Қосарынан ұрықтану жүріп, гинецейдегі өзгерістерден кейін жатынның қабырғасынан жеміс, ал тұқым бүрінен тұқым жетіледі. Жеміс тұқ
- Главная
- Биология
- Қосарынан ұрықтану жүріп, гинецейдегі өзгерістерден кейін жатынның қабырғасынан жеміс, ал тұқым бүрінен тұқым жетіледі. Жеміс тұқ
Содержание
- 2. Экзокарпий — жеміс серігінің ең сыртқы қабаты. Ол жатын қабырғасының сыртқы эпидермасынан пайда болады. Бұл өсімдіктердің
- 3. Жемістің пайда болуына гүл гинецейінен басқа мына гүл бөліктері: аталықтарының күлте жапырақшаларының және тостағанша жапырақшаларының негіздері
- 4. Шоқ жеміс Шоқ жеміс бір гүлден емес, тұтас гүл шоғырынан немесе оның бөліктерінен пайда болады. Бұған
- 5. Жемістер Құрғақ Шырынды Қақырайтын көп тұқымды Қақырамайтын бір тұқымды 1.Жидек; 2.Алма жеміс; 3.Померанец; 4.Сүйекті жеміс; 1.Топтама
- 6. І. Қақырайтын құрғақ жемістер Т о п т а м а ж е м і с
- 7. Қақырайтын құрғақ жемістер А - топтама жеміс (листовка); Б - күрделі топтама жеміс (шөмішгүл), В -
- 8. А-топтама жеміс (қалтагүл); Б-бұршақбас (асбұршақ); В-бұршаққын (орамжапырақ); Г-қауашақ (көкнәр); Е-бұршаққынша (ярутка); Қақырайтын құрғақ жемістер А Б
- 9. ІІ.Қақырамайтын құрғақ жемістер Ж a ң ғ a қ немесе ж а ң ғ а қ
- 10. Қақырамайтын құрғақ жемістер А - жаңғақ (орманжаңғақ), Б - жаңғақша; (қарамық); В – дән (бидай), Г
- 11. Шырынды жемістер Ж и д е к — бір немесе бірнеше жеміс жапырақшаларынан түзілген, көп тұқымды,
- 12. Шырынды жемістер: А, Б - жидектер (А - жүзім, Б - картоп), Е – алмалы (алма),
- 13. Гетерокарпия және гетероспермия. Өсімдіктің бір данасында (особь) әр түрлі жемістер мен тұқымдардың жетілуі. Бұл ерекшелік орта
- 15. Скачать презентацию
Экзокарпий — жеміс серігінің ең сыртқы қабаты. Ол жатын қабырғасының
Экзокарпий — жеміс серігінің ең сыртқы қабаты. Ол жатын қабырғасының
Жеміс серігінің экзо- және эндокарпиінің арасындағы қабаты оның орталық бөлігін түзеді, оны мезокарпий деп атайды.
Мезокарпиі қалыңдап өсіп, етті және шырынды болуы нәтижесінде шырынды жеміс пайда болады. Жеміс серігінің үш қабаты перикарпиді түзеді. Өсімдіктердің бірінде жемістің пісуі мерзіміне қарай перикарпий құрғақ, кейбіреулерінде шырыңды болады. Осыған байланысты құрғақ және шырынды жемістер деп бөледі.
Жеміс серігі үш қабаттан тұрады:
Жемістің пайда болуына гүл гинецейінен басқа мына гүл бөліктері: аталықтарының күлте
Жемістің пайда болуына гүл гинецейінен басқа мына гүл бөліктері: аталықтарының күлте
Erep жеміс гүлдің тек қана түйінінен өсіп шықса, онда оны нағыз жеміс деп атайды. Мұнда гүл түйінінің қабырғасы қалыңдап, етженді жеміс серігінің қабаттарын (экзо, мезо, эндо) түзеді немесе перикарпий пайда болады.
Егер жеміс бір аналықтан пайда болса, онда оны жай жеміс дейді. Кейде мұндай жеміс ұяларға бөлшектеніп (бөлшекті) немесе кесе көлденең қалтарыстар арқылы бір тұқымды бунақтарға (бунақты) бөлініп кетеді
Жемістің өніп-өсуіне бір гүлдің бірнеше аналығы қатысса, онда оны күрделі жеміс дейді. Күрделі жемістер бір гүлдің құрамындағы болатын бірнеше аналықтардан (апокарпты гинецейден) пайда болады. Мұндай жемістерге таңқурайдың, сарғалдақгың, қара бүлдіргеннің тағы осы сияқты өсімдіктердің жемістері жатады.
Шоқ жеміс
Шоқ жеміс бір гүлден емес, тұтас гүл шоғырынан немесе
Шоқ жеміс
Шоқ жеміс бір гүлден емес, тұтас гүл шоғырынан немесе
Шоқ жеміс ақ тұт ағашында кіріккен аналық гүл шоғырларынан пайда болады, оның жеуге жарайтын бөлігі қалындау, ет-женді гүл серіктерінен тұрады. Інжірдің салқым жемісінің жеуге жарайтын бөлігі — гүл шоғырларының өсіне және жартылай ет-женденген гүл серігінен қалыптасқан.
Монокарптар-өптеген өсімдіктер өзінің онтогенезінде бір рет ғана жеміс және тұкым беріп, бұдан кейін өледі. Мысалы, Америка агавасы 100 жыл өмір сүреді, гүлдеп жеміс бергеннен кейін тіршілігін аяқтайды.
Поликарптар-онтогенезінде бірнеше рет жеміс және тұқым беретін өсімдіктер .Барлық жеміс беретін және ормандағы сүректі өсімдіктер поликарптар болып табылады. Бұл топқа көп жылдық шөптесін өсімдіктердің көпшілігі жатады.
Жемістер
Құрғақ
Шырынды
Қақырайтын көп тұқымды
Қақырамайтын бір тұқымды
1.Жидек;
2.Алма жеміс;
3.Померанец;
4.Сүйекті жеміс;
1.Топтама жеміс;
2.Бұршақбас;
3.Бұршаққын;
4.Бұршаққынша;
5.Қауашақ;
1.Жаңғақ (жаңғақша);
2.Тұқымша;
3.Қанатты жеміс;
4.Дән;
Жемістер
Құрғақ
Шырынды
Қақырайтын көп тұқымды
Қақырамайтын бір тұқымды
1.Жидек;
2.Алма жеміс;
3.Померанец;
4.Сүйекті жеміс;
1.Топтама жеміс;
2.Бұршақбас;
3.Бұршаққын;
4.Бұршаққынша;
5.Қауашақ;
1.Жаңғақ (жаңғақша);
2.Тұқымша;
3.Қанатты жеміс;
4.Дән;
І. Қақырайтын құрғақ жемістер
Т о п т а м а ж
І. Қақырайтын құрғақ жемістер
Т о п т а м а ж
Бұршақбас (боб) — бір жеміс жапырақшасынан пайда болған бір ұялы, тұқымдары бір қатарлы орналасқан жеміс. Піскен кезде бауыр және арқа жағындағы жіктері бірдей қақырайды. Бұршақбас бұршақтар тұқымдасына тән өсімдіктердің жемісі (асбұршақ, үрме бұршақ, егістік сиыр жоңышқа және т.б.)
Б ұ р ш а қ қ ы н — екі жеміс жапырақшаларынан пайда болған, екі ұялы көп тұқымды жеміс. Арқа және бауыр жағындағы жіктері арқылы екі жақты, төменнен жоғары қарай қақырайды. Бұршаққынның тұқымдары ұзына бойы тартыла біткен қалтарысқа орналасады.
Б ұ р ш а қ қ ы н ш а — құрылысы бұршаққын тәрізді, айырмашылығы жемісінің көлемінде ұзындығының көлденеңіне қатысы 2-3 еседен аспайды.
Қ а у а ш а қ (қорапша)— екі немесе бірнеше жеміс жапырақшасынан тұратын, жеміс жапырақшаларының санына байланысты екі және көп ұялы болатын жеміс.
Қақырайтын құрғақ жемістер
А - топтама жеміс (листовка); Б - күрделі топтама
Қақырайтын құрғақ жемістер
А - топтама жеміс (листовка); Б - күрделі топтама
А-топтама жеміс (қалтагүл); Б-бұршақбас (асбұршақ); В-бұршаққын (орамжапырақ);
Г-қауашақ (көкнәр); Е-бұршаққынша (ярутка);
Қақырайтын құрғақ
А-топтама жеміс (қалтагүл); Б-бұршақбас (асбұршақ); В-бұршаққын (орамжапырақ);
Г-қауашақ (көкнәр); Е-бұршаққынша (ярутка);
Қақырайтын құрғақ
А
Б
В
Е
Г
ІІ.Қақырамайтын құрғақ жемістер
Ж a ң ғ a қ немесе ж
ІІ.Қақырамайтын құрғақ жемістер
Ж a ң ғ a қ немесе ж
Т ұ қ ы м ш а — екі жеміс жапырақшасынан пайда болады. Бір тұқымды тұқымы жеміс серіктерімен кірікпей, бос орналасады. Кейбір өсімдіктер тұқымшасының бір шетіңде айдаршасы бар. Тұқымша күрделігүлділер және валерианалар тұқымдасының өкілдерінде кең таралған. Орман бүлдіргені мен сарғалдақтарының кейбір түрлерінде күрделі гинецейден күрделі тұқымша болады.
Қ а н а т т ы ж е м і с — жеміс серігінің тері немесе жарғақ тәрізді қанатты өскіншесі бар тұқымшасы (қарағаштар).
Д ә н — бір тұқымды, екі жеміс жапырақшасынан пайда болған құрғақ жеміс. Мұның жеміс серігі тұқым қабығымен кірігіп, кебекке немесе қауызға айналған. Бұған астық тұқымдастардың (бидай, арпа, сұлы, жүгері және т.б. жемістері) дәндері жатады.
Қақырамайтын құрғақ жемістер
А - жаңғақ (орманжаңғақ), Б - жаңғақша; (қарамық); В
Қақырамайтын құрғақ жемістер
А - жаңғақ (орманжаңғақ), Б - жаңғақша; (қарамық); В
Шырынды жемістер
Ж и д е к — бір немесе бірнеше жеміс
Шырынды жемістер
Ж и д е к — бір немесе бірнеше жеміс
А с қ а б а қ ж е м і с - төменгі жатыннан қалыптасатын, үш жеміс жапырақшасынан тұратын көп тұқымды шырынды жеміс. Экзокарпийі қатты, сүректі эндокарпиі шырынды болып келеді.
А л м а ж е м і с — бес ұялы жеміс. Бес жеміс жапырақшаларына мәңгі жатын ғана емес, гүлдің тостағанша жапырақшаларының, күлте жапырақшаларының, аталықтарының негіздері қатынасады. Алма жемісінің эндокарпийі салыстырмалы түрде қатты және тері тәрізді, ол ұяларды екі-екіден бос орналасқан тұқымдарымен қоршап тұрады (алма жеміс алмұрт, алма және т.б.).
П о м е р а н е ц (тері қабықты жұмсақ жеміс) — экзо-мезокарпийі (жемістің қабығы) терілі борпылдақ, көп ұялы, көп тұқымды шырынды жеміс. Жеміс серігінің шырынды бөлігі эңдокарпийі жатынның шырынды қалташаларға айналған ішкі эпидермасының қалындаған түктерінен пайда болған. Бұл жеміс цитрустарға (лимон, апельсин, мандарин) тән.
С ү й е к т і ж е м і с — көбіне бір тұқымды болып келеді, бір жеміс жапырақшасынан өнеді. Жеміс серігі үш бөлікке жіктелген: экзокарпийі — жұқа және жұмсақ қабықша, мезокарпийі — жұмсақ, шырынды, ал эндокарпийі — көп қабатты және сүректеніп кеткен (сүйек). Сүйекті жемістерге: раушангүлдер тұқымдасының шие, шабдалы, долана және т.б. өкілдері жатады.
Шырынды жемістер:
А, Б - жидектер (А - жүзім, Б -
Шырынды жемістер:
А, Б - жидектер (А - жүзім, Б -
Г,Д - померанец (Г-лимон,Д-мандарин), Ж - асқабақты (қияр).
А
Б
Е
Г
Д
Ж
Гетерокарпия және гетероспермия. Өсімдіктің бір данасында (особь) әр түрлі жемістер мен
Гетерокарпия және гетероспермия. Өсімдіктің бір данасында (особь) әр түрлі жемістер мен
Тұқым мен жемістің таралу жолдары:
Өсімдіктердің піскен жемістері, өскен жеріне ғана түспей,алысқа таралады.
Жел арқылы(анемохория);
Су арқылы (гидрохория);
Жануарлар арқылы(зоохория) ;
Адам арқылы(антропохория) ;