Ою-өрнек түрлері мен атаулары

Ою-өрнек түрлері мен атаулары

Сабақтың тақырыбы:

Қазақтың ұлттық ою-өрнегі - қазақ жерін мекендеген көшпелі тайпалар өнері әсерімен

Қазақтың  ұлттық  костюмі  өзінің  қарапайымдылығымен,  жүріп  тұруға  ыңғайлылығымен  ерекше.  Ал  оның  құрамында  алтынкүміске  інжу,  жақұт,  перуза,  ауық  секілді  тастар  қалдырылып  соғылатын  алқа,  тұмарша, сырға,  бойтұмар,  бота  тірсек  қапсырма,  жүзік,  сақина  білезік  сияқты  зергерлік  заттардың,  маржан  тізбектерінің,  неше  түрлі  шытырлармен,  әткеншектермен,  сәкегүлмен  безендірілетін  сәукеле,  қасаба,  бөрік,  тақия, айырқалпақ  сияқты  кестелі-зерлі  бас  киімдердің,  тіптен  аса  зор  талғамды  байқататын  кемер  белбеудің,  кісе,  нәзік  белдіктердің,  көксауыр  етік  пен  зерлі  кебістің  әсемдікке  деген  әуесқойлықты  көрсетеді.
Қазақ  әйелдерінің  костюмі  көбінесе    безекті  пұлдай  жібектен,  яки  мақплдан  тігіледі.  Олардың  көйлек  үлгілері  өте  көп,  қыздар  мен  келіншектердің  көйлектері  көп  бүрмелі,  жаға-жеңі  кестелі,  желбіршекті,  қос етекті,  сан-алуан  үлгіде  болады.  Бой  жеткен  қыздар  кестелі  бешпент,  шапан,  төбесін  қозалаған  маржанды  үкі  тағып,  кәмшат  бөрік  немесе  кестелі  сопақ  тақия  киеді.Қыздар  ұзатылғанда,  алуан  түрлі  кесте, алтын-күміс әшекей  және  моншақтармен  безендірілген  шашақ  төбелі  сәукеле  киеді.   
Қазақ  әйелдерінің  дағдылы  аяқ  киімі  кебіс,  мәсі  ауқатты  отбасы  әйелдерінің  салтанатқа  киетіні.  Оюланған  кестеліетігі,  көк  сауыр  былғарыдан  тігіліп,  оюлап,  күміс  құйма  қатырған  кебістері  болды.  Асыл  тастар орнатқан  алтын-күміс  сақина,  шолпы,  түйреуіш,  білезік,  шашбау және  кемер  белдіктер  аса  сәнді  болған.
Қазақтың  ұлттық  костюмінің  әр  бір  элементіне  оюлап  өрнек  салу  халық  өнерінің  бір  саласы.  Оның  түрлері  мен  атаулары  күнделікті  тұрмыста  қолданылу  тұтыну  тәсіліне  қарай,  ұқсату  мен  іске  асырылу  амалдары да,  жолдары  да  сан  сапалы  алуан  түрлі.  Мәселен,  әшекейлі  түр  салудың  кестелеу,  ою,  зерлеу,  сыру,  теру,  көз  салу,  шымкестелеу,  мүйіздеу,  бастыру,  гүлдеу  керек  көздеу,  өткермелеу,  шаршылау  салалары  сияқты ілмелеп,  қайып,  бүгіп,  өткермелеп,  тепшіп,  шалып,  торлап  тігу  әдістерімен  атқарылады.  Сондай-ақ  өру,  бұрау,  ойып  алу,  құю,  сызу,  бояу,   сүйектеу,  күмістеу,  бедерлеу  сияқты  өрмек  үлгілерінің  ұлт  тұрмысында, өнеркәсіпте, әр  түрлі  құрылыста,  мәдениет  саласында,  архитектурада,  жалпы  әлем  өмірінің  дамуында  қолданылмайтын  іске  аспайтын  жері  жоқ.

Ежелгі ою-өрнектердің атаулары мен үлплері. Зооморфтық, өсімдік, космогониялық, геометриялық

Кілемнің ортасына салынатын оюлар

Әшекейлердегі ою-өрнектер