Жануар тектес азықтар

азықтар да қолданылады. Оларға жаңа туылған төлге берілетін сүт пен сүт өнімдері, ет өндірісінің қан ұны, ет ұны, ет –сүйек ұны, сүйек ұны мен балық зауыттарның балық ұны түріндегі қалдықтары жатады.

амин қышқылдарынан түратын азот-ты органикалық және минералдық қосылыстар, амин ңышңылдарының амиді, аммоний түздары, нитраттар мен нитриттер кіреді.
Шикі протеин амидінің көп бөлігі өсімдіктерде аңуыз-дың аммиактан толық түзілмеген өнімі түрінде, ал ке-лесі бөлімі аңуыздардың ферменттер мен бактериялар әсерінен ыдырауы нәтижесінде пайда болады. Жас көк өсімдіктер протеиніндегі амидтің мөлшері протеиннің 30% -ға дейін болады, себебі онда фотосин-тез процесі тез жүреді.

заттардың ма-ңызы өте зор. Азықтағы протеин жас мал денесінің өсуі-не, тозған тіндеріның қайта жетілуіне ңажет. Барлық ферменттер, гормондар, иммунды денелер аңуыздан түрады.
Азықтың азоты бар заттардың бүкіл кешенін (оларға ақуыздарды да ңосып есептегенде) протеин деп атайды. Азың протеинінің мал бойына сіңетін бөлігі ңорытыла-тын протеин деп аталады. Азыңтағы протеиннің биоло-гиялық қоректілігі оның қүрамындағы амин ңышқыл-дарына байланысты. Ағзада кейбір амин қышңылдары жаңа амин ңышңылын түзуге қатысады, бүл процесс бір амин ңышқылдарының, амин топтарының екінші амин ңышқылдарына қосылуынан пайда болады. Малдар әдетте мүндай амин қышңылдарының жеткіліксіздігіне зәру болмайды, дегенмен кейбір амин ңышңылдары ағзада аз түзіледі, я болмаса мүлдем түзілмейді. Олардың ңатарына лизин, метионин, триптофан, лейцин, изолейцин, треонин, гистидин, валин, аргининин, фенилаланин жатады. Бүл амин ңышқылдар тобы алмаспайтын аминңышқылдары деп аталады.

үшін маңызы зор энергия көзі болып табылады. Майлар — глицирин мен май қышңыл-дарының қосындысы. Басқа көмірсутегі қосылыстары-на қарағанда 2,25-2,30 есе көп энергия шығаратындық-тан азықтардың энергиясын арттыратын маңызды мате-риал болып табылады. Мал денелерінде май ең алдымен көмірсутегіден (крахмал, қант) сондай-ақ азықтағы май протеин есебінен пайда болады. Өздерінің физикалық және химиялық касиеттері жағынан майлар біркелкі болмайды, ол май қүрамына кіретін май қышқылдары-ның әр түрлі ара қатынасына байланысты. Май қыш-ңылдары қанықңан және қаныңпаған болып екіге бөлінеді. Май мал денесіндегі жылу көзі ғана болып табылмай-ды, сонымен бірге май арқылы ағзаға майда еритін вита-миндер (А, Д, Е, К) пайда болуына септігін тигізеді. Қүрамында ңаныңпаған май ңышңылдары өте аз азық-пен қоректенген малдың үрьщтануы ңиын жағдайда өтеді, көбінесе ңысыр ңалады, төлді әдеттегіден үзаң көтереді.

ұны, ет-сүйек ұны түріндегі қалдықтары құнды протеинді, ал сүйек ұны калций фосфорлы қосынды ретінде мал азығыны жұмсалады. 81% протеиннен тұратын қан ұнының 1кг-да 0,95а.ө 650г қорытылатын протеин болады. 65%ет ұнының протеинде лизин көп, бірақ метионин мен триптофан аз. Тағамға жарамсыз мал ұшасынан дайындалған ет-сүйек ұнында 20-25% күл болып, 50% протеинде 5,4% лизин, 2% метионин мен цистин, 0,75% триптофан болады.