1-тема

Август 6, 2022

Содержание

2. REJE: 1.1. ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI RAWAJLANDIRIW MASHQALALARI. 1.2. ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI RAWAJLANDIRIWDA BILIMLENDIRIW MASHQALALARI. 1.3. BALALARDA
3. Balalarǵa matematikadan bilim beriw hám mektepke shekemgi tálimdegi oqıw-tárbiya procesin jetilistiriwdiń maqsetlerinen biri - bul balalarda
4. Balalardaǵı matematikalıq bilim turmıstan ajıralmaǵan halda dunyanı tereńirek, tolıǵıraq úyreniwge imkániyat jaratadı. Bunda balalarda matematikalıq túsiniklerden
5. Matematikalıq máselelerdi sheshiw procesi óziniń mazmunı boyınsha erkin pikirlewdi talap etedi. Matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw dárejesi túrli
6. 1 2 kushik
7. Psixologlardıń pikirine qaraǵanda, matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw mashqalası quramalı hám kóp qırlı bolıp tabıladı. Óziniń áhmiyeti boyınsha
8. Ádebiyatlardı analiz etiw sonı kórsetedi, matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw jemisiniń joqarı dárejedegi jańalıǵı, oǵan erisiw procesiniń ózine
10. Balada matematikalıq túsinikler qáliplesken esaplanadı. Eger máseleni sheshiwdegi, máseleni qızıqlı sheshiw usılın, hámme waqıt qollap kelgen
11. ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI QÁLIPLESTIRIWDE ÁMELIY METODTIŃ QÁSIYETLERI TÓMENDEGILERDEN IBARAT: L.S.Vigotskiy pikiri boyınsha, balanıń oylawı rawajlanıwı bilimlerdi
12. Ápiwayı geometriyalıq figuralar
13. Kvadratlar
14. Dongeleker
15. BALAGA HAR BIR AYTILGAN PIKIR KORGIZBELI ANIQ HAM TUSINIKLI BOLGANDA, BALA TEZ QABILLAYDI. BUL TOPARLARDA AMELIY
16. Bul maydandı anıqlaw ushın L.S.Vigotskiy eki kórsetkishten paydalanıwdı usınıs etedi: balanıń jańa bilimlerdi úlkenler járdeminde iyelewi;
17. Bunnan tısqarı, máseleni sheshiw procesinde túsinikti payda ettiriw procesin anıqlaw ushın usınıs etilip atırǵan usıllardan paydalanıw
19. Tálimiyliktiń tiykarı, onıń tiykarı, onıń tiykarǵı payda etiwshisi – tálimiyliktiń basqa parametrlerin joqarı dárejede anıplap beretuǵın
20. V.V.Davidov bunday iskerlik oqıw máselelerin, yaǵnıy úyrenilip atırǵan obyekt hám halatlardıń áhmiyetli táreplerin anıqlawǵa, rawajlanıw nızamlılıǵı
21. Matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriwde intuiciya tiykarǵı áhmiyetke iye. Bul jerde intuiciya birden oyǵa kelgen pikir, tabıslı ideaday
22. Kórgizbeli túsindiriw metodına tayar bilimler hám xizmet metodların eslew (yadda saqlaw) kiredi. Mashqalalı ańlatıw metodı bolsa,
23. 1.2.ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI RAWAJLANDIRIWDA BILIMLENDIRIW MASHQALALARI. Balada matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriwde mashqalalı oqıtıw úlken áhmiyetke iye. Mashqalalı
24. MASHQALALI PROCESS óziniń sheshiliwi ushın talap qılatuǵın ańlanǵan qıyınshılıq esaplanadı. Berilgen soraw qıyınshılıq tuwdırsa hám juwap
25. Mashqalalı oqıtıwdıń mánisi sonnan ibarat, pedagog (tárbiyashı) ózi máseleni beredi hám awızeki sheshiw jolların kórsetedi. Evristikalıq
26. L.S.Vigotskiy qáliplesken nızamlarǵa pedagogikalıq juwmaq shıǵarǵanda tómendegini aytıw múmkin: balada biliw tájiriybesin hár tárepleme keńeytiriw lazım;
28. Скачать презентацию

Слайд 2

REJE: 1.1. ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI RAWAJLANDIRIW MASHQALALARI. 1.2. ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI RAWAJLANDIRIWDA BILIMLENDIRIW

MASHQALALARI. 1.3. BALALARDA MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI QÁLIPLESTIRIW TEORIYASI HÁM METODIKASI.

Слайд 3

Balalarǵa matematikadan bilim beriw hám mektepke shekemgi tálimdegi oqıw-tárbiya procesin jetilistiriwdiń

maqsetlerinen biri - bul balalarda matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıwdan ibarat. Balalar matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw ushın pedagogika, filosofiya, logika, psixologiya hám basqa bir qatar fundamental pánlerde úyreniletuǵın qásiyetler hám nızamlılıqlardı biliw kerek.

Слайд 4

Balalardaǵı matematikalıq bilim turmıstan ajıralmaǵan halda dunyanı tereńirek, tolıǵıraq úyreniwge imkániyat

jaratadı. Bunda balalarda matematikalıq túsiniklerden aldın bar bolǵan idea úlken áhmiyetke iye. Hár bir jańalıqtan aldın idea payda boladı, keyin usı jańalıq ta kelip shıqqan nátiyjelerdi dálillew ushın ulıwma metodikanı ańlawǵa hám sol nátiyjeni ulıwmalastırıwǵa háreket etedi.

Слайд 5

Matematikalıq máselelerdi sheshiw procesi óziniń mazmunı boyınsha erkin pikirlewdi talap etedi.

Matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw dárejesi túrli insanlarda hár túrli boladi. Onıń qáliplesiwi úzliksiz shuǵillanıwdı talap etedi. Bul shınıǵıwlar shańaraq hám mektepke shekemgi tálimnen baslanadı. Hár bir erkin túrde sheshilgen másele,dúzilgen másele hám máseleni sheshiw procesinde ushıraǵan qıyınshılıqlardı erkin túrde jeńiwinde kúsh jigeri qáliplesedi, dóretiwshi qábiliyetler rawajlanadı.

Слайд 6

1
2
kushik

Слайд 7

Psixologlardıń pikirine qaraǵanda, matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw mashqalası quramalı hám kóp qırlı

bolıp tabıladı. Óziniń áhmiyeti boyınsha hár bir pikir dóretiwshi, tómen yamasa joqarı dárejeniń jemisi. Hár bir pikir - izleniw hám jańalıqtı jaratıw hámde onı keńeytiriwge qaratılǵan óz betinshe háreketden ibarat.

Слайд 8

Ádebiyatlardı analiz etiw sonı kórsetedi, matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıw jemisiniń joqarı

dárejedegi jańalıǵı, oǵan erisiw procesiniń ózine tánligi hám aqlıy rawajlanıwǵa sezilerli tásir kórsetiw menen ańlatıladı. Ayırım avtorlar balanıń túrli pikirlewleri olardıń aldında turǵan jańa mashqalalardı erkin sheshiwge, tereń bilimlerdi tez iyelewge, qolay imkaniyatqa jeńil ótiwge jeteleydi, dep esaplaydı. S.L.Rubinshteynniń birinshilerden bolıp ulıwma aqılıy rawajlanıw barısında qılǵan izleniwleri maqsetke muwapıq. Ol psixologiyadaǵı xizmet tarawın izleniwdiń obyekti hámde maqseti etip kirgizdi hám tiykarladı. Xizmet teoriyası tiykarında S.L.Rubinshteyn Xizmet túsinigin subyektden obyektge ótiw dep kirgizedi. S.L.Rubinshteyn Xizmettiń ekinshi basqıshın obyektden subyektge qarap barǵan baylanıstan ibarat dep esaplaydı

Слайд 9

Слайд 10

Balada matematikalıq túsinikler qáliplesken esaplanadı. Eger máseleni sheshiwdegi, máseleni qızıqlı sheshiw

usılın, hámme waqıt qollap kelgen standart usıllardan keship, máseleni jańa sheshimlerin, mashqalanıń tiykarǵı baylanıs negizin ańlaw hám onı sheshiw ushın hár túrli usıllardı tabıw, ámeliy máselelerdi sheshiw mashqalalarınan sheshiw, aldınnan aytıp beriw qábiliyetlerine iye bolsa, matematikalıq túsinikler rawajlanǵan esaplanadı.
L.S.Vigotskiy pikirlewdiń rawajlandırıw mashqalasın úyrenip, dáslep matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriwdi aytıp ótedi. Bunda ol balarda matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriw ushın eń qolay sharayatlardı tabıw kerekligin atap kórsetedi.

Слайд 11

ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI QÁLIPLESTIRIWDE ÁMELIY METODTIŃ QÁSIYETLERI TÓMENDEGILERDEN IBARAT:
L.S.Vigotskiy pikiri boyınsha,

balanıń oylawı rawajlanıwı bilimlerdi ózlestiriw procesisiz ótpeydi, tek ǵana oqıw informaciyalarınıń kópligi (bilim,biliw) pikirlewdi háreketlendiredi., balalardıń pikirin rawajlandıradı. Óz gezeginde matematikalıq túsiniktiń payda bolıwı bilim hám biliwdi ózlestiriw joqarı dárejede bolıwına dáslepki shárt esaplanadı.
L.S.Vigotskiydan keyin psixolog hám didaktlardıń kópshiligi úyretiw – rawajlanıw deregi, tárbijasıl ardıń bilimi hám biliwi- olardıń rawajlanıwı ushın áhmiyetli shártlerden biri dep esaplaydı olar. Bunda oqıtıw procesinde túsinikti payde etiw procesin kózde tutıw áhmiyetli, yaǵnıy tárbiyashılardıń iyelegen matematikalıq túsiniklerdi rawajlanıw dárejesin itibarǵa alıw hám olardı keyingi jeńilirek maydanǵa jıljıtıw kerek.

Слайд 12

Ápiwayı geometriyalıq figuralar

Слайд 13

Kvadratlar

Слайд 14

Dongeleker

Слайд 15

BALAGA HAR BIR AYTILGAN PIKIR KORGIZBELI ANIQ HAM TUSINIKLI BOLGANDA, BALA

TEZ QABILLAYDI. BUL TOPARLARDA AMELIY SABAQ DAWAMINDA BAQLANDI

sanlar menen tanistiriw ham sanawdi uyretiw izbe izlikte amelge asiriladi

Слайд 16

Bul maydandı anıqlaw ushın L.S.Vigotskiy eki kórsetkishten paydalanıwdı usınıs etedi:
balanıń jańa

bilimlerdi úlkenler járdeminde iyelewi;
Baladaǵı jańa bilimlerdi máselelerdi erkin sheshiwde qollaw, qollanıw qábiliyetiL.S.Vigotskiydiń usınısların ámeliyatta qollaǵanda:
a) balalarǵa máseleni sheshiliwin kórsetip, dál soǵan uqsas máseleni ózlerine sheshiw ushın beredi;
b) tárbiyashı baslap qoyǵan máseleni balanıń sheship tamamlawın usınıs etedi;
d) quramalıraq máselelerdi sheshiwdi balaǵa úsınıs etedi;
e) máseleniń sheshiliw principin túsindiredi, járdemshi sorawlar beredi, mashqalalar qoyadı, máseleni bóleklerge bóledi hám t.b.

Слайд 17

Bunnan tısqarı, máseleni sheshiw procesinde túsinikti payda ettiriw procesin anıqlaw ushın

usınıs etilip atırǵan usıllardan paydalanıw maqsetke muwapıq boladı, dep esaplaymız.
Z.I.Kalmakovanıń miynetlerinde atap ótiledi, , Jaqınnan túsiniklerdi rawajlandırıw maydanın úyreniwde, Vigotskiy aytqanınday, máseleniń tek ǵana úlkenler járdeminde sheshiliwi múmkin bolmay, bálkim balanıń maqsetine jetiw ushın talap qılınıp atırǵan járdemniń norması da áhmiyetke iye.
Z.I.Kalmakovanıń aytıwınsha, balada matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriwdiń eń isenimli kórsetkishi – onıń tálimiyligi, yaǵnıy balanıń bilimlerdi ózlestiriwdiń ulıwma qaǵıydalarında, dep esaplaydı.
.

Слайд 18

Слайд 19

Tálimiyliktiń tiykarı, onıń tiykarı, onıń tiykarǵı payda etiwshisi – tálimiyliktiń basqa

parametrlerin joqarı dárejede anıplap beretuǵın pikirlew xizmetin ulıwmalastırılıwı. Máseleniń bala ushın paydalı sheshiliwi V.G.Razumovskiy, Z.I.Kalmakova hám basqalardıń pikirinshe, bala sol máseleni shın kewilden qabıl qılıwı lazım. Bunıń ushın mınaday bilimlerge qızıǵıwdı rawajlandırıw talap etiledi. Biraq ta bul júdá subyektiv hám belgi muǵdarda jasalma halat, sebebi bunday iskerlikti hámme waqıt tabiyiy dep kóz aldımızǵa keltiriw qıyın. Balada jańalanǵan iskerlik payda boladı hám qáliplesedi. Bunday iskerlik tiykarında bala hár túrli qábiliyetlerdi ózlestiredi hám jańalaydı.

Слайд 20

V.V.Davidov bunday iskerlik oqıw máselelerin, yaǵnıy úyrenilip atırǵan obyekt hám halatlardıń

áhmiyetli táreplerin anıqlawǵa, rawajlanıw nızamlılıǵı hám olardıń rawajlanıwın anıqlaytuǵın mazmunın ashıp beretuǵın táreplerin úyreniw procesinde boladı, dep esaplaydı. Shaxs háreketlenbesten maqsetti anıqlay almaydı. Basqasha aytqanda, maqsetler kórsetilmeydi, tiykarsız subyekt bola almaydı, olar obyektiv halatlarda berilgen. Yaǵnıy maqsetti tabıw ushı háreketleniw zárúr. Iskerligimiz, háreketimiz qanshelli hár qıylı bolsa, maqsetti anıqlaw, aldınnan kóre alıw imkániyatı sonsha kóbirek boladı. Pikirlewdiń tereńligi matematikalıq anıqlıǵı hám máseleniń mazmunına kirip barıw qábiliyetinde, tiykarǵısın ekinshi dárejeliden ajırata biliwde kórinedi. Pikirlewdiń aktivligi máseleni sheshiwge qaratılǵan talpınıwshılıqtıń turaqlılıǵı.Pikirlewdiń sın beriwlik máseleni sheshiw jolı tuwrı tańlanǵanlıǵına baha bere alıw qábilyeti, iskerlik usılınıń ónimliligi de, nátiyjeniń durıslıǵı da, iskerlikti hármme waqıt normada saqlaw qábiliyetinde kórsetiledi.

Слайд 21

Matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriwde intuiciya tiykarǵı áhmiyetke iye. Bul jerde intuiciya birden

oyǵa kelgen pikir, tabıslı ideaday kórinedi.
Sheshiw ideası boljaw, analiz etiw, gipoteza formasında payda bolıwına qaramay, aldın qáliplesken bilimler, Xizmet metodikaları (bilim hám kónlikpe) máselede qoyılǵan shártler, qásiyetler tiykarındaǵı jańa baylanıslardıń áhmiyetliligi sheshim tiykarı bolıp xizmet etedi.
Matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriwde I.Ya.Lerner hám M.N.Skatkin islep shıqqan metodlar klasslarına tayanadı.
Bul klasslarǵa metodlar tómendegilerge bólinedi:
Kórgizbeli túsindiriw yamasa informaciya metodı;
Reproduktiv (este saqlaw, eslew) metodı;
Mashqalalı kórsetiw metodı;
Tolıq emes izleniw metodı;
Izleniw metodı.

Слайд 22

Kórgizbeli túsindiriw metodına tayar bilimler hám xizmet metodların eslew (yadda saqlaw)

kiredi.
Mashqalalı ańlatıw metodı bolsa, matematikalıq hám anıq bilimlerdi yadda saqlawdı óz ishine aladı.
Tolıq emes izleniw metodında pikirlew hám yadda saqlaw elementleri qosılıp keledi.
Izleniw metodı bolsa dóretiwshi iskerlikti shamalaydı.
Bul metodlar bilimlerdi ózlestiriw, bilim hám kónlikpelerdi qáliplestiriwdi támiyinleydi, tájiriybelerinde dóretiwshi iskerlik tájiriybesin iyelewge imkán jaratadı, olarda emocional (sezim) mádeniyatın tárbiyalawǵa xizmet etedi

Слайд 23

1.2.ELEMENTAR MATEMATIKALIQ TÚSINIKLERDI RAWAJLANDIRIWDA BILIMLENDIRIW MASHQALALARI.
Balada matematikalıq túsiniklerdi qáliplestiriwde mashqalalı oqıtıw

úlken áhmiyetke iye. Mashqalalı oqıtıw – bul didaktikalıq sistema bolıp, pedagog (tárbiyashı)lardı mashqalalı xarakterdegi sorawlardı sheshiwge tartıwdı kózde tutadı. Psixologlar pikirlew mashqalalı jaǵdaydaǵı sorawdan baslanadı, dep esaplaydı. Sonıń ushın mashqalalı jaǵday mashqalalı oqıtıwdıń tiykarın quraydı, mashqalanı sheshiw ushın sharayat jaratadı. Jaǵday – bul ilimiy sáwbet, tartıs arqalı túsiniklerdi tártipke salıw ushın zárúrlikke shaqırıwshı process bolıp tabıladı.

Слайд 24

MASHQALALI PROCESS
óziniń sheshiliwi ushın talap qılatuǵın ańlanǵan qıyınshılıq esaplanadı. Berilgen soraw

qıyınshılıq tuwdırsa hám juwap beriwde pedagog (tárbiyashı)dan jańa bilim hám pikirlew sheberligi talap etilse, sonda mashqalalı jaǵday jaratıladı. Mashqalalı jaǵdayda pedagog (tárbiyashı)lar itibarı sorawlardıń sheshiliwine tolıq baǵdarlanıladı, pedagog (tárbiyashı)lardıń pikirlewi sáykeslendiriledi (tuwrılanadı). Mashqalanı sheshiwde bul iykemlik anıq maqsetke aylanadı. Bala tárepinen tiykarǵı bilim, túsinik, awızsha, másele sheshiw metodları tereń hám bekkem ózlestirilgende, mashqalalı oqıtıw paydalı bolıwı múmkin.Bilim alıw procesinde mashqalalı jaǵdaydıń áhmiyeti sonnan ibarat, balalar jerde “izleniwshi” hám birinshi jaratıwshıday boladı. Bunda mashqalalı jaǵday bul aldın jaratıladı hám analiz etiledi, mashqala sheshiledi hám juwmaq úyreniledi. Mashqalalı oqıtıwdan paydalanıw prcessinde temanı mashqalalı bayan etiw, evristikalıq sáwbet hám izleniw metodları kópliginen paydalanıw múmkin.

Слайд 25

Mashqalalı oqıtıwdıń mánisi sonnan ibarat, pedagog (tárbiyashı) ózi máseleni beredi hám

awızeki sheshiw jolların kórsetedi. Evristikalıq metodtıń mánisi bolsa pedagog (tárbiyashı) tárepinen balalardı anıq izleniwlerge baǵdarlawshı sorawlar sisteması aldınnan oylap qonnan oylap qoyılıwında kórinedi. Izleniw metodı balalarda átiraptaǵı álemge úlken qızıǵıwshılıqtı oyatadı, ol oylawǵa, pikir júrgiziwge háreket qıladı, dógerekegi waqıyalardı úyrenedi, ózlestirilgen bilimlerden ámeliyatta hám máseleni sheshiwde paydalanıladı. Izleniw metodında pedagog (tárbiyashı) mashqalanı qoyıwı múmkin, boljawlar keltiredi, tiykarǵı ideanı anıqlaydı, baqlawlar júrgizedi, salıstıradı hám ulıwmalastıradı, analiz etedi, pútinde quram bóleklerge bóledi hám juwmaq shıǵaradı.
L.S.Vigotskiy oylaw, shamalaw (boljaw) menen reallıq arasındaǵı tórt baylanıs formasın anıqladı. Bul baylanıs formaları balada matematikalıq túsiniklerdi rawajlandırıwda úlken áhmiyetke iye.

Слайд 26

L.S.Vigotskiy qáliplesken nızamlarǵa pedagogikalıq juwmaq shıǵarǵanda tómendegini aytıw múmkin: balada biliw

tájiriybesin hár tárepleme keńeytiriw lazım; bala qansha kóp bilse, ol sonsha kóp ózlestiredi, kóredi, esitedi hám onıń boljaw ete alıw xizmeti nátiyjeli boladı.
Máseleni sheshiw procesi balada tájiriybeni keńeytiriw quralı bolıp xizmet etedi, sebebi bala tikkeley tájiriybesinde bolmaǵan nárseni boljaw etedi ám kóz aldına keltire aladı.
Máseleni sheshiw procesin tolıq kórip shıǵamız. “Máseleni sheshiw” ataması – psixologikalıq- pedagogikalıq ádebiyatda túrli mánislerde qollanıladı.Túrli tekstlerde máseleni sheshiw degende túrlishe túsiniledi:
Máseleniń maqsetinde jetkende alınǵan nátiyje;
Sol nátiyjege alıp keletuǵın, logikalıq óz ara baylanısqan háreketlerdiń izbe-izligi; bunda izbe-izlik imkán barınsha, tejemli bolıp, hesh qanday baǵdarlawshı aytımlarsız shamalaw etiledi (logikalıq tamamlanbaǵan sheshim):