- Главная
- Литература
- Mirzo ulug’bek va abdurauf fitrat tarixiy asari bo’yicha ma’naviy ma’rifiy qarashlar
Содержание
- 2. Ulug`bek Sohib Qiron Amir Temurning nabirasi, Shoxruhning to`ng`ich o`g`li bo`lib, onasi Gavharishod og`a nufuzli qipchoq amirlaridan
- 3. Ulug`bek bilimdon va tajribali murabbiylar ya'ni astronomiya ilmining bilimdoni Salohiddin Muso ibn Mahmud qozizoda Rumiy raqnamoligida
- 4. Ulug`bekning ilmiy va madaniy merosi. Ulug`bek buyuk astronom, matematik, davlat arbobi. U O`rta Osiyo xalqlari ilmu
- 5. Ulug`bek yunon olimlaridan Aflotun, Aratsu, Gipparx, Ptolemeylarning klassik asarlari bilan tanish bo`lgan va o`z vatandoshlari Ahmad
- 6. Mirzo Uluqbekning "Ziji jadidi Kuragoniy" asari Samarqand munajjimlari va ularning g`amxo`r, mohir yetakchisi bo`lgan Mirzo Ulug`bek
- 7. Muqaddimaning o`zi to`rtta mustaqil qismga bo`lingan. Ular: Birinchi qismi yetti bobdan iborat. "Tarix, ya'ni xronologiyaning ma'rifati"
- 8. ABDURAUF FITRAT MADANIYAT HAQIDAGI QARASHLARI Abdurauf Fitrat o’zbek xalqi hayotda XX asr tongida boshlangan Yangi Miiliy
- 9. 1917-yil Fevral inqilobida Fitrat o’z orzularini ham ko’rgandek bo’ldi, biroq Oktabr to’ntarishi uning teran dunyoqarashiga yangi
- 10. Uning “Chin sevish” (1920), “Hind ixtilochilari” (1923), “Arslon” (1925), “Vos’e qo’zg’oloni” (1927), “Abulfayzxon” (1924), “Shaytonning tangriga
- 11. Fitrat tamomila nohaq ayblar bilan 1938-yil 4-oktyabrda otib tashlandi. Mustaqillik davriga kelib Fitratning buyuk nomi tiklandi.
- 12. Adib “Munozara” asarida bir farangi va buxorolik mudarrisning bahsida o’z ifodasini topgan muammolar orqali yurtdoshlarini shu
- 14. Скачать презентацию
Ulug`bek Sohib Qiron Amir Temurning nabirasi, Shoxruhning to`ng`ich o`g`li bo`lib,
Ulug`bek Sohib Qiron Amir Temurning nabirasi, Shoxruhning to`ng`ich o`g`li bo`lib,
Temurning hohishi bilan bolaga Muhammad Tarag`ay deb nom qo`yadilar. Lekin u yirik olim va fan arbobi bo`lgani tufayli ko`prok Ulug`bek ismi bilan mashxur bo`ldi.
Temur saroyida hukm surgan an'anaga binoan, shahzodalar bobosining katta xotini Saroymulkxonim tarbiyasiga topshiriladi. U yoshligidan o`tkir zehnli, kuchli xotirali, teran fikrli, qat'iyatli bo`lib yetishdi.
Ulug`bekning bolalik yillari haqida ana shuni ham aytish kerakki, u hamisha bobosining diqqat e'tiboriga sazovor bo`lgan. Temur butun muhabbatini ziyrak, hamma narsani bilishga harakat qilgan nabirasiga qaratadi va uning tarbiyasiga zo`r e'tibor berdi.
Ulug`bek bilimdon va tajribali murabbiylar ya'ni astronomiya ilmining bilimdoni Salohiddin
Ulug`bek bilimdon va tajribali murabbiylar ya'ni astronomiya ilmining bilimdoni Salohiddin
Ulug`bek juda yosh bo`lishiga qaramay, davlat kengashlariga, mas'ul qabul marosimlariga ham kiritilar va hamisha bobosining chap tomonida o`tirar edi. Demak, Temur bu nabirasini davlat ishlarini boshqarishga ham tayyorlab borgan.
Ulug`bekning yoshligi Movorounnahrda markazlashgan yirik davlat yuzaga kelgan sharoitda, bobosi Temurning harbiy yurishlari davrida o`tdi.
Ulug`bekning ilmiy va madaniy merosi.
Ulug`bek buyuk astronom, matematik, davlat
Ulug`bekning ilmiy va madaniy merosi.
Ulug`bek buyuk astronom, matematik, davlat
Mirzo Ulug`bekdan jahon fani va madaniyati rivojiga muhim hissa bo`lib qo`shilgan ilmiy va madaniy meros qolgan. Shulardan biri "Ziji jadidi Kuragoniy" deb nomlangan astronomik jadval hisoblanadi.
Ulug`bek tibbiyot va musiqa bilan qiziqqan, she'rlar ham yozgan. Alisher Navoyining "Majolis un-nafois" va Abu Toxirxojaning "Samariya" asarlarida uning she'rlaridan namunalar keltiriladi. Uning davrida ko`pgina asarlar arab va fors tilidan eski o`zbek tiliga tarjima qilingan.
Ulug`bek tashkil etgan boy kutubxonada turli fanlarga oid 15000 dan ortiq ko`p tomli kitoblar bo`lgan.
Ulug`bek yunon olimlaridan Aflotun, Aratsu, Gipparx, Ptolemeylarning klassik asarlari bilan
Ulug`bek yunon olimlaridan Aflotun, Aratsu, Gipparx, Ptolemeylarning klassik asarlari bilan
Ulug`bekning o`zi ham astronomiyadan dars bergan, Qiyosiddin Jamshid Koshiy, Muyniddin, Mansur Koshiy, Muhammad Birjoniy Ulug`bek maktabining taniqli astronomlari edilar. Ulug`bek olib borgan ilmiy ishlarida unga yaqindan yordam bergan shogirdlaridan biri Ali qushchidir.
Mirzo Uluqbekning "Ziji jadidi Kuragoniy" asari
Samarqand munajjimlari va ularning g`amxo`r,
Mirzo Uluqbekning "Ziji jadidi Kuragoniy" asari
Samarqand munajjimlari va ularning g`amxo`r,
Uning "Ziji jadidi Kuragoniy" asari astronomiya ilmi tarixida alohida o`rin tutadi va u o`rta asr falakiyot fanining durdonasi hisoblanadi.
"Ziji jadidi Kuragoniy" avvalambor Mirzo Ulug`bek bosh qosh bo`lgan Samarqand rasadxonasining ko`p yillik mehnati samarasi Sharq klassik astronomiyasining nazariy va amaliy masalalarini o`zida mujassamlashtirgan, uni yangi dalilu-isbotlar bilan boyitgan shoh asardir.
"Ziji jadidi Kuragoniy" asosan ikki qismdan: katta muqaddima va 1018 ta yulduzlarning o`rni va holati aniqlab berilgan jadvallardan iborat.
Muqaddimaning o`zi to`rtta mustaqil qismga bo`lingan. Ular:
Birinchi qismi yetti bobdan iborat.
Muqaddimaning o`zi to`rtta mustaqil qismga bo`lingan. Ular:
Birinchi qismi yetti bobdan iborat.
Ikkinchi qismi "Vaqtlar va unga taalluqli narsalar" deb nomlangan. Bu qism 22 bobdan iborat. Osmon burjlarining oqishi, yulduzlarning chiqishi va botish joylari, nisfan-nahor soatining rasad o`rni bo`lmish Samarqand kengligi nisbati; Shusha, Kayravon, Urmiya, Naxichevvon, Bulg`or, Madonin, Bag`dod, Basra, Kozerun, Itsahr, Qamadon, Ray, Doigon, Badqiz, Saraxs, Marv, Balx, Buxoro, O`sh, Qashqar, Chin, Beshbaliq, Qoraqurum, Samarqand, Tabriz, Usrushona, Xo`jand, Axsikat, Shosh, Tibat, Kashmir kabi shaharlarning (hammasi bo`lib 638 ta joy) kordinatalari, yetti iqlim va uning ma'rifati singari masalalar haqida gap ketadi.
ABDURAUF FITRAT MADANIYAT HAQIDAGI QARASHLARI
Abdurauf Fitrat o’zbek xalqi hayotda XX asr
ABDURAUF FITRAT MADANIYAT HAQIDAGI QARASHLARI
Abdurauf Fitrat o’zbek xalqi hayotda XX asr
Adibning hayoti va ijod yo’li. Abdurahim o’g’li Abdurauf 1886-yil Buxoroda tug’ildi. Mir Arab madrasasida o’qidi. Turkiyaning Istambul dorilfununidagi to’rt yillik tahsil Abdurauf dunyoqarashining shakllanishida muhim ahamiyatga ega bo’ldi. “Yosh buxorolilar” ning siyosiy kurashlaridagi faol ishtirok, maorifni isloh etish, jadidchilik harakatlaridagi jiddiy izlanishlar tufayli tug’ilgan savollarga bu mamlakatning zamonaviy kechmishlaridan javoblar qidirdi.
Bu vaqtda u “tug’ma iste’dod” ma’nosini anglatuvchi Fitrat taxallusi bilan ijod etayotgan shoir va yozuvchi sifatida el-yurtga taniqli edi.
1917-yil Fevral inqilobida Fitrat o’z orzularini ham ko’rgandek bo’ldi, biroq Oktabr
1917-yil Fevral inqilobida Fitrat o’z orzularini ham ko’rgandek bo’ldi, biroq Oktabr
Turkistonda til, adabiyot, san’at masalalari bilan ilk bor tashkiliy ravishda shug’ullangan “Chig’atoy gurungi” jamiyatiga rahbarlik qildi. Samarqanddagi Pedakademiyada dars berdi, Toshkentda Fan qo’mitasi qoshidagi til va adabiyot institutida ilmiy xodim bo’lib ishladi.
Buxoro Xalq Respublikasining Tashqi ishlar xalq noziri, maorif noziri singari lavozimlardagi faoliyatida Fitratning davlat arbobi sifatida fazilatlari namoyon bo’ldi.
Fitrat o’zbek adabiyotini istiqlol ruhidagi ajoyib she’rlar, dramalar hamda tilshunoslik va adabiyotshunoslikning dolzarb muammolariga bag’ishlangan terantadqiqotlar bilan boyitdi.
Uning “Chin sevish” (1920), “Hind ixtilochilari” (1923), “Arslon” (1925), “Vos’e
Uning “Chin sevish” (1920), “Hind ixtilochilari” (1923), “Arslon” (1925), “Vos’e
Yozuvchi “Hindistonda bir farangi ila buxoroli bir mudarrisning bir necha masalalar ham usuli jadid xususida qilg’on munozarasi” (“Munozara”), “Hind sayyohi bayonoti”, “Qiyomat” nomli nasriy asarlarida zamonning dolzarb muammolarini yoritdi, xalqni marifat va ziyoga chorladi, yurt va yurtdoshlarning taraqqiyparvar bo’lishlarini orzu qildi.
Fitratning eng buyuk orzusi Vatanni ozod, elini erkin ko’rish edi. Bu yo’ldagi faoliyati va ijodi esa, mustabit tuzum maqsadlariga zid edi. U ana shu fidoiylikning qurboni bo’ldi.
Fitrat tamomila nohaq ayblar bilan 1938-yil 4-oktyabrda otib tashlandi.
Mustaqillik davriga kelib
Fitrat tamomila nohaq ayblar bilan 1938-yil 4-oktyabrda otib tashlandi.
Mustaqillik davriga kelib
Fitrat burun faoliyatini el va yurt ozodligi, taraqqiyot maqsadlariga bo’ysundirgan, shu zaylda davlatning boshqaruv tizimini, maorifni, tuzumni, jamiyatni isloh qilish g’oyalarni ilgari surgan, faylasuf va davlat arbobidir.
Shularni amalga oshirgach qahramonlar qiyofasini, orzu, umid, armonlarini badiiy asarlarida gavdalantirgan ulug’ san’atkordir. Olim sifatida uning tilshunoslikda ham xizmatlari katta.
Bularning barchasini birlashtiruvchi va uyg’unlashtiruvchi fazilat Fitratning Milliy uyg’onish davri jarchisi va yalovbardori ekanidadir.
Adib “Munozara” asarida bir farangi va buxorolik mudarrisning bahsida o’z ifodasini
Adib “Munozara” asarida bir farangi va buxorolik mudarrisning bahsida o’z ifodasini
Milliy uyg’onish g’oyalari, eng avvalo, shaxs erkinligi, ijtimoiy taraqqiyot muammolarini hal etishga qaratiladi. “Qiyomat” hikoyasi va uning bosh qahramoni Pochamirqiyofasida adib xuddi shu masalalarni talqin etdi. “Shaytonning tangriga isyoni” nomli she’riy dramasida bu muammo yanada keskinroq qo’yildi.