Mustaqil ish

ko‘plab shaharlari singari, qadimiy shahardir. Uning yoshi 2000 yildan oshadi. Yozma manbalarda Toshkent tarixi qadimgi davrlarga borib taqaladi. Bu joy mahalliy talaffuzga ko‘ra Choch deb nomlangan. Asosiy shahar Choch, ya’ni Chochkent yoki Shoshkent deb nomlangan. Keyinchalik bu so‘zning ma’nosi o‘zgardi va Toshkentga aylandi. Taxminan miloddan avvalgi 2-asrning oxiri – 1-asrning boshlarida Xitoy solnomalarida Chirchik vodiysida Yuni viloyatining shahri borligi haqida ma’lumotlar mavjud bo‘lgan. Olimlarning fikricha, Yuni shahri hozirgi Toshkent hududida joylashgan bo‘lgan.
VI-VII asrlarda Toshkent hududi Choch davlatining tarkibiga kirgan bo‘lib, bu yerda turkiy hokimlar yashagan. 713-yilda birinchi arab qo‘shinlari Shoshga kirdi. Istilo juda zaif edi va shundan keyin o‘nlab yillar davomida Shoshni maliklar boshqargan. Faqat 751-yilda arablar va xitoylar o‘rtasidagi katta jangdan so‘ng, Shoshni egallashga harakat qilgan arablar o‘z g‘alabasini mustahkamladi. O‘sha davrdan Toshkentda bitta noyob yodgorlik – Hazrati Imom maqbarasi saqlanib qolgan.

tepaliklarda joylashgan qal’a va ichki shahar – shahriston qurilgan bo‘lib, hozir u “Chorsu” eski bozorining markazidir. Qal’aning devorlari ortida saroy va qamoqxona bor edi. Qadimgi qal’a devorining minora qismi Toshkent sirki yonidan yaqin vaqtgacha ko‘rinib turardi. Qal’aning bitta darvozasi shahar chekkasi – rabotga, boshqasi shahristonga olib borardi. Oxirgisi mustaqil devor sifatida topilib, uchta darvozaga ega bo‘lgan.
1220-yilda Chingizxon boshchiligidagi mo‘g‘ullar O‘rta Osiyoni zabt etdilar. Mo‘g‘ullar istilosi paytida mo‘g‘ullar va yangi turkiy ko‘chmanchilar mahalliy aholi bilan aralashib ketdi.
14-asr oxiri va 15-asr boshlarida Toshkent bu kurashning tavsifida juda tez-tez tilga olinib, uning natijasida Amir Temur davlati avval rivojlanib, keyinchalik parchalanib ketadi. Toshkentda saqlanib qolgan ba’zi me'morchilik yodgorliklari, masalan, Shayxontohur mozori yonidagi inshootlar majmuasi ushbu davr bilan bog‘liqdir. Ular orasida Yunusxonning maqbarasi bo‘lib, uning ichki qismi o‘ymakor, tosh yarim ustunlari bilan ko‘rkam qilib ishlangan.
XVI asr boshlarida Toshkent Shayboniyxon tomonidan asos solingan davlat tarkibiga kirdi. XVI asrning ikkinchi yarmida buxorolik Abdullaxon Toshkentni qamal qilishni boshladi va uni egallab oldi. 1723-yilda Toshkent qalmiqlarga bo‘ysundirildi.

etildi. Toshkent ikki – eski va yangi qismlarga bo‘lindi. Biroq 1940-yilga kelib, rejalashtirish loyihasi tuzilib, unga ko‘ra, shaharning ikki qismini birlashtirish ko‘zda tutilgandi. Qayta qurish ishlari natijasida rivojlangan infratuzilmaga ega bo‘lgan ixcham hudud yuzaga keldi. Shahar obodonlashtirildi, taassurot qoldiradigan me’moriy inshootlar, xozirgi kungacha ko‘rish mumkin bo‘lgan xiyobonlar, istirohat bog‘lari barpo etildi.
So‘nggi yillarda Toshkent yangilanish va qayta qurishni boshdan kechirdi. Bugungi Toshkent – bu qadimiy va boy tarixga ega zamonaviy industrial va iqtisodiy megapolisdir.

sazovor joylari sirasiga kirib, sayohatchilarning diqqat markazida turadi.
U 1996- yilda butun dunyo bo‘ylab taniqli bo‘lgan buyuk sarkarda Amir Temur tavalludining 660 yilligi sharafiga ochilgan. Muzeyning uch qavatli yumaloq binosi gumbaz bilan klassik sharqona uslubda bezatilgan. Binoning ichki qismi marmar, noyob rasmlar, betakror naqshlar va oltin suvi bilan bejirim bezatilgan. Zallar devorlarida Amir Temurning hayoti, shuningdek o‘sha davrlarning atmosferasini aks ettiruvchi rasmlar freska tarzida aks etgan. Muzeyning eng maftunkor qismi - balandligi 8,5 metr bo‘lgan billur qandil bo‘lib, undagi 106 ming marjon ko‘zlarni qamashtiradi.

Osiyodagi birinchi muzeylardan biridir. U 1876- yildan beri faoliyat ko‘rsatib kelmoqda.
Muzeyda 250 mingdan ortiq qadimiy buyumlar, topilmalar va artefaktlar mavjud bo‘lib, ular O‘zbekiston hududida yashagan O‘rta Osiyo xalqlarining tosh asridan to hozirgi kungacha bo‘lgan tarixini bilib olishga imkon beradi.

o‘zi 12 xonadan iborat bo‘lib, ularda mineralogiya, paleontologiya, O‘zbekiston geologiyasi tarixi, O‘zbekistonning qadimiy konchilik va geologik tadqiqotlari mavzulari yoritilgan.

O‘zbekistonda, balki butun Markaziy Osiyodagi eng qadimiylaridan biridir. U 1876- yilda ochilgan bo‘lib, shundan beri muzey hayvonot va o‘simliklar dunyosi vakillaridan, shu jumladan, O‘zbekiston hududida yashab o‘tgan qadimgi odamlarga tegishli eksponatlar bilan to‘ldirildi. Ayni paytda muzey fondida 400 mingdan ortiq zoologik va geologik materiallar mavjud.
Muzey to‘rt bo‘limga bo‘lingan bo‘lib, ularda hayvonot va o‘simliklar hayotiga oid ekspozitsiyalar joylashtirilgan. Ehtimol, eng g‘ayrioddiy va noyob eksponatlar - bu mamontlarning qoldiqlari, turli xil hayvonlarning mutantlari, embrionlar, shuningdek, yer yuzida yo‘qolish arafasida turgan qushlar va hayvonlar ko‘rgazmalaridir.

yerda Islom Karimov bir paytlar siyosiy faoliyatini olib borgan va ishlagan.
Muzey eksponatlari rezidentsiya zallarida joylashgan. Birinchi zalda siz fotosuratlar, hujjatlar va hatto prezidentning shaxsiy buyumlarini ko‘rishingiz mumkin. Ikkinchi xonada siz Islom Karimov asarlari to‘plamlari bilan tanishasiz. Qizig‘i shundaki, prezidentning o‘zi hech qachon rassomlar va fotosuratchilar uchun suratga tushmagan.

ko‘rgazmasi sifatida ochilgan va "Hunarmandchilik muzeyi" deb nomlangan. Biroq, 1977- yilda u davlat maqomini oldi va hozirgi amaliy sanʼat muzeyiga aylantirildi.
Muzey kolleksiyasida XIX asr boshidan hozirgi kunga qadar 7 mingdan ortiq eng yaxshi ustalarning asarlari, shu jumladan sopol buyumlar, zargarlik buyumlari, oltin kashtalar, milliy kiyimlar, so‘zanilar, gilamlar, do‘ppilar, miniatyuralar va yog‘och rasmlari, chinni buyumlar, musiqa asboblari va boshqa ko‘plab narsalar o‘rin olgan.

Hazrati Imom mavzeida joylashgan Moʻyi Muborak, Baroqxon madrasalari qayta taʼmirlanib, ilgarigiday mahobatli manzara kashf etdi. Ular bir paytlar minglab talabalarni oʻz bagʻriga olgan gavjum goʻshalar boʻlib, rus istilosi davrida bir muddat kimsasiz, xarobaga ham aylantirildi.
XIX asrda Toshkentda taʼlim-tarbiya sohasi Toshkent-Buxoro, Toshkent-Qoʻqon madaniy-maʼnaviy aloqalar tizimida rivojlanib borgan. Bu jarayonda Toshkent madrasalari va mudarrislarining oʻrni katta boʻlgani tabiiy.
Turkiston general-gubernatorligi Maorif boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, 1890-1893-yillarda gubernatorlikda jami 214ta madrasa boʻlib, shundan 21tasi Toshkentda joylashgan edi. Chorizm istilosining dastlabki yillarida madrasalarda taʼlim va oʻqitish ishlari anʼanaviy qoidalar asosida olib borilgan boʻlsa, keyinchalik ularning faoliyatini nazorat qilish va oʻquv ishlarini tartibga solishni oʻlka maorif boshqarmasi oʻz qoʻliga olgan. Bu paytda Toshkent madrasalaridan Abulqosimxon madrasasida 120, Xoja Ahror madrasasida 80, Beklarbegi madrasasida 150, Koʻkaldosh madrasasida 80, Sharifboy madrasasida 20, Shukurxon madrasasida 20 nafar talaba oʻqigan. Lekin oldingidek, aksariyat talabalar Toshkent madrasalari bilan qanoatlanmay, Buxoro, Samarqand, Qoʻqon madrasalarida bilimlarini oshirib qaytganlar.
Toshkent madrasalari toʻgʻrisidagi arxiv manbalari, oʻsha davr matbuoti yoki ana shu yillarda Toshkentda boʻlgan rus oʻlkashunoslarining maʼlumotlari, ayniqsa, madrasalar soni borasida har xil xabarlar beradi. Xususan, 1865-1868-yillari Toshkentda boʻlgan A.Xoroshxin „Ocherki Tashkenta“ nomli kundaligidagi maʼlumotda ayrim madrasalarning nomini, vaqf mulklarini keltirib oʻtgan boʻlsa, N. Maev 1876-yili Toshkentda jami 11 ta madrasa mavjudligini taʼkidlaydi. „Turkistanskie vedomosti“ gazetasining 1876-yilgi 48-sonida bosilgan rasmiy maʼlumotda esa 13 ta madrasa tilga olingan.

oʻzining „Tarixi jadidayi Toshkand“ asarida Toshkentdagi 20 ta madrasa toʻgʻrisida birmuncha batafsil maʼlumot berib oʻtgan.
Ular orasida eng qadimiysi — Xoja Ahror jome masjidining shimolida pishiq gʻisht va yoʻnilgan toshdan qurilgan Xoja Ahror madrasasi boʻlib, u yigirmata hujra, bitta darsxona va masjidni oʻz ichiga olgan. U erda Toshkent va boshqa hududlardan tahsil talabida kelgan saksondan ziyod talabalar oʻqishgan.
Shayxontohur dahasidagi madrasalardan yana biri Koʻkaldoshdir. Muhammad Solihxojaning yozishicha, bu madrasa Baroqxonning oʻgʻli Darvishxon tomonidan bunyod etilgan. 1735-yil Ufada boʻlgan toshkentlik savdogar N. Alimov maʼlumotlariga koʻra, XVIII asr oxiriga kelib, madrasa karvonsaroyga aylantirilgan. Toshkent tarixi tadqiqotchilaridan A. Dobrosmislov Koʻkaldosh madrasasi dastlab uch qavatli, oʻttiz sakkizta hujrali boʻlganini taʼkidlaydi. Keyinchalik madrasaning faqat bir qavati saqlanib qolgan. Muhammad Solihxoja Koʻkaldosh madrasasi 1868 va 1886-yillarda Toshkentda yuz bergan zilzilalardan qattiq zarar koʻrganini yozadi.
Shuningdek, XIX asrning 30-yillarida Muhammad Alixon buyrugʻi bilan bunyod etilgan Azimota madrasasi ham Chorsu yaqinida boʻlgan. Lekin bu madrasa haqida maʼlumotlar juda kam.
„Tarixi jadidayi Toshkand“ asarida batafsil tavsiflangan va eng koʻp tilga olingan madrasa Eshonquli dodxoh madrasasidir. Bu madrasa 1256 (1838) yili Toshkent hokimi Lashkar Beklarkegining oʻgʻli Eshonquli dodxoh tomonidan qurdirilgan boʻlib, Yunusxon madrasasining janubi-sharqida joylashgan va katta koʻchaga tutash boʻlgan. U erda 1920-yil Vaqf shoʻʼbasi qaramogʻidagi madrasada Murodxoʻja Solihxoʻja oʻgʻli isloh qilingan diniy va dunyoviy darslar tashkil etadi. Xarobaga aylangan Eshonquli dodxoh madrasasining oxirgi qoldiqlari 1964-yilda surib, tekislab tashlangan.
Muhammad Solihxoja 1274 (1857) yili Toshkent hokimi Ahmad qushbegi (1856-1857) tomonidan Qaffol Shoshiy maqbarasi janubida Moʻyi Muborak madrasasi qurilganini yozadi.