Макроэкономика

өрлеу, жұмыспен қамтылу, инфляция мәселелерін, жалпы экономика ауқымындағы басқа да мәселелерді, сондай-ақ ұлттық экономикалардың қарым-қатынасын зерттейді. 

ғылымның пәнін зерттеу тәсілдерінің, амалдарының, формаларының жиынтығын, яғни ғылыми зерттеудің нақты құралдары.

Макроэкономикалық талдаудың ерекше әдісі агрегаттау. Агрегаттау – берілген экономикалық құбылыстар мен үрдістерді біртұтас жиынтық ретінде жалпылама түрде көрсету және біріктіру.

болатын функционалдық байланыстарды айқындау мақсатында құрылған жүйеленген сипаттама.

қалыптасады. Сондықтан оларды сыртқы айнымалылар деп те атайды. Экзогенді айнымалылар үлгіде тәуелсіз шамалар болып табылады, экзогенді айнымалылардың өзгеруі автономдық өзгерістер деп аталады.
Эндогенді айнымалылар –үлгілеу барысында есептеулердің нәтижесінде анықталатын айнымалылар. Олар экзогенді айнымалылардан тәуелді болып табылады. Эндогенді айнымалылар - үлгіні шешудің нәтижесі.

Үлгі
экзогенді эндогенді

айнымалылар айнымалылар

келтірілген сызба экзогенді айнымалылардың өзгерісі эндогенді айнымалылардың шамасына қалай әсер ететіндігін көруге мүмкіндік береді.

анықтау;

жұмыссыздық және жұмыспен қамтудың мәселелері;

инфляция мен инфляция қарсы саясат;

экономикалық өсудің түсінігімен факторларын зерттеу;

экономикалық дамудың циклдары;

ұлттық экономиканың сыртқы экономикалармен өзара әсерлерін зерттеу;

мемлекеттің макроэкономикалық саясатының мәселелері.

сипаттайды.
Ұлттық есептің БҰҰ статистикалық комиссиясы жасаған стандарттық жүйесі әлем тәжірибеде 1953 ж. бастап қолданып келеді.
Ұ.Е.Ж.  мемлекеттің негізгі экономикалық  көрсеткіштерін бағалау және әрбір елдердің  экономикасын өзара салыстыру үшін халықаралық стандарт рөлінде қолданылады.

(Т.Ұ.Ө.)

ұлттық табыс (Ұ.Т.) 

Қолда бар табыс (ҚБТ.)

яғни факторлар табыстарының қосындысы түрінде анықталады.
Халық, корпорациялар табыстары, жинақтаулар пайыздары, мемлекеттің іскерлік табыстары, импортқа және өндіріске салығы түріндегі табысытарының қосындысы;

Шығын бойынша

Барлық макроэкономикалық агенттердің шығындарының қосындысын көрсетеді. Үй шаруашылығының пайдалану шығыны, фирмалардың инвестициялық шығыстары, мемлекеттің тауарлар сатып алу шығыстары, қызметтер мен инвестициялар және таза экспорт (эспорттан импортты алып тастағандағы) қосындысы

Қосылған құн бойынша

Барлық макроэкономикалық агенттердің шығындарының қосындысын көрсетеді. Үй шаруашылығының пайдалану шығысы, фирмалардың инвестициялық шығыстары, мемлекеттің тауарлар сатып алу шығыстары, қызметтер мен инвестициялар және таза экспорт (эспорттан импортты алып тастағандағы) қосындысы

мұндағы С – үй шаруашылықтарының жеке тұтынушылық шығыстары,
I – жалпы инвестициялар,
G – тауарлар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу,
NX – экспорт (X) пен импорттың (Z) айырмасына тең тауарлар мен қызметтердің таза экспорты.

ЖҰӨ

капиталының  пайызы (%),
              P- фирма мен корпорацияның пайдасы.

жиынтығы.

Өндіріс тауарлары мен көрсетілген қызметтердің жалпы шығын көлемі.

Мысалы, Қазақстан территориясында шетелдік компания шығарған мұнайдың құны еліміздің ЖІӨ есептеліп, оның ЖҰӨ ескерілмейді. ЖҰӨ = ЖІӨ + шетелден түсетін таза факторлық табыстар Жабық экономикада ЖҰӨ мен ЖІӨ теңеседі.

көбірек қалайды. Яғни өндіріс тауарлары мен көрсетілген қызмет көлемі жоғарылаған сайын, өзіндік қанағаттану дәрежесінің деңгейі, өндірістік және мемлекеттік тұтыну деңгейі, өндірістік және мемлекеттік тұтыну деңгейі жоғары болады.
Жалпы ұлттық өнім экономикадағы табыс пен өндірістегі шығын көлемін бірдей өлшейді. Себебі бұл өлшемдер соңында бірдей болады. Жалпы, экономика үшін табыс көлемі шығын көлеміне тең болуы керек.

ЖҰӨ ағымдық бағамен есептелген ЖҰӨ.
Реалды ЖҰӨ баға индексіне (дефлятор) түзетілген номиналды ЖҰӨ.
Баға индексі ағымдағы жылғы тауарлар мен қызметтер бағаларының базалық жылдағы сондай бағаларға қатынасы.
Потенциалды ЖҰӨ толық жұмыспен қамтамасыздық жағдайына сәйкес келетін ЖҰӨ.

факторлармен өндірілген барлық  игіліктер мен қызмет түрінде анықталады. Экономикалық  теорияда жалпы ұлттық өнім Ж.Ұ.Ө. номиналды және нақты  түрге  бөлінеді. Жалпы ұлттық өнімді ағымдағы  нарықтық бағамен есептегенде, бұл оның номинальды түрін сипаттайды. Бұл көрсеткіштің нақты түрін анықтау үшін номиналды жалпы ұлттық өнімді Ж.Ұ.Ө.-ді инфляция ықпалынан арылту арқылы, яғни баға индексін қолдану арқылы  есептеумен  анықталады.

Номинальды жалпы ұлттық өнімнің нақты жалпы ұлттық өнімге қатынасын жалпы ұлттық  өкілінің  дефляторы деп атайды.