 күнге тең болады.
Араб күнтізбесі де Ай қозғалысына негізделген. Араб жылы 12 айдан құралады. Әрбір 30 жылда 11 жыл 355 күннен, 19 жыл 354 күннен саналады. Нақты жылдан 11 күні кем болғандықтан, араб жылының басы жылжып отырады.

Слайд 7

Слайд 8

Слайд 9

Слайд 10

Алғашқы күнтізбе

Слайд 11

Слайд 12

Көптеген ғасырлар бұрын Орталық Америкада құдіретті ацтектер мемлекеті болды. Оларжылдың 365

күнін 18 айға 20 күнен бөліп және әр күнге 5 «бақытсыз» күндерді қосқан. Ацтектер тастан дөңгелек пішінді орасан күнтізбе ойып жасаған. Әр күннің өзіне сәйкес белгісі болған.

Слайд 13

Египет астронмдары осыдан 2000 жылдар бұрын күн қозғалысына негізделген күнтізбе жасаған.

Біздің осы кездегі қолданып жүрген күнтізбеміз түбі содан шыққан. Мысыр күнтізбесі бойынша бір жылда 365 күн бар деп алынған, ал шын жылы 6 сағаттай ұзындау, сондықтан Күннің айрықша қалпы, мысалы жазғытұрымғы күн мен түн теңелу нүктесінен өтуі жыл сайын 6 сағат кешігіп келіп, күнтізбе бойынша 21 наурыз емес 22 наурызға келетін болған. 120 жылдан кейін 1 айға кешігетін болған.

Слайд 14

Қызықты
ақпарат

Слайд 15

Шотландиядан ең ежелгі күнтізбе табылды
Археологтар Шотландиядағы Кратес қамалының маңынан әлемдегі ең

ежелгі күнтізбелердің бірін тауып алды. Қазіргі кезде одан тек кішкене қалдықтары, яғни шұңқырлар ғана қалған екен. Бұл туралы BBC хабарлап отыр. Ғалымдардың сөзінше әр айды анықтайтын және Ай фазалары белгіленген барлығы 12 шұңқыр табылған көрінеді. Олардың көбі қыс мезгіліндегі күннің шығу нүктелеріне негізделген болып шықты. Зерттеушілердің сөзінше бұл құрылымдардың орташа жасы 10 мың жылдай. Осылайша бұл күнтүзбе осы күнге дейін ең көне болып саналған Месопотамиядан табылған күнтізбеден жасы бойынша бірнеше мың жылдыққа көне болып отыр.

Слайд 16

Мұндай ерекше шұңқырлар ең бірінші 2004 жылы табылған екен. Ғалымдардың жасаған

анализі арқасында бұл шұңқырларда кезінде ағаш діңгектердің болғандығы анықталып отыр. Күнтүзбе алғаш рет ежелгі ескерткіштер мен Шотландия тарихы жөніндегі Корольдік комиссия бастамасымен жасалған әуеден аэрофототүсіру кезінде байқалған. Фотоларға тегіс жер бетінде байқала бермейтін ерекше тесіктер түсіп қалған.