Беларусь у складзе расійскай імперыі к. XVIII - пач. XX ст.ст

Час існавання беларускіх земляў у складзе Расійскай Імперыі можна ўмоўна раздзяліць

1. кан. XVIII – пер. пал. XIX ст.ст.

Памяркоўная палітыка расійскага урада

2. 1860-я – 1890-я гг.

Узмацненне рэакцыі і палітыка русіфікацыі
Далучэнне да грам.-пал.

3. кан. ХІХ – пач. ХХ ст.ст.

Фарміраванне беларускай нацыі
Далучэнне да грам-пал.

1. Асноўныя напрамкі ўрадавай палітыкі на беларускіх землях

Мэта палітыкі:
цэнтралізацыя
уніфікацыя, зліццё новых тэрыторый з расійскім рэгіёнамі

Адміністрацыйная рэформа

У 1801 г. былі ўтвораны:
Літоўскае генерал-губернатарства: Віленская, Мінская і Гродзенская

Саслоўная палітыка

да шляхты
Магнатам забаранялася мець прыватныя арміі і крэпасці.
Забаранялася ствараць канфедэрацыі,

Захоўвалася дзейнасць Статута ВКЛ 1588г.
Большасць дзяржаўных пасад займалі мясцовыя ураджэнцы.
Мэта

да сялян і мяшчан
Уніфікацыя сялян – усе дзяліліся на казённых і

Канфесійная і этнічная палітыка

Каталіцкая царква захавала ўсе землі і свабоду выканання

“Польскае пытанне” - напачатку палякі мелі шырокую нацыянальна-культурную аўтаномію, у 1815

Адукацыйная палітыка

1802 г. – Міністэрства народнай асветы: прынцыпы бессаслоўнасці, бесплатнасці ніжэйшых

2. Грамадска-палітычны рух

У працэсе станаўлення буржуазнага грамадства ўсе слаі насельніцтва паступова ўключаліся ў

1) 1 палова ХІХ ст.

Значны уплыў на грамадска-палітычны рух гэтага часу

Таварыства філаматаў (аматары навук) – 1817 г., Віленскі універсітэт, Т. Зан,

Таварыства філарэтаў (аматары дабрачыннасці) – 1820 г., Віленскі універсітэт, Т. Зан

Патрыятычнае таварыства – 1820-е гг. К.Радзівіл, М. Ромер – аднаўленне РП,

Паўстанне 1830-31 гг.

Пачатак – 28 лістапада 1830 г.
Прычыны – жаданне аднавіць

Вясна 1831 г. – распаўсюджванне паўстання на Літву і Беларусь.
Сялянства амаль

Вынікі паўстання

Канчатковае далучэнне Польшчы да Расійскай імперыі.
Канфіскацыя (секвестр) маёнткаў і высылка

Спробы аднавіць паўстанне
Дэмакратычнае таварыства – 1836-1838 гг., Віленская медыка-хірургічная акадэмія, Ф.

2) 2 палова ХІХ ст.

Паўстанне 1863-1864 гг.
Народніцкі рух
Рабочы рух

Паўстанне 1863-1864 гг.

Прычыны паўстання

Сялянскія выступленні ў сувязі з незадаволенасцю рэформай 1861 г.
Пад’ём польскага

Кіруючы орган паўстання ў Варшаве Цэнтральны нацыянальны камітэт (ЦНК)

белыя

Буйныя памешчыкі, фінансава-гандлёвая

У Літве і Беларусі быў створаны Літоўскі правінцыйны камітэт (ЛПК), які

У красавіку ЦНК, баючыся шырокага сялянскага руху, распусціў ЛПК і адхіліў

Каліноўскі другі раз узначальвае паўстанне і спрабуе ажывіць яго на Гродзеншчыне.

Вынікі паўстання

Жорсткія рэпрэсіі (128 – павешана, больш 850 – на катаргу,

Народніцкі рух

Задача: стварыць з сялянства свядомую і арганізаваную палітычную сілу метадам

Ігнат Грынявіцкі

Група “Гоман”

Беларуская народніцкая група ў Санкт-Пецярбургу (А. Марчанка, Х. Ратнер, М.

Рабочы рух

Рост рабочага руху – пратэсты, стачкі з эканамічнымі патрабаваннямі.
Распаўсюджванне ідэй

3) канец ХІХ – пач. ХХ ст.

Сацыял-дэмакратычны рух
Стварэнне палітычных партый (БСГ,

3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё

К. ХVІІІ – 1 п. ХІХ ст.ст. – перыяд разлажэння феадальна-прыгонніцкай

Рэформы П. Кісялёва 1840-50 гг.

Рэфармаванне сістэмы кіравання дзяржаўнымі сялянамі: губерня –

Распад цэхавай арганізацыі рамяства.
40-50-я гг. – перарастанне дробных вытворчасцяў ў мануфактуры.

Выгляд прамысловага комплексу ў былым фальварку Парэчча з боку р. Ясельда,

Прычыны:
Крызіс феадальна-прыгонніцкай сістэмы гаспадаркі
-Скарачэнне экспарту хлеба
-Вялікія сялянскія павіннасці
-Зніжэнне ўзроўню с/г вытворчасці
2.

Падрыхтоўка рэформы

19 лютага 1861 г.
Маніфест Аляксандра II
аб вызваленні сялян
(Агульныя і

“Лепш адмяніць прыгоннае права зверху, чым дачакацца таго часу, калі яно

Агульнае палажэнне

Парадак надзялення зямлёй

Грамадзянскія правы

Парадак выкупной зделкі

Мясцовыя палажэнні

Агульнае палажэнне

Асабістая свабода
Права валодаць маёмасцю і распараджацца ёю
Права займацца гандлёва-прамысловай дзейнасцю
Права

Парадак надзялення зямлёй

Сяляне выкупляюць зямлю ў памешчыка на працягу 9 гадоў.
Да

Выкупная аперацыя

20-25 % выплочвае селянін
75-80% памешчыку выплочвае дзяржава грашыма і каштоўнымі

Мясцовыя палажэнні

У Магілёўскай і Віцебскай губ. надзел ад 1 да 5

Сялянскае самакіраванне

Дзяржава вяла разлік за землю з сялянскай абшчынай

Сельскія управы
кіравалі зборам

Сялянскія хваляванні

Сяляне былі незадаволены ўмовамі вызвалення (1861-62 г. – больш 500

Развіццё сельскай гаспадаркі

Памешчыцкая гаспадарка
Сялянская гаспадарка
Сусветны аграрны крызіс 1880-90 гг.

Развіццё капіталізму ў прамысловасці, гандлі

Захоўваліся старыя формы
Рамесная вытворчасць
Дробнакапіталістычныя прадпрыемствы (без паравых

Актыўнае чыгуначнае будаўніцтва (з 60-х гг.)
Зніжэнне ролі водных шляхоў
Змяншэнне ролі кірмашоў,

4. Буржуазныя рэформы і контррэформы 2п. ХІХ ст.

Земская рэформа – 1864 г.

Ствараліся органы мясцовага самакіравання – губернскія і

Гарадская рэформа – 1870 г.

Усесаслоўныя органы самакіравання – Гарадскія думы

Судовая рэформа – 1864 г.

Галоснасць, усесаслоўнасць, незалежнасць ад уладаў судоў, удзел

Ваенная рэформа – 1862 г.

Утварэнне ваенных акруг (15)
Стварэнне ваенных навучальных устаноў
1874

Школьная і цэнзурная рэформы – 1864-65 г.

Адмена цэнзуры выданняў больш 10

Контррэформы 1880-1890-я гг.

Задача: умацавання самадзяржаўя і падаўленне “крамолы”.
У судзе адменены

5. Культура Беларусі к. XVIII - пач. XX стст.

АСВЕТНІЦТВА І КЛАСІЦЫЗМ (2 П. XVIII – ПАЧ. ХІХ СТСТ.)

Палац Тызенгаўза ў Паставах, XVIII ст.

Палац Румянцавых-Паскевічаў
у Гомелі
XVIII-XIX стст.

Касцёл у Валожыне, ХІХ ст.

Палац Храптовічаў у Шчорсах, к. ХVІІІ ст.

Палац Радзівілаў
ў Паланечцы,
к. ХVІІІ-п. ХІХ стст.

Палац Сапегаў у Ружанах, ХVІІІ ст

Петрапаўлаўскі сабор
у Гомелі,
ХІХ ст.

Юзаф Аляшкевіч (1777-1830)

Ян Дамель
(1780 - 1840)

РАМАНТЫЗМ І ГІСТАРЫЧНЫЯ СТЫЛІ, РЭАЛІЗМ І ЭКЛЕКТЫКА (ХІХ – ПАЧ. ХХ

Неагатычныя
касцёлы ў
Бераставіцы,
Нарачы, Зельве,
ХІХ ст.

Касцёл у Відзах,
ХХ ст.

Касцёл у Гервятах, к. ХІХ – п. ХХ стст.

Брама, Красны бераг, к. ХІХст.

Успенская
царква
ў Сар’і,
ХІХ ст.

Палац Пуслоўскіх
у Косаве, ХІХ ст

Цэрквы-мураўёўкі
(псеўда-рускі стыль)

Валенцій Ваньковіч (1800-1842)

Адам Міцкевіч на гары Аю-Даг
1827-1828

Іван Хруцкі
1810-1885

Касцёл у Солах, ХХ ст

Усадзьба Грабоўскіх у Тарнова, к. ХІХ ст.

Госпіталь у Клецку,
п. ХХ ст.

Сінанога ў Кобрыне, 2 п. ХІХ ст.

Казімір Альхімовіч
1840-1916

На этапе, 1894