Традыцыйная сацыяльная і духоўная культура беларусаў

1. Традыцыйная беларуская сям’я

Сям’я – сацыяльнае ўтварэнне, заснаванае на шлюбе і кроўным сваяцтве людзей,

Функцыі сям’і

Пракрэатыўная (натуральнае ўзнаўлення чалавечага роду)
Сацыялізацыя і інкультурацыя
Эканамічная
Экспрэсіўна-рэкрэацыйная
Аднаўленне этнасу

У асновя сям’і ляжыць шлюб – гістарычна абумоўленая, санкцыянаваная і ўрэгуляваная

Шлюб - справа грамадскай значнасці, ў фарміраванне шлюбных арыентацый уключалася ўся

Шлюбная стратэгія – узмацненне эканамічнага становішча сям’і і падняцце сацыяльнага статуса.
Шлюб

Структура сям’і

Малая сям’я – бацькі і дзеці (часам хто-небудзь з бацькоў

Узаемаадносіны ў сям’і

Улада ў руках уладальніка маёмасці (зямлі) – гаспадара
Жанчына

Традыцыі выхавання беларусаў

Перыяды сталення
Маленства (0 – 6-8 г.)
анёлкавы ўзрост (0 –

Сямейная абраднасць

Абрады - сукупнасць традыцыйных умоўных дзеянняў, што сімвалічна выражаюць і замацоўваюць

Радзінныя абрады

Дародавыя звычаі і абрады (абсыпанне жытам, саджэння на калені нявесце

Вясельныя абрады

Давясельныя (выгледзіны, даведкі, сватанне, запоіны, заручыны)
Вясельныя (суборная субота, выпяканне караваю,

Пахавальна-памінальныя абрады

Памерлыя “сваёй смерцю” пасля выканання абрадаў пераходзілі ў статус продкаў,

2. Грамадскія традыцыі беларусаў

Грамада – лакальная сялянская супольнасць, аб’яднаная побытам, традыцыямі, звычаямі, якая мела

Функцыі грамады

- выжыванне і самазахавання чалавечага віду
- сацыяльная адаптацыя чалавека
- узаемадапамога,

Формы калектыўнага ўзаемадзеяння

1. Талака – звычай калектыўнай працы
экстранная (пажар), бясплатная
рэгулярная ўзаемная

2. Формы непрацоўнага ўзаемадзеяння
“выхад у людзі” (карчма, царква, кірмаш)
“госці”
абрадавыя святы
грамадзкія

Грамадскія сходы (копныя)
выбіралася кіраўніцтва грамады
гаспадарчыя пытанні
суд
сямейныя пытанні і канфлікты
узаемаадносіны з

Механізмы грамадскай рэгуляцыі

Культурна-гаспадарчае адзінства
Публічнасць жыцця, “грамадская думка”
Рэпутацыя
Грамадскі падзел працы
Рэгуляцыя маёмасных зносін
бонда

7. Традыцыйныя норма паводзін і санкцыі за іх парушэнне
насмешка
высмейванне
асуджэнне
ігнараванне
грэбаванне, выгнанне
фізічнае пакаранне
сарамлівае

3. Каляндарная абраднасць

Каляндар

звязаны з працоўнай дзейнасцю чалавека
залежыць ад прыроднага, астранамічнага кола
носіць аграрны характар
сумяшчае

Зімовы цыкл

Каляды (24.12/6.01 – 6/19.01) – зімовы сонцаварот
Куцця – рытуальная трапеза
Посная,

Грамніцы (стрэчанне) 2/15.02
асвячэнне свечак
засцерагальныя абрады (абпальванне)
Масленіца (напярэдадні Вялікага посту) - провады

Веснавы цыкл

Гуканне вясны, Саракі (9/22.03), Дабравешчанне (25.03/07.04)
песні-заклічкі – вяснянкі
выпечка птушак з

Вербная нядзеля (за тыдзень да Вялікадня)
асвячэнне вярбы
Чысты чацвер
навядзенне парадку
мыццё
асвячэнне солі
фарбаванне яек

Вялікдзень
наведванне царквы
святочная трапеза (разгаўленне)
біццё яек
абыходны абрад (валачобніцтва)
Радаўніца (9 дзён пасля Вялікадня)

Тройца (Сёмуха) (50 дзён пасля Вялікадня) – провады вясны, сустрэча лета
аздабленне

Летні цыкл

Купалле (Іван Купала, Ян, Іванаў дзень) (23.06/07.07) летні сонцаварот
культ сонца
паленне

Сельскагаспадарчыя абрады
абрад пакрывання поля
зажынкі
дажынкі (“завіванне барады”)

Восеньскі цыкл

Багач (21.09) – свята ўраджаю
багатнік, багач – кадка з зернем