Содержание

Слайд 2

„Nie jesteśmy Rosjanami, jesteśmy Białorusinami. Nie jesteśmy ani prorosyjscy, ani proukraińscy,

„Nie jesteśmy Rosjanami, jesteśmy
Białorusinami. Nie jesteśmy ani prorosyjscy, ani
proukraińscy,

ani propolscy. Nie jesteśmy
Rosjanami, jesteśmy Białorusinami”.
Prezydent Republiki Białoruskiej Łukaszenka

MITY - LITERATURA

Слайд 3

Nasz kraj to Biała Ruś, dom dla Rosjan, Ukraińców, Litwinów, Polaków,

Nasz kraj to Biała Ruś, dom dla
Rosjan, Ukraińców, Litwinów, Polaków,

Żydów,
Tatarów i wielu innych. Oni są dziećmi Białej
Rusi, obywatelami jednego państwa: Białorusi.

MITY - LITERATURA

Слайд 4

Prezydent Łukaszenka stwierdził „jeśli Białorusini zapomną języka rosyjskiego, to stracą rozum".

Prezydent Łukaszenka stwierdził „jeśli
Białorusini zapomną języka rosyjskiego, to
stracą rozum".

Jeśli zapomnimy języka
białoruskiego, to przestaniemy być
Białorusinami”.

MITY - LITERATURA

Слайд 5

To czego nauczymy się teraz na temat MITÓW - TO TEORIA

To czego nauczymy się teraz na temat MITÓW -
TO TEORIA
trzeba

to odnieść do MITÓW JĘZYKA
białoruskiego, rosyjskiego, polskiego,
tatarskiego, ukraińskiego, żydowskiego, DO LUDZI
TYCH JĘZYKÓW …. I tak odkryć prawdę i piękno:
TYCH MITÓW - TYCH JĘZYKÓW – TYCH LUDZI;
TO PRAKTYKA

MITY - LITERATURA

Слайд 6

„O czym świadczy ta niezmierna historyczna potrzeba niezaspokojonej kultury nowoczesnej, to

„O czym świadczy ta niezmierna historyczna
potrzeba niezaspokojonej kultury nowoczesnej,
to

gromadzenie wokoło siebie niezliczonych
innych kultur, ta trawiąca chęć poznania,
jak nie o stracie mitu, o stracie ojczyzny mitycznej,
macierzyńskiego łona mitycznego?
Fryderyk Nietzsche, Narodziny tragedji, przekład Leopold Staff,
Warszawa 1924, s. 161.

MITY - LITERATURA

Слайд 7

Mit - wspólnota Nietzsche ma rację. 1. Głód mitu jest głodem

Mit - wspólnota
Nietzsche ma rację.
1. Głód mitu jest głodem wspólnoty.


2. Osoba pozbawiona mitu jest
bezdomna i chętnie uchwyciłaby się
jakiejkolwiek kultury, aby znaleźć miejsce
stanowiące „mityczne łono”.

MITY - LITERATURA

Слайд 8

Być członkiem jakiejś wspólnoty oznacza 1. dzielić jej mity, 2. odczuwać

Być członkiem jakiejś wspólnoty oznacza
1. dzielić jej mity,
2. odczuwać

tę samą dumę, jaka
się w nas budzi,
3. Ten, kto nie dzieli z nami naszych
mitów, kim kierują inne gwiazdy, kto wielbi
innych bogów — to obcy, outsider.

MITY - LITERATURA

Слайд 9

4. „Muszę — odkryć kim jestem!” 5. Słowa wypowiedział Edyp w

4. „Muszę — odkryć kim jestem!”
5. Słowa wypowiedział Edyp w Edypie

królu,
napisanym przez Sofoklesa ponad dwa tysiące
trzysta lat temu.
6. Posiadanie mitu swej przeszłości jest niezbędne,
aby ustalić swą aktualną tożsamość oraz, gdyby
prawda została poznana, niezbędne, aby móc
rzutować się w przyszłość.

MITY - LITERATURA

Слайд 10

Mit - uroczystość Tomasz Mann napisał, 1. że życie w micie

Mit - uroczystość
Tomasz Mann napisał,
1. że życie w micie jest


uroczystością.
2. Mity wspólnoty są zazwyczaj
radosne, pełne szczęścia, ożywcze.
3. Towarzyszą świętom i są zanegowaniem
codzienności.

MITY - LITERATURA

Слайд 11

4. Pozdrawiamy się nawzajem słowami: „Wesołych Świąt” albo składamy życzenia: „Szczęśliwego

4. Pozdrawiamy się nawzajem słowami: „Wesołych
Świąt” albo składamy życzenia: „Szczęśliwego


Nowego Roku”.
5. Świąteczny okres karnawału, dzięki któremu
jesteśmy razem, to czas jaskrawych kolorów i
mitycznej tajemnicy. Obdarza się wówczas
miłością wszystkich i dopuszcza do głosu
spontaniczność zmysłów.

MITY - LITERATURA

Слайд 12

6. Wielki Piątek i Wielkanoc obchodzi się uroczyście na pamiątkę wiecznie

6. Wielki Piątek i Wielkanoc obchodzi się
uroczyście na pamiątkę wiecznie

wprawiającego w
zadumę ukrzyżowania Jezusa i
zmartwychwstania Chrystusa, Paschę celebruje się
podobnie jak pierwotnie Ostatnią Wieczerzę.
7. Wszystko to zlewa się z celebrowaniem nowo
narodzonego piękna symbolizowanego kwieciem
lilii, łagodnością świeżej trawy i roślin
przebijających powierzchnię ziemi wiosną.

MITY - LITERATURA

Слайд 13

8. Uroczystości, dni święte poprzez wieki niosły z sobą aurę wieczności.

8. Uroczystości, dni święte poprzez wieki niosły z
sobą aurę wieczności.


9. To z nich właśnie czerpiemy poczucie jedności z
odległą przeszłością i daleką przyszłością.
10. Uroczystości Bożego Narodzenia wcieliły wiele
z mitów plemion germańskich i nordyckich Europy
Północnej i stąd pochodzą takie symbole jak
choinka, z całym jej blaskiem i ułożonymi wokół
prezentami.

MITY - LITERATURA

Слайд 14

11. Boże Narodzenie jest prototypem narodzin bohatera. 12.Otto Rank, opisując Dzieciątko

11. Boże Narodzenie jest prototypem
narodzin bohatera.
12.Otto Rank, opisując Dzieciątko

Święte w
żłobie oraz mędrców ze Wschodu podążających
za gwiazdą i niosących dary.: to oznacza, że
jesteśmy światli, mądrzy, jeśli także potrafimy
obdarowywać.

MITY - LITERATURA

Слайд 15

13. Rytuały stanowią fizyczny wyraz mitów, podczas różnych świąt i w

13. Rytuały stanowią fizyczny wyraz mitów,
podczas różnych świąt i w

sakramentach
świętych.
14. Mit jest opowieścią, a rytuał taki jak
dawanie prezentów czy chrzest wyraża mit w
czynach.
15. Rytuał – to odpowiedź na mit.

MITY - LITERATURA

Слайд 16

16. Rytuały i mity to jakby mocne punkty oparcia w świecie

16. Rytuały i mity to jakby mocne punkty
oparcia w świecie

szaleńczych zmian i
rozczarowań.
/nie budujemy na rok, 1000 lat /Hitler/– ale odniesieniem
jest wieczność/
Clyde Kluckhohn, Myth and Rituals: A General Theory,
„Harvard Theological Review 35” (January 1942), s. 45-79.

MITY - LITERATURA

Слайд 17

Bohater mityczny – wiersz mityczny Trzymaj mocno swoje sny! Gdzieś w

Bohater mityczny – wiersz mityczny
Trzymaj mocno swoje sny!
Gdzieś w sercu twym

przygotuj miejsce odrębne,
Gdzie wszystkie sny znajdą schronienie.
By wzrastać i rozkwitać,
Gdzie zwątpienie i strach nie mają dostępu.
Trzymaj mocno,
Trzymaj mocno swoje sny!
Holdfast your dreams

MITY - LITERATURA

Слайд 18

1. To, czy nasze marzenia się spełnią, czy też nie, nie

1. To, czy nasze marzenia się spełnią, czy też
nie, nie

stanowi dla bohatera czy bohaterki
tego wiersza najważniejszego problemu.
2. podziwiamy bohatera,
3. całe rzesze ludzi młodych i starych, skromnych i
nieśmiałych, odczuwają triumf własnego serca,
wzmocnienie szacunku dla samego siebie, a
wszystko to dzięki doświadczeniu identyfikacji z
mitycznymi bohaterami

MITY - LITERATURA

Слайд 19

4. Martin Luther King. Albert Schweitzer. Matka Teresa, Mahatma Gandhi, Jan

4. Martin Luther King. Albert Schweitzer.
Matka Teresa, Mahatma Gandhi, Jan

Paweł II,
matka, ojciec a na białorusi …. bohaterami
5. Matka Teresa nie zlikwidowała cierpienia w
Kalkucie. Schweitzer nie zdołał wyeliminować plag
Afryki. Jan Paweł II nie nawrócił wszystkich.
6. To bohaterowie ci są mityczni. Nam bliscy.
7. Mieli sny, których nie przestali śnić.
Nie pozwolili, aby ktoś zabrał im sny, marzenia. Jak w
tym wierszu. A my możemy śnić ich sny.

MITY - LITERATURA

Слайд 20

8. Dają nam oni bowiem dar zapewnienie, że istnieją na naszym

8. Dają nam oni bowiem dar zapewnienie, że
istnieją na naszym

świecie osoby, z którymi
chętnie byśmy się identyfikowali.
9. Bohater mityczny to nie idol.
10. On pozwala nam mieć własne marzenia …
11. Idol chce, abyśmy żyli jego marzeniami.

MITY - LITERATURA

Слайд 21

12. Bohaterowie są nosicielami aspiracji, nadziei, wiary, nadziei, miłości, gdyż stworzeni

12. Bohaterowie są nosicielami aspiracji,
nadziei, wiary, nadziei, miłości, gdyż
stworzeni

są z mitów.
13. My podobni do nich w marzeniach o
nadziei, o wierze, o miłości …
14. W głębszym sensie bohater jest także
stworzony przez nas, kiedy identyfikujemy się z
jego czynami.

MITY - LITERATURA

Слайд 22

Mit – moralność. Student zabił studentkę w Parku Centralnym w Nowym

Mit – moralność. Student zabił studentkę w
Parku Centralnym w Nowym

Jorku. Relacje.
1. Właściciel baru, w którym tych dwoje bywało i z
którego wyszli razem owej nocy, mówił o tych i
innych młodych ludziach, o ich wielkiej potrzebie
obejmowania się, dotykania, kręcenia się w
pobliżu osób, które wykazywały zainteresowanie
nimi.

MITY - LITERATURA

Слайд 23

2. Ci dwoje, w sensie mitycznym, byli bezdomni. 3. „Mit chroni

2. Ci dwoje, w sensie mitycznym, byli bezdomni.
3. „Mit chroni

i wzmacnia moralność” , pisał
Malinowski, a jeśli brak jest mitów, nie będzie i
moralności. Robert i Jennifer pozbawieni byli
nawet takich mitycznych i etycznych wzorców,
wobec których mogliby się buntować.
4. Byli bezdomni nie w sensie fizycznym czy
finansowym, ale raczej w psychologicznym i
duchowym, mitycznym.

MITY - LITERATURA

Слайд 24

5. Wzrośli w mitycznej próżni a wobec tego bez etycznego ukorzenienia.

5. Wzrośli w mitycznej próżni a wobec tego bez
etycznego ukorzenienia.


6. Kiedy Robert Chambers odgrywał ponownie scenę
morderstwa, wstrząsające było wielokrotnie
powtórzone zdanie:
„Chciałem iść do domu! Chciałem iść do domu”.
Ale w mitycznym sensie nie miał on domu. Pośród
wielu wyjaśnień tego morderstwa pobrzmiewa
dojmujący protest przeciwko mitycznej i duchowej
jałowości i bezdomności naszego społeczeństwa.
/zob. Dostojewski/

MITY - LITERATURA

Слайд 25

7. Barman - obwiniam rodziców znacznie bardziej niż właścicieli barów za

7. Barman - obwiniam rodziców znacznie
bardziej niż właścicieli barów za

postawę tych
dzieciaków... Wielu spośród nich dostaje bardzo
wiele, ale nie uczy się ich szacunku dla tego, co
otrzymali. Bardzo łatwo jest dać im po prostu
dwadzieścia dolarów i życzyć udanego
weekendu. Sądzę, że jest to największa klęska
pokolenia mojej córki.

MITY - LITERATURA

Слайд 26

8. Doktor Roy Grinker, psychiatra z Chicago, wypowiadając się na temat

8. Doktor Roy Grinker, psychiatra z Chicago,
wypowiadając się na temat

tego morderstwa,
powiedział: „Pieniądze nie stanowią korzeni
wszelkiego zła, ale stwarzają rodzicom
możliwość, by być dla dzieci nieosiągalnymi —
fizycznie i psychicznie”.

MITY - LITERATURA

Слайд 27

9. Doktor Bcrnice Berg, psycholog z Bank School na Manhattanie również

9. Doktor Bcrnice Berg, psycholog z Bank School na
Manhattanie również

skomentowała to zabójstwo:
Kiedy rodzice spędzają 90% swego czasu na
zarabianiu pieniędzy, których i tak nie są w stanie
wydać, a 5% swego czasu z rodziną, to właśnie
takie wzorce przekazują swym dzieciom. Zgodnie z
nimi rodzina nie jest ważna. Zarabianie pieniędzy,
posiadanie pieniędzy, wydawanie ich —jest ważne.

MITY - LITERATURA

Слайд 28

Życzenie i nadzieja są bezpośrednimi pochodnymi marzenia i tworzenia mitów. „W

Życzenie i nadzieja są bezpośrednimi pochodnymi
marzenia i tworzenia mitów. „W

marzeniu ma swój
początek odpowiedzialność”.
Słusznie nam przypomina poetka Delmore Schwartz, a my
moglibyśmy jeszcze bardziej przekonywająco, choć
pewnie nie tak poetycko, powiedzieć: w mitach mają swój
początek etyka i dążenia.
Ktoś mądry rzekł: „Nie obchodzi mnie, kto ustanawia
prawa w społeczeństwie, jeśli to ja tworzę ich mity”.
Delmore Schwartz, In Dreams Begin Responsibilily and Other Stories. New York 1978.

MITY - LITERATURA

Слайд 29

Mit – pamięć 1. Zaledwie ukończyłem pracę nad maszynopisem, kiedy uderzyła

Mit – pamięć
1. Zaledwie ukończyłem pracę nad maszynopisem,
kiedy uderzyła mnie

kwestia, co to znaczy żyć z
mitem i żyć bez mitu...
2. Człowiek, bez mitu, poza jego kręgiem,
3. jest pozbawiony korzeni
4. nie ma ogniwa łączącego go z przeszłością i z dziedzictwem,
którego jest kontynuatorem,
5. nie ma też więzi ze współczesnym społeczeństwem...
Carl Gustav Jung

MITY - LITERATURA

Слайд 30

1. Pamięć opiera się głównie na micie. Niektóre zdarzenia pojawiają się

1. Pamięć opiera się głównie na micie. Niektóre
zdarzenia pojawiają się

w naszych umysłach w
rzeczywistości, inne w fantazji;
2. Dzięki pamięci nadajemy mitom formę, urabiając je jak
glinę, dzień po dniu — i wkrótce zdarzenie to
przekształca się w mit.
3. Mit utrzymujemy w pamięci jako rodzaj przewodnika,
jeśli w przyszłości pojawią się podobne wydarzenia.
4. Mit nie tyle mówi o prawdziwej historii jego nosiciela, ile o
osobie, która go pamięta.

MITY - LITERATURA

Слайд 31

5. Osoba przekształca wydarzenie, nadaje mu formę i zabarwienie oraz wzbogaca

5. Osoba przekształca wydarzenie,
nadaje mu formę i zabarwienie oraz wzbogaca


o szczegóły;
6. osoba ta jakby się odsłania, a przez
to i jej postawa wobec życia.
7. Sartre powiedziałby, że mit jest
behawioralną formą transcendencji.

MITY - LITERATURA

Слайд 32

8. Mit formowany jest poprzez dziecięcy zabieg, by dziwnym doświadczeniom nadać

8. Mit formowany jest poprzez dziecięcy zabieg, by
dziwnym doświadczeniom nadać

sens.
9. Mit organizuje przeżycie, łączy jego
poszczególne części i tworzy pewną całość.
10. Twórczy proces pamięci i potrzeba jedności
umysłu ludzkiego rodzą i pielęgnują mity.
11. Sformułowanie mitu jest dla dziecka ulgą,
większą lub mniejszą.

MITY - LITERATURA

Слайд 33

12. Często mit jest jedyną rzeczą, której dziecko może się uczepić.

12. Często mit jest jedyną rzeczą, której dziecko
może się uczepić.


13. I bez względu na to, czy jest on bolesny czy
nie, będzie znacznie mniej przykry niż realne
wydarzenie historyczne.
14. Mit niesie ze sobą efekt łagodzący, nawet
jeśli albo też właśnie dlatego treści jego są
okrutne.

MITY - LITERATURA

Слайд 34

„I oto stoi człowiek bez mitu, wiecznie głodny wśród wszystkich przeszłości,

„I oto stoi człowiek bez mitu, wiecznie głodny
wśród wszystkich przeszłości,

i szuka, grzebiąc i
dłubiąc, korzeni, choćby ich szukać miał nawet
w najodleglejszych starożytnościach”.
Fryderyk Nietzsche Narodziny tragedii

MITY - LITERATURA

Слайд 35

„Przypuszczalnie pomyśli Pan sobie, że moja teoria jest rodzajem mitologii... Lecz

„Przypuszczalnie pomyśli Pan sobie, że moja
teoria jest rodzajem mitologii... Lecz

czy
dążeniem każdej nauki nie jest mitologią? Czy
nie odnosi się to też do Pańskiej fizyki?”
Zygmunt Freud w liście do Alberta Einsteina

MITY - LITERATURA

Слайд 36

„Usłyszeliśmy wołanie o mit, czasami przybierało to formę wymownego milczenia, pochodzące

„Usłyszeliśmy wołanie o mit, czasami przybierało
to formę wymownego milczenia, pochodzące

z
campusów.
Nauka i humanistyka winna wspomagać się w
poszukiwaniu odpowiedzi na to wołanie”.
Matthew Bronson, biolog, Konferencja na
Uniwersytecie Kalifornijskim, San Diego

MITY - LITERATURA

Слайд 37

MITY - LITERATURA Czym jest mit? „Mit badany w swej żywej

MITY - LITERATURA

Czym jest mit?
„Mit badany w swej żywej postaci
1.

nie jest symbolicznym,
lecz bezpośrednim wyrazem przedmiotu, którego dotyczy.
2. nie jest wyjaśnieniem zaspokajającym potrzebę zainteresowań
naukowych,
1. jest narracją, w której zmartwychwstaje pradawna
rzeczywistość,
2. jest narracją opowiadaną dla zaspokojenia głębokich potrzeb
religijnych, uzasadnienia dążeń moralnych.
Bronisław Malinowski, Mit, magia, religia, przekład B. Leś i D.
Praszałowicz, Warszawa 1990, s. 303.
Слайд 38

Mit jest sposobem na to, by do bezsensownego świata wprowadzić ład. MITY - LITERATURA

Mit jest sposobem na to, by do bezsensownego
świata wprowadzić ład.


MITY - LITERATURA

Слайд 39

1. Mit daje nam poczucie tożsamości, udzielając odpowiedzi na pytanie: „Kim

1. Mit daje nam poczucie tożsamości, udzielając
odpowiedzi na pytanie: „Kim

jestem?” Kiedy
Edyp woła: „Muszę dowiedzieć się, kim jestem i
skąd przychodzę?”, a Alex Haley szuka swych
źródeł, zbierając materiał do powieści
Korzenie, obydwaj stanowią ilustrację tej
funkcji mitu.

MITY - LITERATURA

Слайд 40

2. Mity umożliwiają nam „przeżycie” wspólnoty. Nasze mityczne myślenie przejawia się

2. Mity umożliwiają nam „przeżycie”
wspólnoty. Nasze mityczne myślenie przejawia
się

w naszej lojalności wobec miasta, narodu,
czy nawet szkoły i jej rozmaitych drużyn,

MITY - LITERATURA

Слайд 41

3. Mity ukorzeniają nasze wartości moralne. Jest to niezmiernie ważne dla

3. Mity ukorzeniają nasze wartości moralne.
Jest to niezmiernie ważne dla

pokolenia
obecnie żyjącego, dla którego moralność traci
znaczenie i czasami wydaje się, że całkowicie
znikła w niektórych dziedzinach.

MITY - LITERATURA

Слайд 42

4. Mit jest sposobem radzenia sobie z niepojętą tajemnicą stworzenia. Dotyczy

4. Mit jest sposobem radzenia sobie z
niepojętą tajemnicą stworzenia. Dotyczy

to nie
tylko początków wszechświata, ale także
tworzenia w nauce, tajemnicy natchnienia w
sztuce, poezji i inspiracji nowych idei.
„Mit jest tylko szatą tajemnicy”
Tomasz Mann, Józef i jego bracia, przekład Edyta
Sicińska, Warszawa 1967, s. 43.

MITY - LITERATURA

Слайд 43

MITY - LITERATURA MIT FILOZOFIA PRZYRODA zbiór tkanek i mięśni CZŁOWIEK

MITY - LITERATURA

MIT

FILOZOFIA

PRZYRODA

zbiór tkanek i mięśni

CZŁOWIEK
an tropos

144.000; 666; potop; żebro; drzewo;

ogród;
Слайд 44

MITY - LITERATURA MIT BIBLIA Świat przyrody FILOZOFIA Bo ludzie wzięli

MITY - LITERATURA

MIT
BIBLIA

Świat przyrody

FILOZOFIA
Bo ludzie wzięli słowa dane z Mitów, które

mają swoje znaczenie i zmienili ich znaczenie:
słowa stały się
puste
absurdalne
zniewalają

Słowa klucze:
mężczyzna, kobieta, miłość, Bóg, pokój, radość, płeć, dobro.

Powrót do znaczeń
przez MITY !!!

Слайд 45

MITY - LITERATURA pustynia skąd ogród dokąd 1+7+7+6=21 Rozum jak Nowy porządek rzeczy co 13 pełnia

MITY - LITERATURA

pustynia
skąd

ogród
dokąd

1+7+7+6=21
Rozum
jak

Nowy porządek rzeczy
co

13 pełnia

Слайд 46

MITY - LITERATURA Gwiazda Dawida wielu jedno młody Zeus NIE! wojnie

MITY - LITERATURA

Gwiazda Dawida

wielu jedno

młody Zeus

NIE!
wojnie

boska moc

Wojna secesyjna, indianie
niewolnicy

1914; 1941;
Korea
Wietnam
Irak;
Afganistan

pokój

Слайд 47

1. Mity są narracyjnymi wzorami, nadającymi ludzkiej egzystencji znaczenie … /Sartre/,

1. Mity są narracyjnymi wzorami, nadającymi
ludzkiej egzystencji znaczenie … /Sartre/,


2. istnieje transcendentalne znaczenie mitu,
które musimy odkryć /Kierkegaard/,
3. rezultat jest taki sam: mity są sposobem na
znalezienia sensu i znaczenia.

MITY - LITERATURA

Слайд 48

Mity podobne są do stropów domów: z zewnątrz niewidoczne, stanowią jednak

Mity podobne są do stropów domów:
z zewnątrz niewidoczne,
stanowią jednak

strukturę utrzymującą i
scalającą budowlę,
tak by można w nim było bezpiecznie mieszkać.

MITY - LITERATURA

Слайд 49

MITY - LITERATURA MITY porządkują rzeczywistość /dach/ człowieka, kraju, europy, świata

MITY - LITERATURA

MITY
porządkują rzeczywistość /dach/
człowieka, kraju, europy, świata
Przykłady: Orfeusz i Eurydyka,

Jazon, Herkules, Narcyz, Midas Prometeusz …
Слайд 50

Bez mitów, wali się dach, dom … Jakie mity my znamy?

Bez mitów, wali się dach, dom …
Jakie mity my znamy?
Białoruskie,

Ruskie, Polskie, Greckie,
Żydowskie, Germańskie, Angielskie ….
Jak inni budowali dachy swoich domów, jakie
mają „stropy”?
Które dachy się zawaliły, bo miały słabe „stropy”?

MITY - LITERATURA

Слайд 51

Mity z Chin, Indii, Tybetu, Japonii i innych kultur tylko częściowo

Mity z Chin, Indii, Tybetu, Japonii i innych
kultur tylko częściowo

mogą być przez nas
rozumiane.
Mity są niezbędne w procesie utrzymywania przy
życiu duszy i wnoszenia nowego sensu w trudny, a
często bezsensowny świat.

MITY - LITERATURA

Слайд 52

MITY - LITERATURA MIT FILOZOFIA PSYCHOLOGIA PRZYRODA STAN ZDROWIA PSYCHICZNEGO Zależy od zdolności tworzenia MITÓW

MITY - LITERATURA

MIT

FILOZOFIA
PSYCHOLOGIA

PRZYRODA

STAN ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Zależy od zdolności
tworzenia

MITÓW

Слайд 53

1. Dobry stan zdrowia psychicznego jest zależny od zdolności tworzenia mitów,

1. Dobry stan zdrowia psychicznego jest zależny
od zdolności tworzenia mitów,

a rozsądny
terapeuta wspomaga ten proces.
2. Narodziny i rozwój
psychoterapii w naszej epoce spowodowane
zostały przez rozpad mitów.

MITY - LITERATURA

Слайд 54

MITY - LITERATURA MIT PSYCHOTERAPIA narodziny PRZYRODA Rozpad MITÓW: uwalniały od lęków poczucia winy

MITY - LITERATURA

MIT

PSYCHOTERAPIA
narodziny

PRZYRODA

Rozpad MITÓW:
uwalniały od
lęków
poczucia winy

Слайд 55

Poprzez mity zdrowe społeczeństwo uwalnia członków od neurotycznego poczucia winy i nadmiernego lęku. MITY - LITERATURA

Poprzez mity zdrowe społeczeństwo uwalnia
członków od neurotycznego poczucia winy i


nadmiernego lęku.

MITY - LITERATURA

Слайд 56

W starożytnej Grecji, na przykład, kiedy mity były żywotne i potężne,

W starożytnej Grecji, na
przykład, kiedy mity były żywotne i potężne,


jednostka potrafiła stanąć w obliczu
podstawowych problemów egzystencji ludzkiej
bez lęku i poczucia winy.

MITY - LITERATURA

Слайд 57

Dzięki mitom filozofowie tamtych czasów mogli prowadzić rozważania nad pięknem, prawdą,

Dzięki mitom filozofowie tamtych czasów mogli
prowadzić rozważania nad pięknem, prawdą,


dobrem i dzielnością.
Mity te dały Platonowi, Ajschylosowi i
Sokratesowi możliwości stworzenia swych
wielkich filozoficznych i literackich dzieł, które
przetrwały do naszych czasów jako nieoceniony
skarb.

MITY - LITERATURA

Слайд 58

MITY - LITERATURA MIT Platon Arystoteles PRZYRODA

MITY - LITERATURA

MIT

Platon
Arystoteles

PRZYRODA

Слайд 59

W trzecim i drugim stuleciu, Lukrecjusz dostrzegł: „zbolałe serca w każdym

W trzecim i drugim stuleciu,
Lukrecjusz dostrzegł:
„zbolałe serca w każdym

domu”
i „wzajemne oskarżenia”.
Bo zapomniano o mitach.
„O naturze rzeczy”.

MITY - LITERATURA

Слайд 60

W XXI wieku, znajdujemy się w podobnej sytuacji „zbolałych serc” i

W XXI wieku, znajdujemy się w podobnej
sytuacji „zbolałych serc” i

„wzajemnych
oskarżeń”. Dotychczasowe mity nie mogą
wypełnić funkcji nadania sensu egzystencji.
Pozostawieni jesteśmy sami sobie, bez celu w
życiu i tracimy kontrolę nad lękiem i poczuciem
winy.

MITY - LITERATURA

Слайд 61

Poszukujemy wówczas psychoterapeutów albo ich substytutów, narkotyków, stając się wyznawcami rozmaitych

Poszukujemy wówczas psychoterapeutów albo
ich substytutów, narkotyków, stając się
wyznawcami rozmaitych

„psęudomitów”
/ideologii/ by ratować się przed wewnętrznym
rozpadem.

MITY - LITERATURA

Слайд 62

Stąd też Jerome Bruner, znany psycholog pisze: 1. „Gdy powszechnie dominujące

Stąd też Jerome Bruner, znany psycholog pisze:
1. „Gdy powszechnie dominujące

„mity”
przestają odzwierciedlać rzeczywiste
sytuacje ludzkie,
2. frustracja przejawia się naprzód w upadku
mitu,
3. a następnie poprzez samotne
poszukiwanie tożsamości przez jednostkę”.

MITY - LITERATURA

Слайд 63

MITY - LITERATURA Pseudomit, idol źle opisuje rzeczywistość Frustracja, upadek mitu

MITY - LITERATURA

Pseudomit, idol
źle opisuje rzeczywistość

Frustracja, upadek mitu

Samotne poszukiwanie odpowiedzi na

pytanie kim jestem

Psychoanaliza, psychoterapia, „destrukcyjny kult”
Błędne koło,
Bo z tego zły opis rzeczywistości

Слайд 64

Owo „samotne poszukiwanie tożsamości” jest tak powszechne, że w naszym społeczeństwie

Owo „samotne poszukiwanie tożsamości” jest
tak powszechne, że w naszym społeczeństwie


legło ono u podstaw narodzin psychoanalizy
wielu form psychoterapii, najrozmaitszych
konstruktywnych lub destruktywnych kultów i
wszystko leczących metod.
Jeroine S. Bruner, Myth and Identity, w: Myth and
Mythinaking, New York 1960. s. 285.

MITY - LITERATURA

Слайд 65

Sondaż Gallupa wykazał, że trzydzieści dwa miliony ludzi wierzą w astrologię. MITY - LITERATURA

Sondaż Gallupa wykazał, że trzydzieści dwa
miliony ludzi wierzą w astrologię.


MITY - LITERATURA

Слайд 66

Obserwujemy mnogość kultów — z przywódcami takimi jak Moon i inni.

Obserwujemy mnogość kultów — z
przywódcami takimi jak Moon i inni.

Co roku
powstają nowe.
Wspominamy o nich jedynie po to, by zilustrować
tezę, iż ludzie szukają sposobu wpływania na swe
życie, sposobów radzenia sobie ze strachem i
odnajdywania znaczenia i sensu życia.

MITY - LITERATURA

Слайд 67

MITY - LITERATURA MIT Samotne poszukiwanie tożsamości. Powstają: Psychoanaliza, psychoterapia, sekty

MITY - LITERATURA

MIT

Samotne poszukiwanie tożsamości. Powstają:
Psychoanaliza, psychoterapia, sekty

PRZYRODA – człowiek sam

w przyrodzie

Odrzucenie MITU

Слайд 68

Nie ma bardziej przekonywającego dowodu zubożenia naszej współczesnej kultury niż popularna

Nie ma bardziej przekonywającego dowodu
zubożenia naszej współczesnej kultury niż
popularna

— choć całkowicie błędna —
definicja mitu
jako nieprawdy.

MITY - LITERATURA

MIT

Слайд 69

Głód mitów i przestroga spowodowana brakiem adekwatnych mitów ujawniają się poprzez

Głód mitów i przestroga spowodowana brakiem
adekwatnych mitów ujawniają się poprzez


szerzenie się narkomanii. Jeśli niezdolni jesteśmy
nadać sens swemu życiu, to przynajmniej
chwilowo możemy uciec z nużącej rutyny przez
doświadczenia „wyjścia z ciała”, osiągane dzięki
kokainie, heroinie czy innym środkom, które na
chwilę zabierają nas z tego świata.

MITY - LITERATURA

Слайд 70

1. Ludzie komunikowali się na przestrzeni swej historii przez kod racjonalny,

1. Ludzie komunikowali się na przestrzeni swej
historii przez kod racjonalny, empiryczny,

jego
rezultatem jest logika.

MITY - LITERATURA

Logika - rezultat

Слайд 71

MITY - LITERATURA Kod racjonalny, specyficzny : skutek logika filozofia mit

MITY - LITERATURA

Kod racjonalny, specyficzny : skutek logika

filozofia

mit

Слайд 72

Drugim sposobem komunikacji jest mit. Jest on dramatem osadzonym w określonej

Drugim sposobem komunikacji jest mit. Jest on
dramatem osadzonym w określonej

historii,
podsuwającym ludziom określone sposoby
podejścia do rzeczywistości.

MITY - LITERATURA

Слайд 73

MITY - LITERATURA MIT: opis dramatu osadzonego w historii, nauczyciel życia filozofia mit D D

MITY - LITERATURA

MIT: opis dramatu osadzonego w historii, nauczyciel życia

filozofia

mit

D

D

Слайд 74

Mit, jest nośnikiem wartości społecznych; poprzez mit jednostka odnajduje poczucie tożsamości.

Mit, jest nośnikiem wartości społecznych;
poprzez mit jednostka odnajduje poczucie
tożsamości.
Narracja

zawsze zmusza do wyprowadzenia
ogólnych wniosków opisu konkretnych zdarzeń;
Można by rzec, ludzi poznać po ich
mitach.

MITY - LITERATURA

Слайд 75

MITY - LITERATURA MIT – FORMA Narracja zmusza do Niesie wartości

MITY - LITERATURA

MIT – FORMA
Narracja zmusza do

Niesie
wartości społeczne
TREŚĆ MITU
Jednostka ma

poczucie tożsamości
Wyprowadzenia wniosków z opisu zdarzeń
po tych wnioskach poznajemy człowieka
Слайд 76

Mity jednoczą antynomie życia: a. świadomość i nieświadomość, b. co historyczne,

Mity jednoczą antynomie życia:
a. świadomość i nieświadomość,
b. co historyczne,

i to, co teraźniejsze,
c. co indywidualne, i to, co społeczne.
Są ujęte
1. w formy narracyjne
2. przekazywane z pokolenia na pokolenie.

MITY - LITERATURA

Слайд 77

MITY - LITERATURA MIT łączy ANTYNOMIE nieświadomość świadomość teraźniejsze indywidualne historyczne społeczne

MITY - LITERATURA

MIT
łączy
ANTYNOMIE

nieświadomość

świadomość

teraźniejsze

indywidualne

historyczne

społeczne

Слайд 78

Podczas gdy język empiryczny odnosi się do faktów obiektywnych, mit odnosi

Podczas gdy język empiryczny odnosi się do
faktów obiektywnych,
mit odnosi

się do:
a. kwintesencji ludzkiego doświadczenia,
b. sensu znaczenia ludzkiego życia.
c. przemawia do nas osoba jako całość, nie tylko
nasz mózg.
Ernst Cassirer Esej o człowieku.

MITY - LITERATURA

Слайд 79

MITY - LITERATURA Język empiryczny do faktów obiektywnych MIT odnosi się

MITY - LITERATURA

Język empiryczny do

faktów obiektywnych

MIT odnosi się do

sumy ludzkich doświadczeń

sensu

ludzkiego życia

przemawia do nas osoba /cała/

mit

filozof

Слайд 80

Wiek XX a. racjonalizm, b. oświecona edukacja, c. Religia oczyszczona z

Wiek XX
a. racjonalizm,
b. oświecona edukacja,
c. Religia oczyszczona z

wszelkich przesądów
/oświecona/.

MITY - LITERATURA

Слайд 81

Osiągnęliśmy: a. dobrobyt dla części społeczeństwa b. naukę upowszechniano c. jako

Osiągnęliśmy:
a. dobrobyt dla części społeczeństwa
b. naukę upowszechniano
c. jako ludzie jesteśmy bardziej

zagubieni
d. pozbawieni ideałów moralnych
e. pełni obaw o przyszłość,
f. niepewni tego, co czynić
- by zmienić zaistniały stan rzeczy,
- pytamy jak ratować własnego ducha

MITY - LITERATURA

Слайд 82

Jesteśmy a. najlepiej poinformowanymi ludźmi na świecie. b. zalewani faktami. c.

Jesteśmy
a. najlepiej poinformowanymi ludźmi
na świecie.
b. zalewani faktami.
c.

Ale utraciliśmy ludzką zdolność
- odczuwania
- wartościowania faktów

MITY - LITERATURA

Слайд 83

MITY - LITERATURA OŚWIECENIE Myślę więc jestem Wszystko co wymyśli człowiek

MITY - LITERATURA

OŚWIECENIE

Myślę więc jestem
Wszystko co wymyśli człowiek jest „wartością” /równość/
Wszystkie

„wartości” da się zrealizować /wolność/
Wszystkie „wartości„ dadzą się pogodzić /braterstwo/

1. Nie wszystko jest „wartością”
2. Nie każdą „wartość” da się zrealizować
3. Nie wszystkie „wartości” da się pogodzić.
Jak pojmujemy „wartość”?

Слайд 84

Porzucamy mit i tracimy a. ludzkie ciepło b. intymność znaczeń c.

Porzucamy mit i tracimy
a. ludzkie ciepło
b. intymność znaczeń
c.

osobowe znaczenie życia.

MITY - LITERATURA

Слайд 85

Bez mitów jesteśmy ludźmi a. niezdolnymi do wyjścia poza swój świat

Bez mitów jesteśmy ludźmi
a. niezdolnymi do wyjścia poza swój świat


b. usłyszenia osoby, która mówi.

MITY - LITERATURA

Слайд 86

Wydaje się, że nie jesteśmy w stanie zrozumieć, co Szekspir chciał

Wydaje się, że nie jesteśmy w stanie zrozumieć,
co Szekspir chciał

wyrazić, kiedy królowi
Learowi kazał krzyknąć na wrzosowisku do
oślepionego Gloucestera:
„Widzisz, jak toczy się świat”.
Na co Gloucester odpowiedział:
„Widzę to uczuciem”.

MITY - LITERATURA

Слайд 87

Mit jest a. ponadczasową prawdą w przeciwieństwie do prawdy empirycznej /może

Mit jest
a. ponadczasową prawdą w przeciwieństwie do prawdy
empirycznej /może

ona podlegać zmianom zależnie od
porannych wiadomości, z których dowiadujemy się o najnowszych odkryciach naszych
laboratoriów/
b. pokonuje czas.
c. nie jest sztuką, choć jest we wszystkich rodzajach sztuki obecny;
- jego możliwości są większe
- metody i funkcje są inne

MITY - LITERATURA

Слайд 88

d. Jest formą - odsłaniającą - proces myślenia, czucia, ludzkiej świadomość

d. Jest formą
- odsłaniającą
- proces myślenia, czucia, ludzkiej świadomość
- odbiór

wszechświata,
- innych ludzi
- swe odrębne istnienie
e. Stanowi projekcję w konkretną i dramatyczną formę, która stanowi
jedyny sposób ich ujawnienia i wyrażenia
- lęków
- pragnień
Lilian Feder, Ancietit Myth in Modem Poetry, Princeton, 1971, s. 28.

MITY - LITERATURA

Слайд 89

Edyp był postacią greckich podań; narracja Homera nadała mu rangę mitu,

Edyp był postacią greckich podań; narracja Homera
nadała mu rangę mitu,

który uwieczniony przez
Sofoklesa stał się mitem bohatera poszukującego
swej własnej rzeczywistości, dążącego do czegoś, co
dziś zwiemy docieraniem do własnej tożsamości.
Wołanie: „Muszę dowiedzieć się, kim jestem”,
wyartykułowane przez Edypa, który buntuje się
przeciwko własnej rzeczywistości, nie odnosi się
jednak tylko do Greka, ale do wszystkich mężczyzn
w walce o tożsamość.

MITY - LITERATURA

Слайд 90

Większość starożytnych mitów hebrajskich i greckich to opowieść o troistej walce

Większość starożytnych mitów hebrajskich i
greckich to opowieść o troistej walce

wewnątrz
rodziny jest prawdziwa dla ludzi wszystkich kultur,
gdyż wszyscy zrodzeni zostali z ojca i matki i w ten
czy inny sposób będą im się przeciwstawiać — co
stanowi definicję klasyki podobnej Edypowi.
A Freud umieścił mit Edypa w centrum
swej koncepcji współczesnej psychologii /nie
wymyślił nic nowego/.

MITY - LITERATURA

Слайд 91

Każda jednostka usiłuje — i doprawdy musi to czynić, jeśli chce

Każda jednostka usiłuje — i doprawdy musi to
czynić, jeśli chce

uniknąć szaleństwa
nadać jakiś porządek i spójność strumieniowi
doznań, emocji i idei, który dociera do jej
świadomości wewnątrz i z zewnątrz.
To czynią bohaterowie mitów.

MITY - LITERATURA

Слайд 92

Każdy zmuszony jest uczynić rozmyślnie dla siebie to, co w dawniejszych

Każdy zmuszony jest uczynić rozmyślnie dla siebie to,
co w dawniejszych

epokach dokonywane było za sprawą rodziny,
obyczajów,
kościoła i państwa,
a mianowicie sformułować mity w takich
kategoriach,
które nadają życiu jakiś sens.
Clyde Z. Nunn, The Rising Credibility of the Devii in America,
Bruno Bettelheim, Cudowne i pożyteczne, przekład Danuta Danek,
Warszawa 1985, s. 86.

MITY - LITERATURA

Слайд 93

Mit - Oresteja /zabił matkę i jej kochanka. Oni zabili jego

Mit - Oresteja /zabił matkę i jej kochanka. Oni zabili jego

ojca/ ma źródło w:
a. mrocznych początkach greckiej
przedhomeryckiej poezji
b. zreinterpretowana przez Ajschylosa
jako mit młodzieńca
uwikłanego w walkę,
by stać się mężczyzną
i móc identyfikować się z ojcem.

MITY - LITERATURA

Слайд 94

Orestes /Góral/ – odpowiedzialność 1. zabija swą matkę, pościg za nim,

Orestes /Góral/ – odpowiedzialność
1. zabija swą matkę, pościg za nim,
sprowadzają

na niego furie
2. ostateczne przebaczenie uzyskane
w rezultacie słynnego procesu w
Atenach
kiedy ludzką sprawiedliwość wspierają
siły boskie.

MITY - LITERATURA - ORESTEJA

Слайд 95

Cała cywilizacja zależy od wyniku tego procesu w Orestei. W tym

Cała cywilizacja zależy od wyniku tego procesu w
Orestei.
W tym

symbolicznym procesie sądowym
1. sędziami są ludzie - nie bogowie
2. muszą teraz wziąć na swoje barki odpowiedzialność za własną cywilizację.
3. mit informuje nas, że to my ponosimy odpowiedzialność za świat

MITY – LITERATURA - ORESTEJA

Слайд 96

Sartre - Muchy 1. Sartre wykorzystał starożytny dramat o Orestesie, 2.

Sartre - Muchy
1. Sartre wykorzystał starożytny dramat o
Orestesie,
2. Jean

Paul Sartre potrzebował współczesnego
dramatu, aby trafić do zdesperowanych
Francuzów, w czasie gdy Paryż okupowany był
przez Niemców w okresie drugiej wojny światowej,
3. sięgnął po starożytny motyw Orestesa.

MITY - LITERATURA

Слайд 97

4. Sartre odtworzył dramat Ajschylosa zatytułował swą wersję Muchy 5. Sztukę

4. Sartre odtworzył dramat Ajschylosa
zatytułował swą wersję Muchy
5. Sztukę

rozpoczyna scena, w której na plan pierwszy
wysunięty zostaje brązowy posąg Zeusa, wokół
którego mieszkańcy Argos oddają się corocznym
uroczystościom przebłagalnym
6. Orestes siedemnastoletni młodzieniec pojawia się
na scenie wraz ze swym przyjacielem Pyladesem, i
do tego momentu jest wierną kopią postaci Ajschylosa.

MITY - LITERATURA

Слайд 98

7. cała reszta jest już Sartre’owską interpretacją mitu 8. każe on

7. cała reszta jest już Sartre’owską interpretacją mitu
8. każe on

Orestesowi wdać się w dyskusję z Zeusem,
który w tej chwili był posągiem stojącym z tyłu sceny
9. teraz Zeus zstępuje ze swego piedestału i próbuje
przekonać młodzieńca, aby cofnął się przed
planowanym zabójstwem matki, które uleczyłoby Argos
przed szerzącym się jak zaraza przygnębieniem z
powodu poczucia winy

MITY - LITERATURA

Слайд 99

10. Zeus reprezentuje potęgę i władzę nazistów, generałów, którzy w tym

10. Zeus reprezentuje potęgę i władzę nazistów,
generałów, którzy w tym

właśnie momencie
swobodnie sobie maszerują przed teatrem
11. Sartre stawia pytanie: Jaki jest wasz
stosunek do dyktatury w roku 1944, w chwili
kiedy jesteście narodem podbitym i pod
butem nazistów?

MITY - LITERATURA

Слайд 100

12. Zeus wykrzykuje w dramacie, że to on stworzył Orestesa i

12. Zeus wykrzykuje w dramacie, że to on stworzył
Orestesa i

wszystkie inne istoty ludzkie i dlatego Orestes
ma być posłuszny jego rozkazom. Odpowiedź Orestesa,
która rozbrzmiała w teatrze, musiała francuskiej
publiczności dodać sił: „Uczyniłeś błąd — stworzyłeś
mnie wolnym!”
Wolnym w pojęciu egzystencjalistów jest ten, kto
wybiera. Albo dobro, albo zło … Zeusowi nic do tego.

MITY - LITERATURA

Слайд 101

13. Rozwścieczony Zeus każe gwiazdom i planetom wirować, aby ukazać swą

13. Rozwścieczony Zeus każe gwiazdom i
planetom wirować, aby ukazać swą

potęgę w
kreacji niebios.
14. Następnie usiłuje przekonać
młodzieńca i pyta, czy zdaje sobie sprawę z
rozpaczy, jaka go czeka, jeśli pójdzie dalej
ścieżką, na którą już wkroczył?

MITY - LITERATURA

Слайд 102

15. Orestes odpowiada wówczas zdaniem, „Życie ludzkie rozpoczyna się na skraju

15. Orestes odpowiada wówczas zdaniem,
„Życie ludzkie rozpoczyna się na skraju


rozpaczy”.
Taki pogląd reprezentują egzystencjaliści,
którzy wolność rozumieją jako wybór. A zły
wybór to skraj rozpaczy …

MITY - LITERATURA

Слайд 103

Edyp – prawda o sobie „o obrzękłych kostkach u nóg”, od

Edyp – prawda o sobie „o obrzękłych kostkach u
nóg”, od οἰδέω oideo ”nabrzmiewać,

puchnąć”
i πούς pus "stopa")
1. U Sofoklesa w sztuce „Edyp król”, mit ten nie ma
nic wspólnego z konfliktami na tle pożądania
seksualnego czy zabójstwa ojca.
2. Wszystko to zdarzyło się już wcześniej, na długo
przed rozpoczęciem samej akcji dramatu.

MITY - LITERATURA

Слайд 104

3. Edyp („najpotężniejsza głowa pośród nas wszystkich”) jest królem Teb, jego

3. Edyp („najpotężniejsza głowa pośród nas
wszystkich”) jest królem Teb, jego

rządy są silne i
mądre, od paru lat jest też szczęśliwym mężem
królowej Jokasty.
4. Jedynym problemem dramatu jest to, czy Edyp
przyzna się do tego, co uczynił. Jest to tragiczny
problem poszukiwania prawdy o sobie, dramat
osoby i jej relacji do prawdy.
5.Tragedią Edypa jest jego bunt i niezgoda na
rzeczywistość.

MITY - LITERATURA

Слайд 105

6. Dramat rozpoczyna się w momencie, gdy na Teby spada kolejna

6. Dramat rozpoczyna się w momencie, gdy na
Teby spada kolejna

plaga. Ze słów wyroczni
wiadomo, że zaraza ustanie dopiero wówczas,
gdy odnaleziony zostanie morderca
poprzedniego króla Lajosa.
7. Edyp wzywa starego, ślepego wieszczka
Tejresjasa i wówczas to rozpoczyna się stopniowe,
krok po kroku, odkrywanie wiedzy Edypa o sobie,

MITY - LITERATURA

Слайд 106

odkrywanie przepełnione wściekłością skierowaną na tę prawdę i tych, którzy ją

odkrywanie przepełnione wściekłością
skierowaną na tę prawdę i tych, którzy ją


przynoszą, oraz na wiele innych aspektów
naszej ludzkiej walki przeciwko uznaniu tego,
co rzeczywiste.

MITY - LITERATURA

Слайд 107

8. Ślepota Tejresjasa symbolizuje fakt — że wewnętrzną rzeczywistość, dotyczącą istot

8. Ślepota Tejresjasa symbolizuje fakt — że
wewnętrzną rzeczywistość, dotyczącą istot


ludzkich, łatwiej jest uchwycić i uzyskać w nią
wgląd —jeśli nie przeszkadzają temu detale
zewnętrzne. Początkowo Tejresjas odmawia
udzielenia odpowiedzi na pytanie Edypa o to,
kto jest winny.

MITY - LITERATURA

Слайд 108

9. Dramat rozwija się w miarę uzyskiwania przez Edypa coraz to

9. Dramat rozwija się w miarę uzyskiwania przez
Edypa coraz to

nowych zaskakujących informacji
o sobie, choć źródłem prawdy jest nie Edyp, lecz
Tejresjas.
10. Edyp ujawnia całą gamę reakcji typu „opór” i
„projekcja”, gdyż im bliżej znajduje się prawdy,
tym gwałtowniej z nią walczy. Oskarża Tejresjasa o
zdradę.

MITY - LITERATURA

Слайд 109

11. Wówczas w porywie złości Edyp projektuje swą winę na Tejresjasa

11. Wówczas w porywie złości Edyp projektuje swą
winę na Tejresjasa

i oskarża go o zabójstwo
Lajosa.
12. A kiedy król ostatecznie wydobywa ze
sprowadzonego Tejresjasa prawdę, że to on,
Edyp, jest mordercą swego ojca, zwraca się
przeciwko Tejresjasowi i bratu swojej żony,
Kreonowi, utrzymując, że słowa te stanowią część
strategii mającej na celu przejęcie władzy w
państwie.

MITY - LITERATURA

Слайд 110

13. Jokasta, żona Edypa, usiłuje przekonać go, by nie brał poważnie

13. Jokasta, żona Edypa, usiłuje przekonać go, by
nie brał poważnie

oskarżenia mędrca.
14. Jokasta, matka, która poślubiła syna, teraz
sama uświadamia sobie straszliwą prawdę, jaka
czeka Edypa. Z desperacją usiłuje go od niej
odwieść:

MITY - LITERATURA

Слайд 111

„Najlepiej żyć na oślep, jak komu wypadnie. Ty lękasz się, by

„Najlepiej żyć na oślep, jak komu wypadnie.
Ty lękasz się, by nie

wejść do łoża swej matki
I wielu trwożą we śnie podobne wypadki,
lecz, kto raz puste trwogi od siebie odeprze,
To w życiu niezawodnie wyjdzie mu na lepsze.”

MITY - LITERATURA

Слайд 112

„Och! Na bogi! Jeżeli cenisz życie własne, Przestań tych poszukiwań —jam

„Och! Na bogi! Jeżeli cenisz życie własne,
Przestań tych poszukiwań —jam dość

już zbolała”.
Edyp nie rezygnuje, musi dowiedzieć
się, kim jest, skąd pochodzi. Musi wiedzieć i
zaakceptować swą rzeczywistość, swój mit, swój
los.
Mówi:
„Zbadać tej zagadki nic mi nie przeszkodzi!”

MITY - LITERATURA

Слайд 113

Co z człowiekiem, kiedy odnalazł już siebie „Edyp w Kolonos” –

Co z człowiekiem, kiedy odnalazł już siebie
„Edyp w Kolonos” – dramat

Sofoklesa.
1. Starego, ślepego Edypa prowadzi do Kolonos,
świętego gaju położonego o kilka mil od
Aten, jego córka Ismena.
2. Tu starzec zatrzymuje się, by rozważać swe problemy
oraz by odnaleźć jakiś sens owych przerażających
doświadczeń, które stały się jego udziałem.

MITY - LITERATURA

Слайд 114

3. Mamy tu do czynienia niemal wyłącznie z medytacją starca nad

3. Mamy tu do czynienia niemal wyłącznie z
medytacją starca nad

swą tragedią i płynącą zeń
nauką.
4. Literalna interpretacja mitu, dotycząca seksu i
zabójstwa ojca jest taka.
5. Trzeba zatrzymać się na medytacji tych
problemów,
6. Na kwestii wymierzonej kary i akceptacji
sytuacji.

MITY - LITERATURA

Слайд 115

7. jak dochodzi się do ładu w micie z czynami popełnionymi przez Edypa. MITY - LITERATURA

7. jak dochodzi się do ładu w micie z czynami
popełnionymi przez

Edypa.

MITY - LITERATURA

Слайд 116

8. Ten kolejny dramat stanowi dla Edypa stadium pogodzenia się ze

8. Ten kolejny dramat stanowi dla Edypa stadium
pogodzenia się ze

sobą i z innymi ludźmi, których
reprezentuje Tezeusz i Ateńczycy.
9. Jest to także pogodzenie się z ostatecznym
sensem swego życia.
10. Ismena, córka Edypa, tak to ujęła: „Teraz
cię bogi skrzepią, wprzód gubili”.

MITY - LITERATURA

Слайд 117

Dramat „Edyp w Kolonos” napisał Sofokles jako osiemdziesięciodzie­więcioletni starzec, można więc

Dramat „Edyp w Kolonos” napisał Sofokles jako
osiemdziesięciodzie­więcioletni starzec, można
więc

zakładać, że niesie w sobie mądrość jego
przeżytych lat.

MITY - LITERATURA

Слайд 118

1. Pierwszym tematem medytacji „Edypa w Kolonos” jest wina. 2. Trudny

1. Pierwszym tematem medytacji „Edypa w Kolonos”
jest wina.
2. Trudny

problem związku pomiędzy
odpowiedzialnością etyczną i samoświadomością.
3. Czy człowiek jest winny, jeśli jego czyn był
niezamierzony, dokonany bezwiednie?
4. W toku swych rozważań stary Edyp
znajduje rozwiązanie.
5. Odpowiedź brzmi: odpowiedzialność — tak, ale
nie wina.

MITY - LITERATURA

Слайд 119

Z Teb przybywa Kreon. Pod wpływem przepowiedni głoszącej, że miasto, w

Z Teb przybywa Kreon. Pod wpływem
przepowiedni głoszącej, że miasto, w

którym
spocznie ciało Edypa, będzie cieszyło się
wiecznym pokojem. Kreon pragnie namówić
Edypa do powrotu. Edyp się nie zgadza.

MITY - LITERATURA

Слайд 120

Innym motywem tego, jakże bogatego w treści mitu, jest moc przekazywania

Innym motywem tego, jakże bogatego w treści
mitu, jest moc przekazywania

dobra, jaką
posiada Edyp teraz, po tym jak przeszedł przez
cierpienia straszliwych kolei losu i zdołał je
zaakceptować.
Mówi do Ateńczyków, którzy przybyli do świętego
gaju w Kolonos, zobaczyć jego i jego córkę:
„Bom zbożnie przyszedł i święcie, wiele dobra ci
niosę...”

MITY - LITERATURA

Слайд 121

Tezeusz akceptuje to mówiąc, że obecność Edypa, jest „wielkim dobrem dla

Tezeusz akceptuje to mówiąc, że obecność
Edypa, jest „wielkim dobrem dla

kraju”.
Ta zdolność udzielania łaski związana jest z
dojrzałością oraz innymi emocjonalnymi i
duchowymi cechami, które są wynikiem
odważnej konfrontacji z własnymi
doświadczeniami.

MITY - LITERATURA

Слайд 122

Jest jednak wyraźny element symboliczny, który powoduje, że dobra jego są

Jest jednak wyraźny element symboliczny,
który powoduje, że dobra jego są

nieomylne:
wyrocznia ujawnia, że ciało jego po śmierci
zapewni zwycięstwo ziemi, na której spocznie.
Sama tylko obecność ciała będzie
wystarczająca.

MITY - LITERATURA

Слайд 123

Ostatnim, wartym podkreślenia, elementem tego mitu jest miłość. Pod koniec dramatu

Ostatnim, wartym podkreślenia, elementem tego
mitu jest miłość.
Pod koniec dramatu

stary Edyp zabiera córkę ze sobą, by
umrzeć przy wielkiej skale.
Posłaniec, który relacjonuje później wspaniałe
zachowanie Edypa w obliczu śmierci, cytuje
ostatnie jego słowa do córki:
… „jedno, jedyne Słowo wam wasze nagrodzi
zachody: Miłości bowiem nikt takiej jak moja
dla was nie żywił”

MITY - LITERATURA

Слайд 124

Edyp bynajmniej nie pojmuje miłości jako braku agresji czy silnego uczucia

Edyp bynajmniej nie pojmuje miłości jako braku
agresji czy silnego uczucia

złości.
Stary Edyp będzie kochał tych tylko, którzy
wybiorą miłość.
Jego syn, który go zdradził, prosi o wybaczenie,
ale Edyp nie chce tego.
Chodzi mu o miłość jego córek Ismeny i
Antygony, miłość, którą okazały mu podczas
wygnania i poniewierki ślepca, jest tym uczuciem,
które chce błogosławić.

MITY - LITERATURA

Слайд 125

Gwałtowny i nieokrzesany temperament, który dał znać o sobie przed laty,

Gwałtowny i nieokrzesany temperament, który
dał znać o sobie przed laty,

na rozstajnych
drogach, kiedy zabił swego ojca, i który przebija
się przez ostre ścięcia z Tejresjasem w „Edypie
królu”, jest obecny nadal w ostatnim dramacie,
nie poskromiony cierpieniem ani dojrzałością.

MITY - LITERATURA

Слайд 126

Fakt, że Sofokles nie uznał za stosowne wyeliminować lub nieco złagodzić

Fakt, że Sofokles nie uznał za stosowne
wyeliminować lub nieco złagodzić

agresywności
Edypa — fakt, iż agresja i złość nie są wadami,
które Edyp miał przezwyciężyć — dowodzi
słuszności tezy, że agresja uwikłana w
zabójstwo ojca nie stanowi centralnego
motywu tych mitów.

MITY - LITERATURA

Слайд 127

1. Dojrzałość Edypa nie polega na poskromnieniu namiętności na rzecz bardziej

1. Dojrzałość Edypa nie polega na poskromnieniu
namiętności na rzecz bardziej

prospołecznych
zachowań ani na nauczeniu się życia zgodnego z
wymogami realiów cywilizacji.
2. Chodzi o pogodzenie się Edypa ze sobą samym, z
ludźmi, których kocha, oraz z transcendentnym
sensem swego życia.
3. Ostatecznie posłaniec wraca i
zdaje relację z niezwykłej śmierci i pogrzebu:

MITY - LITERATURA

Слайд 128

„Bo go ni boga pokonał ognisty grom, ani burza od morza

„Bo go ni boga pokonał ognisty grom, ani burza
od morza

zerwana,
Lecz może bogów posłaniec? Lub głębie
ciemne, rozwarłszy się pod nim życzliwie?
Bo mąż ni jęcząc, ni morem znękany zeszedł ze
świata,
lecz godzien podziwu”.

MITY - LITERATURA

Слайд 129

Wzruszające i piękne zejście wielkiej osobowości jest przez Sofoklesa wspaniale udramatyzowane.

Wzruszające i piękne zejście wielkiej osobowości
jest przez Sofoklesa wspaniale udramatyzowane.
1.

„Edyp król” jest mitem „nieświadomości”, walką
konfrontującą rzeczywistość z mrocznymi i
destruktywnymi siłami drzemiącymi w człowieku,
2. „Edyp w Kolonos” jest mitem świadomości, jej
aspektem związanym z poszukiwaniem sensu i
pojednania.
3. Obydwa łącznie tworzą mit istoty ludzkiej w
konfrontacji ze swą własną rzeczywistością.

MITY - LITERATURA

Слайд 130

Mit – Edyp / człowiek o obrzękłych kostkach u nóg/ -

Mit – Edyp / człowiek o obrzękłych kostkach u
nóg/
- Poznaj

siebie /Edyp król/
Pogódź się /Edyp w Kolonos/
ze sobą samym,
z ludźmi, których kochasz,
z transcendentnym sensem swego życia.

MITY - LITERATURA

Слайд 131

1. Mit Fausta wychodził naprzeciw wielkim psychologicznym i duchowym zapotrzebowaniom Europejczyków

1. Mit Fausta wychodził naprzeciw wielkim
psychologicznym i duchowym
zapotrzebowaniom Europejczyków

na ich
radykalnej drodze od średniowiecza do
renesansu i reformacji.
2. Faust stał się dla ludzi Północy przedmiotem
mitycznej opowieści.

MITY - FAUST

Слайд 132

Powstało szereg jej wersji: 1. Christophera Marlowe’a Tragiczna Historia Doktora Faustusa

Powstało szereg jej wersji:
1. Christophera Marlowe’a Tragiczna Historia Doktora Faustusa

(The Tragical History of Doctor Faustus) wydane w 1591 r.,
2. Johanna Wolfganga Goethego Faust (pierwsza część ukazała się, gdy Goethe miał lat czterdzieści, a druga gdy miał już osiemdziesiąt lat, w 1830 r.).

MITY - FAUST

Слайд 133

3. Tomasz Mann napisał swoją wersję Doktora Faustusa, wydaną w roku

3. Tomasz Mann napisał swoją wersję Doktora
Faustusa, wydaną w roku

1947.
4. Mit ten był dodatkowo eksploatowany poprzez operę,
filozofię i wiele gatunków literackich:
Don Giovanni Mozarta stanowi muzyczną interpretację
Wielki Gatsby
The Devii and Daniel Webster Stephena V. Benetato
The Year the Yankees Lost the Pennant, które to dzieło
stało się później musicalem Danin Yankees.

MITY - FAUST

Слайд 134

„To przygnębiające że jedynym mitem, jakiczasy współczesne zdolne były wnieść do

„To przygnębiające że jedynym mitem, jakiczasy
współczesne zdolne były wnieść do

dorobku
naszej cywilizacji, jest mit Fausta”.
Rene Dubos, The God Within, New York 1973, s.
264.

MITY - FAUST

Слайд 135

1. Grecki mit o Apollinie – kultura to rozum, harmonię, równowagę

1. Grecki mit o Apollinie – kultura to rozum,
harmonię, równowagę

i sprawiedliwość.
Symbolem apollińskości jest okrąg.
2. Symbolem faustianizmu, przeciwnie, jest
linia prosta, dążąca zawsze ku przodowi,
rozwojowi, jak to wyraża głęboka wiara czasów
współczesnych.

MITY - FAUST

Слайд 136

3. Problem nasz polega jednak na tym, że ów progres odnosi

3. Problem nasz polega jednak na tym, że ów
progres odnosi

się tylko do wytworów techniki.
4. Wymyślamy coraz lepsze samochody,
elektryczne zmywarki do naczyń i bomby
nuklearne.

MITY - FAUST

Слайд 137

5. Koncepcja rozwoju po linii prostej nie daje się zastosować do

5. Koncepcja rozwoju po linii prostej nie daje
się zastosować do

realiów duchowych czy
estetycznych, takich jak religia, filozofia, sztuka,
które to kwitły w klasycznej epoce apollińskiej.

MITY - FAUST

Слайд 138

6. Czy nasz koniec będzie podobny do Fausta Marlowe’a, czy będzie

6. Czy nasz koniec będzie podobny do Fausta
Marlowe’a, czy będzie

to świadoma destrukcja?
7. Czy doświadczamy czegoś w rodzaju deus ex
machina, jak w Fauście Goethego.
8. Doktor Alvin Weinberg, usiłował znaleźć
odpowiednie słowo, które by wyrażało zagrożenie
wynikające z faktu posiadania broni nuklearnej, i
odwołał się do mitu o Fauście.
9. Kobieta ratunkiem – nadzieja o której mówi
Goethe.

MITY - FAUST

Слайд 139

9. Nietrudno zatem zrozumieć, co miał Spengler na myśli pisząc: „tuż

9. Nietrudno zatem zrozumieć, co miał Spengler
na myśli pisząc: „tuż

za mitem stoi śmierć”.

MITY - FAUST

Слайд 140

Historia Fausta 1. Wiek XV to pomost pomiędzy końcem średniowiecza a

Historia Fausta
1. Wiek XV to pomost pomiędzy końcem średniowiecza a
początkiem

odrodzenia.
2. Bardzo wyraźnie jest to widoczne przy porównaniu
Boskiej Komedii Dantego z mitem, który miał się
narodzić w dobie renesansu, a mianowicie mitem
Fausta.
3. Dante napisał Boską Komedię jako wyraz bolesnego
przedzierania się poprzez piekło, czyściec, by w końcu
dotrzeć do raju i uzyskać ostateczne błogosławieństwo z
wysokości, błogosławieństwo Boskiej Miłości.

MITY - FAUST

Слайд 141

4. W utworze Dantego jest delikatność, ufność, boskie błogosławieństwo, czysta miłość.

4. W utworze Dantego jest delikatność, ufność,
boskie błogosławieństwo, czysta miłość.


5. Wszystkie te atrybuty ma Beatrycze, postać,
która łączy w sobie te cechy.

MITY - FAUST

Слайд 142

6. W Kościele średniowiecznym kobiety otaczano nabożnym szacunkiem. Matka Boga, adorowana

6. W Kościele średniowiecznym kobiety
otaczano nabożnym szacunkiem. Matka Boga,
adorowana

była na równi z Bogiem Ojcem i
Chrystusem, czczona w niezliczonych
przybytkach pod wezwaniem Najświętszej
Marii Panny, jak na przykład katedra Notre
Dame.

MITY - FAUST

Слайд 143

7. Podczas reformacji w Niemczech i w Anglii ten najwyższy trójkąt

7. Podczas reformacji w Niemczech i w Anglii ten
najwyższy trójkąt

stanowili tylko: Bóg Ojciec, Syn
Boży i Duch Święty.
8. Barwne, kościoły katolickie
zastąpione zostały przez męską surowość
w protestanckich kościołach reformacji.
9. Był to nowy świat.
10. Budził lęk w wieśniakach i mieszczanach.
11. Żądał nowego mitu.

MITY - FAUST

Слайд 144

12. Mitem, który odpowiadał ludziom renesansu, była opowieść o Fauście. 13.

12. Mitem, który odpowiadał ludziom
renesansu, była opowieść o Fauście.
13.

Był to mężczyzna
urodzony w okresie owego duchowego zawirowania,
ogarnięty był żądzą wiedzy, którą osiągnąć można poprzez magię, jako że nowe odkrycia zdawały się czymś magicznym.

MITY - FAUST

Слайд 145

1. Mit przedstawia tę postać tak, by reprezentowała ona lęki i

1. Mit przedstawia tę postać tak,
by
reprezentowała ona lęki i

nadzieje
współczesnych mu ludzi,
jako
że Faustowi udaje się wielki zamysł
wykorzystania przy pomocy Lucyfera tajemnych
mocy wiedzy.

MITY - FAUST

Слайд 146

2. Mit przynosić katharsis, by uśmierzyć ludzki lęk i poczucie winy,

2. Mit przynosić katharsis,
by
uśmierzyć ludzki lęk i poczucie winy,


poprzez
karę, jaką na koniec magicznej potęgi ponosi
Faust.

MITY - FAUST

Слайд 147

1. Mit Fausta ma początek w historii konkretnego Johanna Fausta, który

1. Mit Fausta ma początek w historii konkretnego
Johanna Fausta, który

żył naprawdę w
północnych Niemczech (ok. 1480 - ok. 1540) i
spędził swe życie, płatając nieustannie swym
pobratycom magiczne figle. Część swego życia
spędził w więzieniu i twierdzono, że poszedł do
piekła po śmierci, gdzie cierpi piekielne męki po
wieczne czasy.

MITY - FAUST

Слайд 148

2. W 1587 roku opublikowano w Niemczech pamflet, znany pt. Das

2. W 1587 roku opublikowano w Niemczech
pamflet, znany pt. Das

Faustbuch, w którym
wyszczegól­niono grzechy owego Fausta, łącznie
z przypisywanym mu związkiem seksualnym z
grecką Heleną, co jak sądzono skazywało
mężczyznę na wieczne piekło.
3. Książeczka, która ukazała się w końcu
średniowiecza, nosiła tytuł Przeklęte życie i
zasłużona śmierć doktora Johanna Faustusa.

MITY - FAUST

Слайд 149

4. Przerobiona została na moralitet i odgrywana była przez teatry objazdowe.

4. Przerobiona została na moralitet i odgrywana
była przez teatry objazdowe.


5. Łączyła pragnienie nowej wiedzy (która
często wydawała się magiczna) z winą, karą,
przerażającym ogniem piekielnym i wieczną
torturą.
6. Ostrzeżenie: Prawdziwa wiedza to nie magia,
która ma zgubić człowieka

MITY - FAUST

Слайд 150

7. Obrazy Boscha, Grunewalda, pokazują to samo. 8. Lękom tym towarzyszyło

7. Obrazy Boscha, Grunewalda, pokazują to
samo.
8. Lękom tym towarzyszyło katharsis,

którego
źródłem była straszliwa kara Fausta.
9. Mit, pełen żywotnych treści dawał poczucie
pokuty zastępczej.
10. Faust cierpiał przed nimi, a oni dzięki temu
mogli zaakceptować to, co postrzegali jako magię –
wypaczenie swej nowej epoki.

MITY - FAUST

Слайд 151

Faust Marlowe’a. Świetność i tragedia 1. Christopher Marlowe, człowiek renesansu 2.

Faust Marlowe’a. Świetność i tragedia
1. Christopher Marlowe, człowiek renesansu
2. urodzony tego

samego roku co Szekspir /1564/
3. studiował przez pewien czas w Oksfordzie,
4. mając lat dwadzieścia osiem został zabity w jakiejś
burdzie,
5. Napisał jednak szereg znaczących dramatów, z których
każdy z osobna zapewniłby mu nieśmiertelność.
6. Jego Tragiczna Historia Doktora Faustusa napisana
została w sposób „przerażająco piękny”.

MITY - FAUST

Слайд 152

W pierwszej scenie dramatu widzimy doktora Faustusa, szanowane­go powszechnie profesora, siedzącego

W pierwszej scenie dramatu widzimy doktora
Faustusa, szanowane­go powszechnie profesora,
siedzącego

w swej pracowni i dumającego nad
tym, jak bardzo nudne stało się jego życie.
Pomimo stopni naukowych z zakresu medycyny,
filozofii i teologii, nęci go w sposób przemożny
nowa, wielka dziedzina — wiedza magiczna,
zainteresowanie bardzo w dobie renesansu częste.

MITY - FAUST

Слайд 153

1. Mit Faustusa to mit o sumieniu zbudowanym na pysze, chciwości,

1. Mit Faustusa to mit o
sumieniu zbudowanym na pysze, chciwości,

pożądaniu i
rozpaczy, które prowadzą ku Wiecznej Ciemności.
2. Faustus występuje przeciwko wierze i skrusze,
przeciwko ufności w miłość Boga i jego przebaczenie,
które to elementy składają się na łaskę.
3. Faustus nie potrafi zaakceptować bycia tylko
człowiekiem.
4. Chce być podobny Bogu, chce być Bogiem.
„A tylko Faustem wciąż jesteś, człowiekiem”.

MITY - FAUST

Слайд 154

5. Wzywa Mefistofelesa i ogłasza mu swą decyzję o przyłączeniu się

5. Wzywa Mefistofelesa i ogłasza mu swą decyzję o
przyłączeniu się do

sił Lucyfera.
6. Na pytanie Faustusa o jego życie przed strąceniem
do piekieł — Mefistofeles, przedstawiciel diabła,
odpowiada strofami głęboko zapadającymi w pamięć:
„Sądzisz, że ja, który twarz Boga oglądałem I
kosztowałem wieczystych rozkoszy Nieba, że ja dziś nie
cierpię męczarni Tysięcy piekieł, będąc pozbawionym
Owego szczęścia trwającego wiecznie?”

MITY - FAUST

Слайд 155

7. Nawet Mefistofeles apeluje do Faustusa, by zaniechał swych planów i

7. Nawet Mefistofeles apeluje do Faustusa, by zaniechał
swych planów i

nie bratał się z Lucyferem, rządzącym
podziemnym światem.
8. Ale Faustus jest niewzruszony i mówi do Mefistofelesa:
„Idź i wielkiemu nieś Lucyferowi te wieści: Faustus
wybrawszy śmierć wieczystą, gdyż rozpaczliwie w myślach
swych zaprzeczył Bóstwu Jowisza, jemu ofiaruje swą duszę,
jeśli tylko mu pozwoli przez lat dwadzieścia cztery żyć wśród
wszelkich rozkoszy zmysłów, podczas gdy ty będziesz
bez przerwy przy mnie ...”

MITY - FAUST

Слайд 156

9. Mówi dalej: „Będę wielkim władcą świata I most przerzucę w

9. Mówi dalej:
„Będę wielkim władcą świata I most przerzucę w
ruchomym powietrzu,
By

przejść ocean z gromadą swych ludzi.
Połączę wzgórza wybrzeża Afryki I ląd zbuduję z
nich aż do Hiszpanii,
Złączę te ziemie pod swoją koroną”.
10. Faustus pragnie rządzić zarówno przyrodą, jak i
człowiekiem.

MITY - FAUST

Слайд 157

11. Setki ludzi, reagowało drżeniem na te słowa, zdając sobie, na

11. Setki ludzi, reagowało drżeniem na te słowa, zdając
sobie, na

jakimś poziomie świadomości, sprawę z tego,
że było to także i ich ciche pragnienie.
12. Owo nowe poczucie mocy, władzy, wszechwładzy
rywalizujące ze statusem boskości i nowe możliwości
przesunięcia granic świata — wszystko to powodowało
zarówno lęk, jak i zachwyt.
13. Żyli bowiem w nowym świecie, świecie Kopernika,
Galileusza, a głód wiedzy prowadził do coraz to nowych
obszarów zniewolenia.
14. Życie pełnią zmysłowości było kuszące, ale jednocześnie
wikłało w zło.

MITY - FAUST

Слайд 158

15. Rani sobie ramię, aby krwią podpisać cyrograf Lucyferowi, ale ciało

15. Rani sobie ramię, aby krwią podpisać
cyrograf Lucyferowi, ale ciało

nie jest mu
posłuszne — krew nie płynie: „Krew mi
zakrzepła, nie mogę już pisać. Czy ona nie
chce, żebym to napisał? Czemu nie płynie, bym
pisać mógł dalej? Faust ci oddaje duszę, ach,
zakrzepła!”

MITY - FAUST

Слайд 159

16. Ciało nie chce, aby podpisany został cyrograf. 17. Mefistofeles przekonuje

16. Ciało nie chce, aby podpisany został cyrograf.
17. Mefistofeles przekonuje Faustusa,

by nie
podpisywał cyro­grafu.
18. Starzec również usiłuje przywrócić Faustusa
swemu naturalnemu przeznaczeniu: ludzkiemu.
19. Faustus odrzuca wszelkie wątpliwości, nawet
krzepnącą krew, i spełnia marzenie, będące
udziałem wszystkich w tym okresie, bo chce „być
zmysłowy, rozpustny”.

MITY - FAUST

Слайд 160

20. Pyta następnie Mefistofelesa o piekło: „Gdzież jest to miejsce zwane

20. Pyta następnie Mefistofelesa o piekło: „Gdzież jest
to miejsce zwane

tak przez ludzi?”
Diabeł odpowiada: „We wnętrzu tych żywiołów, gdzie
musimy męczyć się i pozostać już na zawsze; Bo piekło
nie ma granic... Bo tam, gdzie my jesteśmy, tam jest
piekło, a gdzie jest piekło, tam my być musimy”.
Przypomina nam to słowa wypowiedziane w XX
wieku przez Sartre’a: „Piekło to inni”.

MITY - FAUST

Слайд 161

21. Faustus piekła się nie boi, żąda seksu. „Daj mi najpiękniejszą

21. Faustus piekła się nie boi, żąda seksu.
„Daj mi najpiękniejszą dziewczynę

z Germanii,
bo jestem zmysłowy i rozpustny”.
22. Następnie prosi Mefistofelesa o księgę
magii: „Chciałbym mieć księgę, w której byłyby
wszystkie zaklęcia i czary, żebym, gdy zechcę,
mógł wywoływać duchy”.

MITY - FAUST

Слайд 162

23. Kiedy ją otrzymuje, żąda następnej: „Chciałbym także mieć księgę, w

23. Kiedy ją otrzymuje, żąda następnej:
„Chciałbym także mieć księgę, w której

byłyby wszystkie
właściwości i planety niebios, żebym poznał ich ruchy i
położenie”.
24. Faustus nie jest zły w potocznym sensie:
- nie zabija jak Faust Goethego,
- nie kreuje tragicznego okrucieństwa (jak Faust
Goethego wobec Małgorzaty),
- nie powoduje spalenia dwojga staruszków tylko
dlatego, by zobaczyć swe dzieło z okna ich domku (co
czyni Faust).

MITY - FAUST

Слайд 163

Marlowe przedstawia duchowe wątpliwości, lęki, konflikty, które były udziałem wszystkich żyjących

Marlowe przedstawia duchowe wątpliwości,
lęki, konflikty, które były udziałem wszystkich
żyjących w

dobie renesansu: w dobie wielkich
możliwości i wielkiego zła.

MITY - FAUST

Слайд 164

25. Tragedia Faustusa to odrzucenie Boga. Postawienie siebie w opozycji do

25. Tragedia Faustusa to odrzucenie
Boga. Postawienie siebie w opozycji do

Boga.
26. Jest to ujęcie podobne do późniejszej
interpretacji tego mitu przez Tomasza Manna.
27. Faustus jest przeklęty przez własne myśli,
poprzez samą chęć posiadania władzy równej
Bogu, nie zaś przez swe czyny.

MITY - FAUST

Слайд 165

28.Dobry anioł błaga Faustusa ponownie, by wyraził skruchę, podczas gdy zły

28.Dobry anioł błaga Faustusa ponownie, by
wyraził skruchę, podczas gdy zły

anioł
utrzymuje, że Faustus musi dotrzymać umowy.
Faustus odpowiada: „Serce me twarde, tak, nie
czuję żalu...”.

MITY - FAUST

Слайд 166

Skamieniałe, „twarde serce” to serce, które nie potrafi kochać. Ludzie renesansu

Skamieniałe, „twarde serce” to serce, które nie
potrafi kochać.
Ludzie renesansu

zaabsorbowani problemem
władzy, ambicji, obroną swego „ja”, mieli
problem, z sercami.

MITY - FAUST

Слайд 167

29. Wielokrotnie powracają anioły dobra i zła. 30. Serce Faustusa tak

29. Wielokrotnie powracają anioły dobra i zła.
30. Serce Faustusa tak

naprawdę nigdy nie
skamieniało.
31. Czy on może, czy potrafi dokonać
aktu skruchy i zdać się na łaskę Boga?
Problem ten poprzez całą sztukę pozostaje
otwarty.

MITY - FAUST

Слайд 168

32. Mefistofeles zabiera Faustusa w podróż, podczas której demonstruje swą magiczną

32. Mefistofeles zabiera Faustusa w podróż,
podczas której demonstruje swą magiczną

moc.
Faustus kradnie, będąc niewidzialnym, puchar z
winem, który stoi przed papieżem.
Faustus świadom jest tego, że czas jego śmierci
jest coraz bliższy. Medytuje nad tym:

MITY - FAUST

Слайд 169

„Gdzież jesteś, nikczemniku, cóż zrobiłeś? Przeklęty jesteś, Fauście, tyś przeklęty, Rozpaczaj

„Gdzież jesteś, nikczemniku, cóż zrobiłeś?
Przeklęty jesteś, Fauście, tyś przeklęty,
Rozpaczaj i umieraj!


Oto piekło praw swoich się domaga”

MITY - FAUST

Слайд 170

33. Starzec, który apeluje do Faustusa: „Zaczekaj, dobry Fauście, wstrzymaj rozpaczliwe

33. Starzec, który apeluje do Faustusa:
„Zaczekaj, dobry Fauście, wstrzymaj
rozpaczliwe Swe

kroki! Widzę, że nad twoją
głową wzlatuje anioł z naczyniem łask pełnym,
pragnie łaski te przelać w twą duszę.
Więc miłosierdzia proś, już nie rozpaczaj.”

MITY - FAUST

Слайд 171

34. Faustus jednak przedstawia swe ostatnie żądanie, chce, aby Mefistofeles pozwolił

34. Faustus jednak przedstawia swe ostatnie
żądanie, chce, aby Mefistofeles pozwolił

mu
posiąść Helenę Trojańską:
„Chciałbym, żeby została mą kochanką Owa
niebiańska Helena, ta, którą Niedawno
oglądałem: jej uściski, pełne słodyczy, mogą
wykorzenić We mnie te myśli, które odciągały
Mnie od mych ślubów, i pomóc dotrzymać
Lucyferowi złożonej przysięgi”.

MITY - FAUST

Слайд 172

35. „Niebiańska Helena”. Wielu mężczyzn fantazjuje: „Gdybym tylko mógł mieć piękną

35. „Niebiańska Helena”. Wielu mężczyzn
fantazjuje: „Gdybym tylko mógł mieć piękną


kobietę!”
36. Ale taka natura mocy, którymi obdarzony
został Faustus, wyklucza tę możliwość.
37. Jak bowiem można kochać prawdziwie, gdy
motywem jest nie miłość, lecz władza? By kochać,
potrzeba łaski.

MITY - FAUST

Слайд 173

Helena jest także sprawdzianem dla wielkiej poezji. Natchniony Marlowe gotów jest

Helena jest także sprawdzianem dla wielkiej
poezji. Natchniony Marlowe gotów jest

wyjść
poza poprzedzające sceny, by napisać te
wspaniałe i często cytowane strofy:

MITY - FAUST

Слайд 174

„Więc to oblicze wysłało na morze tysiąc okrętów i zniszczyło ogniem

„Więc to oblicze wysłało na morze tysiąc okrętów i
zniszczyło ogniem

Wieże Ilionu, pozbawione szczytów?
Unieśmiertelnij mnie swym pocałunkiem, Słodka
Heleno![Całuje ją]. Duszę wysysają ze mnie jej wargi.
Patrzcie, ulatuje! Heleno, oddajże mi moją duszę.
Tutaj zostanę, w tych wargach jest niebo. Prochem jest
wszystko, co nie jest Heleną. Ach, tyś piękniejsza niż
wieczorne niebo, Strojne nudą swoich gwiazd tysięcy...”

MITY - FAUST

Слайд 175

38. Starzec, przeklina Fausta, który „wyrzuca z duszy łaskę niebios”. 39.

38. Starzec, przeklina Fausta, który „wyrzuca z
duszy łaskę niebios”.
39.

Wyraża innymi słowy to, co wszyscy widzowie
moralitetu wiedzą, że mianowicie stosunek
seksualny z demonem automatycznie wyklucza
tę osobę z nieba.
40. Helena reprezentuje teraz ducha umarłych,
który jest demonem.

MITY - FAUST

Слайд 176

41. Różne jest znaczenie seksu i miłości w XVI wieku od

41. Różne jest znaczenie seksu i miłości w XVI wieku od


tego, co widzieliśmy w epoce Dantego, w
średniowieczu!
42. Tutaj jest to narzędzie, instrument, za pomocą którego
Helena przywraca mu duszę. Miłość seksualna jest
sprzymierzeńcem władzy. We wszystkich mitach Fausta
seksualna miłość stanowi mechanizm, dzięki któremu unika
się poczucia winy i żalu.
44. U Dantego miłość była łaską; Beatrycze była
zawsze związana z rajem. Miłość u Dantego jest
błogosławiona.

MITY - FAUST

Слайд 177

45. Zegar wybija jedenastą, następuje wielka duchowa agonia Faustusa, przedstawiona poetycko

45. Zegar wybija jedenastą, następuje wielka duchowa
agonia Faustusa, przedstawiona poetycko

tak doskonale, że
można tylko ją zacytować:
„Gwiazdy wciąż krążą, czas upływa, zegar Uderzy, diabeł
przyjdzie i Faust musi Być potępiony. O, ja chcę się zwrócić Ku
memu Bogu! I któż mnie wstrzymuje?
Patrzcie, o patrzcie, krew Chrystusa płynie po firmamencie!...
Ach, nie rańcie mego serca za to, że wzywam imienia
Chrystusa! Bo jednak będę go wzywał: Och, oszczędź Mnie,
Lucyferze! Gdzież ta krew jest teraz?”

MITY - FAUST

Слайд 178

„Zniknęła; patrzcie, teraz Bóg wyciąga Swe ramię i brwi marszczy zagniewany!

„Zniknęła; patrzcie, teraz Bóg wyciąga Swe ramię
i brwi marszczy zagniewany!

Niechże mnie góry i
wzgórza przywalą skryją przed ponurym
gniewem Boga! Nie, nie! Lecz chciałbym runąć
głową w wnętrze ziemi: Rozstąp się, ziemio! O
nie, ona nie chce dać mi schronienia!”

MITY - FAUST

Слайд 179

„[Zegar wybija dwunastą] Ach, zegar bije! teraz ciało moje, zmień się

„[Zegar wybija dwunastą]
Ach, zegar bije! teraz ciało moje, zmień się w


powietrze, inaczej Lucyfer Szybko zabierze cię do
piekła![Grzmot i błyskawica].O duszo, zmień się
w małe krople wody, do oceanu wpadnij, zgiń na
zawsze! [Wchodzą diabły]
Boże, mój Boże, o, nie patrz tak groźnie!”

MITY - FAUST

Слайд 180

Nadchodzą diabły i niosą Faustusa ku pełnemu żmij i węży piekłu.

Nadchodzą diabły i niosą Faustusa ku pełnemu
żmij i węży piekłu.

Faustus wykrzykuje swe
ostatnie słowa: „Spalę wszystkie me księgi!
Ach, ty Mephistophilisie!”
Chodzi o tajemnice w tych księgach zawarte!

MITY - FAUST

Слайд 181

Chór, na wzór grecki, przemawia: „Odcięty konar, który mógł wzróść mocno.

Chór, na wzór grecki, przemawia:
„Odcięty konar, który mógł wzróść mocno.
Spłonęła gałąź

laurowa Apolla,
która niekiedy rosła w tym uczonym”.

MITY - FAUST

Слайд 182

1. Zło pokazane w tej wersji mitu Fausta polega na tym,

1. Zło pokazane w tej wersji mitu Fausta polega na
tym,

że człowiek usiłuje być omnipotentny,
uzurpując sobie prawo zastrzeżone dla Boga.
2. Jest to grzech pychy, nieprzyzwoitej dumy,
negacji pokory i skruchy.
3. Przestępstwo polega na odmowie akceptacji roli
człowieka (którą to rolę, przypomnijmy,
Mefistofeles cenił wyżej od niebios!).

MITY - FAUST

Слайд 183

4. Stać się Bogiem. 5. Grecy bali się tego grzechu najbardziej:

4. Stać się Bogiem.
5. Grecy bali się tego grzechu najbardziej:


Agamemnon, jak pamiętamy, witany jest w drodze
powrotnej z Troi przez chór ostrzegający go przed
pychą z powodu swego zwycięstwa.
Sokrates bezustannie powtarza, jak potrzebna jest
akceptacja własnych ograniczeń.
6. Ludzie renesansu, posmakowawszy już
wiedzy, nie nauczyli się jeszcze przekształcać jej w
mądrość.

MITY - FAUST

Слайд 184

7. Faustus dwukrotnie wykrzykuje, że nie potrafi pogodzić się z tym,

7. Faustus dwukrotnie wykrzykuje, że nie
potrafi pogodzić się z tym,

że jest tylko
człowiekiem: „A tylko Faustem wciąż jesteś,
człowiekiem”.

MITY - FAUST

Слайд 185

1. Katharsis w micie Każdy z widzów przeżywa katharsis poprzez identyfikację

1. Katharsis w micie
Każdy z widzów przeżywa katharsis poprzez
identyfikację z

aktorami na scenie. Przeżycie
zejścia do piekielnego świata daje widzom
poczucie oczyszczenia.

MITY - FAUST

Слайд 186

2. Otwartość mitu Mit rozpościera ramiona i wszystkim, których ogarnie, przekazuje

2. Otwartość mitu
Mit rozpościera ramiona i wszystkim, których
ogarnie, przekazuje część

mocy oczyszczającej.
3. Katharsis ma też swój społeczny efekt: oczyszcza
daną wspólnotę. Dzielimy to samo
doświadczenie. Jest teraz pewna więź pomiędzy
nami.
4. Powyższe doświadczenie oczyszcza nas z
naszej własnej potrzeby uczynienia tego, co zrobił
Faustus.
On uczynił to dla nas.

MITY - FAUST

Слайд 187

5. Poprzez to uwalnia nas od naszego własnego pragnienia, by uczynić to samo. MITY - FAUST

5. Poprzez to uwalnia nas od naszego własnego
pragnienia, by uczynić

to samo.

MITY - FAUST

Слайд 188

Faust Goethego. Epoka oświecenia „Mieni was bogiem much, szkodnikiem, kłamcą, a

Faust Goethego. Epoka oświecenia
„Mieni was bogiem much, szkodnikiem,
kłamcą, a zatem,

kim jesteś? Mefistofeles: Ja
jestem częścią tej części, która ongiś była
wszystkim, częścią ciemności, która wyłoniła z
siebie Światło”

MITY - FAUST

Слайд 189

Goethe żył w Niemczech w epoce oświecenia, tworzył to arcydzieło przez

Goethe żył w Niemczech w epoce oświecenia,
tworzył to arcydzieło przez

całe życie, a
ukończył je, kiedy miał już ponad osiemdziesiąt
lat. Dzieło to było jego przeznaczeniem.

MITY - FAUST

Слайд 190

1. Sposób, w jaki Goethe przekazał mit Fausta, jest wspaniały ze

1. Sposób, w jaki Goethe przekazał mit Fausta, jest
wspaniały ze

względu na geniusz poetycki.
2. To arcydzieło estetyki jest niewyczerpanym źródłem.
wielkość dramatu wynika także i stąd, że porusza
fundamentalny i odwieczny problem —jak żyć?
3. Goethe stawia pytanie ostateczne: Czym jest życie,
czym są: potępienie i zbawienie?
4. Jednocześnie stara się znaleźć odpowiedź na pytanie:
Co to znaczy być istotą ludzką?

MITY - FAUST

Слайд 191

5. Faust Goethego jest wstrząsającym wyrazem mitu naszych czasów, kiedy to

5. Faust Goethego jest wstrząsającym wyrazem mitu
naszych czasów, kiedy to

ludzie pragną wierzyć bogom
postępu, wspaniałym maszynom, technologii,
korporacjom, iż to oni staną się nośnikiem dobra,
przyniosą ludzkości ogromny pożytek.
6. Goethe dał się złapać w pułapkę tego dylematu,
podobnie zresztą jak inni myśliciele oświecenia i epoki
rewolucji przemysłowej. Na jego biurku stał model
lokomotywy parowej i torów wiodących z Liverpoolu do
Bath, jako symbol wielkiej nadziei.

MITY - FAUST

Слайд 192

7. Mit ten wykazuje, że zło, które w jarmarcznych przedstawieniach dramatu

7. Mit ten wykazuje, że zło, które w jarmarcznych przedstawieniach
dramatu

Marlowe’a prowadziło do potępienia i piekła, u Goethego
ostatecznie wiedzie ku dobru.
8. Ta zmiana widoczna jest już na początku poematu, kiedy
to Faust żąda od Mefistofelesa odpowiedzi na pytanie — kim jest?
Diabeł odpowiada, że jest duchem, który pragnie zła, ale zło to
zawsze obraca się w dobro.
9. Tak, szatan jest apostołem walki, intensywnej aktywności, czasem
okrucieństwa, ale nadal, po zabójstwach nawet, efektem jest dobro,
jak twierdzi Goethe /ale dlatego, że ratunkiem dla Fausta jest
kobieta/.

MITY - FAUST

Слайд 193

Na wieść o śmierci Goethego, wygłosiliśmy mówkę: „Przepadła więc głowa najmędrszego

Na wieść o śmierci Goethego, wygłosiliśmy mówkę:
„Przepadła więc głowa najmędrszego w

Europie
człowieka;
Pielgrzym Goethe zakończył wędrówkę. Lekarz
żelaznego wieku. Badał cierpiącą ludzką rasę, studiował
każdą ranę, każdą słabość po prostu, wskazywał chore
miejsce palcem I powiadał: „Tu najbardziej boli, i tu!”
Przyglądał się Europie, jak umiera, majacząc
niespokojnie w gorączkowym przesileniu”.

MITY - FAUST

Слайд 194

Faust zaczyna się tuż przed świętami Wielkiej nocy. Goethe opisuje ten

Faust zaczyna się tuż przed świętami Wielkiej nocy.
Goethe opisuje ten

okres jako czas, gdy ludzie:
„sami zmartwychwstali z ponurych komnat,
niskich domostw, z ciasnych wytwórni,
warsztatów, spod dusznych szczytów i dachów, ze
ścisku wąskich ulic. Z mrocznej głębi kościołów
wszyscy ruszyli ku światłu dnia”.

MITY - FAUST

Слайд 195

1. Jego życie i twórczość przypadła na czas, w którym warto

1. Jego życie i twórczość przypadła na czas, w którym warto


było żyć. W tej samej epoce tworzył Mozart, Beethoven
był u szczytu sławy, publikowali tak znakomici filozofowie
jak: Kant, Schelling, Schopenhauer.
2. Kiedy Goethe miał dwadzieścia siedem lat, w Ameryce
napisano Deklarację Niepodległości. Deklaracja mówi, że
wszyscy ludzie są stworzeni jako równi, że wyposażeni zostali
przez Stwórcę w niezbywalne prawa, takie jak: prawo do
życia, wolności i dążenia do szczęścia.

MITY - FAUST

Слайд 196

Bóg i Mefistofeles 1. Dramat Faust rozpoczyna się prologiem w niebie.

Bóg i Mefistofeles
1. Dramat Faust rozpoczyna się prologiem w niebie. W
trakcie

rozmowy Pan Bóg zwraca się do niego bardzo
przyjaźnie: „Nie czuję do takich jak ty nienawiści”.
Pyta Mefistofelesa, co dzieje się na ziemi? Diabeł
odpowiada: „żal mi ludzi pogrążonych w biedzie...” a
człowiek „swoją zwierzęcością przeraża nawet zwierzę”,
a to z powodu rozumu, którym „szafuje bez umiaru”.
Pan zgadza się z tym, że „człowiek w działaniu łatwo ustaje”;
że potrzeba mu wsparcia, „bo człowiek błądzi, póki szuka”.
Wyraża opinię, że człowiek winien być aktywny i twórczy.

MITY - FAUST

Слайд 197

2. Te strofy wprowadzające stanowią wykład najważniejszego dla dra­matu Goethego wątku:

2. Te strofy wprowadzające stanowią wykład
najważniejszego dla dra­matu Goethego wątku:
działanie,

walka, wysiłek. Czyny są zawsze
najwyższą formą ludzkiej egzystencji. Goethe
ukazuje Fausta rozważającego zdanie z Biblii:
„Na początku było Słowo”.

MITY - FAUST

Слайд 198

3. Faust potrząsa głową — „słowo” jest czymś zbyt intelektualnym. Być

3. Faust potrząsa głową — „słowo” jest czymś
zbyt intelektualnym. Być

może lepsza byłaby
„myśl”, sugeruje więc: „Na początku była myśl”.
Ale i to musi odrzucić. W końcu znajduje
odpowiednie słowo: „Na początku był czyn”. Oto
rozwiązanie! Taki wyraz czynnego,
nieustannego dążenia uznaje Faust za ostateczny.

MITY - FAUST

Слайд 199

4. Bez czynu: „Wciąż przerażony budzę się rano, i gorzki płacz

4. Bez czynu:
„Wciąż przerażony budzę się rano, i gorzki płacz
we

mnie wzbiera, i znów ujrzę dzień, który Nie
spełni żadnego życzenia, i muszę, kiedy noc
nastaje, kłaść się lękliwie do snu. Lecz również
w łożu nie mam spokoju, bo dzikie trapią mnie
sny”.

MITY - FAUST

Слайд 200

„Dlatego istnienie ciężarem się staje, Śmierć pożądana, życie nienawistne” 5. Przeklina

„Dlatego istnienie ciężarem się staje,
Śmierć pożądana, życie nienawistne”
5. Przeklina to wszystko,

co zawiodło go na skraj
samobójstwa; kończy następującym podsumowaniem:
„Przeklęta nadzieja! Przeklęta wiara! A nade wszystko
przeklęta niech będzie cierpliwość!”
6. Pojawia się wówczas Mefistofeles, kusząc go całkiem
innym życiem:
„Przestań obnosić swoje zmartwienie, które jak sęp ci
szarpie wnętrze!

MITY - FAUST

Слайд 201

7. Pakt zostaje zawarty. Faust zgadza się na to, że będzie

7. Pakt zostaje zawarty. Faust zgadza się na to, że
będzie

na wieki nieusatysfakcjonowany, zawsze w
ruchu, zawsze do czegoś dążący.
8. Faust z pogardą odrzuca metody radzenia sobie
z depresją, mianowicie: pieniądze, alkohol, seks:
„Przeklęte niech będzie złoto, jeśli swym
dźwiękiem do czynów nas budzi, przeklęty balsam
winorośli! Przeklęty żar miłości!”

MITY - FAUST

Слайд 202

9. Faust podpisuje cyrograf kroplą krwi mówiąc: „ból i rozkosz, szczęście

9. Faust podpisuje cyrograf kroplą krwi mówiąc:
„ból i rozkosz, szczęście i

utrapienie, niechaj do
woli zmieniają role: Mężczyzna bowiem żyje
wciąż czynami”

MITY - FAUST

Слайд 203

10. Goethe czyni refleksje co do istoty zachowania współczesnego mężczyzny: jest

10. Goethe czyni refleksje co do istoty
zachowania współczesnego mężczyzny: jest


tylko od czasu do czasu pogodny, wiecznie za
czymś goniący, stawiający sobie coraz to nowe
zadania i to nazywa postępem.
11. Mit ten ukazuje nam sposób życia, za jaki
Faust /mężczyzna/ zaprzedaje duszę.

MITY - FAUST

Слайд 204

12. Faust zakochuje się w Małgorzacie, niewinnym dziewczęciu. Jest to jego

12. Faust zakochuje się w Małgorzacie, niewinnym
dziewczęciu. Jest to jego

pierwsza przygoda.
Małgorzatka zachodzi w ciążę. Miłości Fausta,
człowieka światowego i prostego dziewczęcia
patronuje Mefistofeles. Goethe ujawnia swą własną
ambiwalencję, sercem jest razem z nieszczęsną
Małgorzatką, która potępiona przez wieś, zrozpaczona
traci zmysły. Faust brnie z jednego okrucieństwa w
drugie; walczy z bratem Małgorzatki, Walentym,
żołnierzem, który powrócił z wojny, aby bronić
Małgorzaty.

MITY - FAUST

Слайд 205

13. Podczas pojedynku Mefistofeles sparował rapier brata i Faust zabija go

13. Podczas pojedynku Mefistofeles sparował
rapier brata i Faust zabija go

z zimną krwią.
Walentyn, umierając, przeklina biedną
Małgorzatę.
14. Sam stosunek do Małgorzaty mógłby stanowić
wystarczający powód potępienia Fausta, mimo
że ten na razie wciąż deklaruje swą miłość do
niej.

MITY - FAUST

Слайд 206

15. Goethe opisuje Fausta przeżywającego przedsmak potępienia z powodu cierpienia młodziutkiej

15. Goethe opisuje Fausta przeżywającego
przedsmak potępienia z powodu cierpienia
młodziutkiej

dziewczyny, będącej obecnie w ciąży.
Faust pogrąża się w rozpaczy, a zimna uwaga
Mefistofelesa „Nie ona pierwsza” wzbudza w nim
wściekłość: „Do szpiku kości poraża mnie i moje
życie poniewierka tej osamotnionej;
niewzruszony, patrzysz szyderczo na los tysięcy!”

MITY - FAUST

Слайд 207

16. Oczywiste jest, że Faust kocha na swój sposób, choć nieadekwatny,

16. Oczywiste jest, że Faust kocha na swój sposób, choć
nieadekwatny,

Małgorzatę i jest głęboko wstrząśnięty
tym, że musi ona urodzić dziecko w więzieniu. Ona
jednak ma mu za złe jedynie to, że nie całuje jej z taką
samą namiętnością co kiedyś.
17. Faust, zdobywszy klucz do więzienia, błaga
Małgorzatę, by wyszła. Może ona opuścić areszt, ale nie
chce tego uczynić; przyjmuje odpowie­dzialność za ciążę
i chce ponieść za to karę.

MITY - FAUST

Слайд 208

18. Ostatnia scena prowadzi do punktu kulminacyjnego. Małgorzata krzyczy: „Odchodzisz zatem?

18. Ostatnia scena prowadzi do punktu
kulminacyjnego.
Małgorzata krzyczy: „Odchodzisz zatem?

O
Henryku. Gdybym z tobą mogła pójść!”.

MITY - FAUST

Слайд 209

FAUST „Możesz! Zechciej tylko! Drzwi otwarte!” MAŁGORZATA „Nie wolno mi odejść;

FAUST „Możesz! Zechciej tylko! Drzwi otwarte!”
MAŁGORZATA „Nie wolno mi odejść; dla

mnie
nie ma żadnej nadziei. Na co zda się ucieczka?
Oni na mnie czatują”.
FAUST „Opamiętaj się! Tylko jeden krok i jesteś
wolna!”

MITY - FAUST

Слайд 210

Ale oszalała Małgorzatka traktuje ten dzień zarówno jako dzień ich ślubu,

Ale oszalała Małgorzatka traktuje ten dzień zarówno
jako dzień ich ślubu,

jak i egzekucji. Mówi:
„Tak, wstaje dzień, ostatni dzień nadchodzi, a miał
być dniem moich zaślubin”.
Mefistofeles prycha pogardliwie: „Zbyteczna zwłoka!
Wahania, rozmowy”.
Małgorzatka dostrzega Mefistofelesa, wie, że jest
diabłem, który przyszedł, by zabrać ją do piekła, ale
Faust wypowiada słowa „Masz żyć!”

MITY - FAUST

Слайд 211

Mefistofeles wydaje wyrok: „Jest zgubiona!” Goethe dorzuca jednak jeszcze słowo: „Ocalona”.

Mefistofeles wydaje wyrok: „Jest zgubiona!”
Goethe dorzuca jednak jeszcze słowo:
„Ocalona”. Tak

więc Małgorzata jest „zgubiona”
i „ocalona” w tej samej chwili.
Część pierwszą dramatu kończy zamierający w
oddali okrzyk: „Henryku! Henryku!”

MITY - FAUST

Слайд 212

Inne strofy z Fausta one również do tego samego. CHÓR DUCHÓW

Inne strofy z Fausta one również do tego
samego.
CHÓR DUCHÓW

„Biada! Biada!
Zniszczyłeś piękno!
Świat się rozpada pod twoją pięścią!”

MITY - FAUST

Слайд 213

1. Część drugą Fausta dzieli od pierwszej czterdzieści lat. 2. Część

1. Część drugą Fausta dzieli od pierwszej
czterdzieści lat.
2. Część druga

Fausta dotyczy generalnie
niszczenia kobiety i problemów władzy.

MITY - FAUST

Слайд 214

3. Niszczenie kobiety w znacznej mierze stało się wyrazem władzy. Pornografia,

3. Niszczenie kobiety w znacznej mierze stało
się wyrazem władzy.
Pornografia,

reklamy zbudowana w oparciu o
postać kobiety.

MITY - FAUST

Слайд 215

4. Faust – opisuje proces: a. w okresie rewolucji przemysłowej nastąpiło

4. Faust – opisuje proces:
a. w okresie rewolucji przemysłowej nastąpiło
radykalne

zerwanie więzi pomiędzy wytworem
rąk robotnika, to jest produktem, i jego
użytkownikami.
b. robotnik w istocie nigdy nie widuje całego,
gotowego wytworu, w produkcji
którego brał udział.

MITY - FAUST

Слайд 216

c. Utracone zostaje poczucie, że jest się osobą. d. Wraz z

c. Utracone zostaje poczucie, że jest się osobą.
d. Wraz z

rozwojem przemysłu problem
płci również zostaje oddzielony od osoby;
e. kobiety są kupowane, sprzedawane,
podobnie jak wytwory rąk w fabryce.

MITY - FAUST

Слайд 217

5. Faust żąda miłości Heleny Trojańskiej, symbolu piękna i spełnionej miłości.

5. Faust żąda miłości Heleny Trojańskiej,
symbolu piękna i spełnionej miłości.

Sądzi, że
wskrzeszenie Heleny nie będzie dla
Mefistofelesa zadaniem trudnym.

MITY - FAUST

Слайд 218

6. Mefistofeles jednak ma na tę sprawę zupełnie inny pogląd. 7.

6. Mefistofeles jednak ma na tę sprawę zupełnie
inny pogląd.
7.

Faust musi przejść przez spotkanie z
Matkami, prawdziwymi istotami, które
od czasu powstania sztuki Goethego stanowią
przedmiot nieskończonej liczby pytań.
8. Jedynie Matki posiadają władzę, której
Mefistofeles się boi.

MITY - FAUST

Слайд 219

MEFISTOFELES „Niechętnie odkrywam wyższą tajemnicę. Boginie wzniosłe panują w Samotności, a

MEFISTOFELES „Niechętnie odkrywam wyższą
tajemnicę. Boginie wzniosłe panują w
Samotności, a

wokół nich ni miejsca ani czasu.
Mówienie o nich kłopotliwe to Matki są!”
FAUST (przerażony) „Matki!”

MITY - FAUST

Слайд 220

MEFISTOFELES „Dreszcz zdumienia przejął cię?” FAUST „Matki! Matki! — O, jak

MEFISTOFELES „Dreszcz zdumienia przejął cię?”
FAUST „Matki! Matki! — O, jak to

dziwnie
brzmi!”
MEFISTOFELES „I tak też jest. Boginie nie znane
wam śmiertelnym, przez nas niechętnie
wymieniane. Do dziedzin ich najgłębszych,
dotrzyj więc, tyś winien sam, że teraz są
potrzebne.”.

MITY - FAUST

Слайд 221

FAUST „Którędy droga?” MEFISTOFELES „Drogi brak! Do Nietkniętego Nietykalnego, jedna droga

FAUST „Którędy droga?”
MEFISTOFELES „Drogi brak! Do Nietkniętego
Nietykalnego, jedna droga w

Nieubłagane
Nieubłagalne. Czyś gotów?”

MITY - FAUST

Слайд 222

8. Matka, z której człowiek jest zrodzony, która daję formę naszemu

8. Matka, z której człowiek jest zrodzony, która
daję formę naszemu

życiu, która nosi w sobie
przetrwanie gatunku — czyż może być temat
ważniejszy.
9. Każdy człowiek, ucząc się kochać,
musi stanąć w obliczu psychologicznych
pozostałości tego, co przekazała mu (lub jej)
matka.

MITY - FAUST

Слайд 223

10. Goethe nigdy nie odwiedził swej matki, od czasu gdy ukończył

10. Goethe nigdy nie odwiedził swej matki, od
czasu gdy ukończył

dwadzieścia pięć lat, pomimo iż
dość często przejeżdżał przez Frankfurt, gdzie
ona mieszkała.
11. Całe życie zastanawiał się, dlaczego dobrą
poezję mógł tworzyć tylko w obecności elementu
kobiecego.

MITY - FAUST

Слайд 224

12. Postać Heleny „Ja cieniem byłam i z jego cieniem się

12. Postać Heleny „Ja cieniem byłam i z jego
cieniem się

złączyłam. Wszak to był sen, jak
głoszą same słowa. Tracę zmysły i sobie samej
cieniem staję się”.
Helena na przestrzeni historii zawsze była
Mitem.

MITY - FAUST

Слайд 225

14. Grecy podczas wojny trojańskiej walczyli o potężny mit. Mit formy

14. Grecy podczas wojny trojańskiej walczyli o
potężny mit. Mit formy

ostatecznej.
15. Helena symbolizuje kobiecość, nie w sensie
seksualnym (choć taką rolę przypisywano jej
często), ale raczej w sensie helleńskiej arete, wraz
ze wszystkimi cechami idealnymi, które
reprezentuje kobieta w kulturze greckiej.
16. Stąd też wyrażenie „forma form” pasuje tu
nadzwyczaj.

MITY - FAUST

Слайд 226

17. Helena dotyczy piękna kobiecego wzniesionego do poziomu etycznego. 18. Cel

17. Helena dotyczy piękna kobiecego
wzniesionego do poziomu etycznego.
18. Cel

to arete, cnota. Kobieta drogą do celu.
19. Droga do Heleny, jak powiedział to już
Mefistofeles, wiedzie poprzez Matki i mogą nią
podążać jedynie ci, którzy poddali się już
konfrontacji z problemem miłości własnej
matki.

MITY - FAUST

Слайд 227

Mefistofeles daje Faustowi klucz oraz radę: „Pójdź za nim w dół,

Mefistofeles daje Faustowi klucz oraz radę:
„Pójdź za nim w dół, zawiedzie

cię do Matek”.
FAUST (wstrząśnięty): „Do Matek! Jak cios mnie
to poraża! Czym jest to słowo, którego słyszeć
nie chcę?”
MEFISTO „Czyś tak wrażliwy, że nowe słowo
ciebie razi?”

MITY - FAUST

Слайд 228

FAUST „Lecz ja w skostnieniu nie szukam ocalenia. Zdumienia dreszcz najlepszą

FAUST „Lecz ja w skostnieniu nie szukam ocalenia.
Zdumienia dreszcz najlepszą

cząstką jest w
Człowieku. Choć świat mu wciąż utrudnia to
uczucie. On w zachwyceniu, głęboko czuje to
ogromne”
MEFISTO „Więc zanurz się! Powiedzieć mógłbym
także — zstępuj! To wszystko jedno!

MITY - FAUST

Слайд 229

Rzeczywiście, to wszystko jedno, czy do Matek dotrze się poprzez zanurzanie

Rzeczywiście, to wszystko jedno, czy do Matek
dotrze się poprzez zanurzanie

czy zstępowanie: są
jednakowo ważne. Teraz, będąc w posiadaniu
klucza, Faust może trzymać je od siebie z dala,
czuje się natchniony nowym wyzwaniem:
FAUST „Kiedy mocno chwytam go, czuję przypływ
nowych sił, w piersi wzbiera poryw wielki ku
wielkiemu dziełu”.

MITY - FAUST

Слайд 230

Mefistofeles informuje go: „Żarzący trójnóg ci ukaże, żeś do najgłębszej głębi

Mefistofeles informuje go: „Żarzący trójnóg ci
ukaże, żeś do najgłębszej głębi

dotarł. Przy jego
blasku ujrzysz potem Matki, z nich jedne siedzą,
inne stoją, chodzą. Jak się zdarzy. Tworzenie,
przetwarzanie Idei wiecznej, wieczna praca”.

MITY - FAUST

Слайд 231

Faust znika z pola widzenia. Następna scena rozgrywa się w sali

Faust znika z pola widzenia.
Następna scena rozgrywa się w sali balowej,


pełnej osób przepełnio­nych zawiścią i
resentymentem. Nagle Mefistofeles
wykrzykuje: „O Matki! Matki! O, uwolnijcie
wreszcie Fausta”.

MITY - FAUST

Слайд 232

Mefistofeles dostrzegł jakieś szczególne uzależnienie Fausta od Matek. Coś ważnego dzieje

Mefistofeles dostrzegł jakieś szczególne
uzależnienie Fausta od Matek. Coś ważnego
dzieje

się poza samą Heleną /cieniem/, coś, co
nadaje Matkom najwyższą moc.
Helena bez matek byłaby nie możliwa.

MITY - FAUST

Слайд 233

Matka jest obecna w uśmiechu Giocondy na płótnie Leonarda da Vinci,

Matka jest obecna w uśmiechu Giocondy na
płótnie Leonarda da Vinci,

mimo iż stanowi
malarską projekcję artysty. Ta, w której łonie
powstaje nowe życie, ta, która nosi w sobie
owo nowe, zaszczepione jej życie, posiada
również nieznane moce, intuicję, stanowiącą
różnicę pomiędzy wiedzą /matka/ a magią i
cieniem /Helena/.

MITY - FAUST

Слайд 234

1. Goethe, przy geniuszu poetyckim, posiadał dodatkowo zdolność wyrażania nieświadomych głębi

1. Goethe, przy geniuszu poetyckim, posiadał
dodatkowo zdolność wyrażania nieświadomych
głębi

swych czasów.
2. Poeci, podobnie jak wszyscy artyści, we
wszystkich kulturach wyrażają mity, które
daleko wykraczają poza ich świadomą wiedzę.
3. W tym sensie wszyscy oni przepowiadają
przyszłość.

MITY - FAUST

Слайд 235

4. Goethe chce ocalić i zachować czarodziejki kobiecości czyli Matki. By

4. Goethe chce ocalić i zachować czarodziejki
kobiecości czyli Matki. By

nadały one nową
formę nowej kulturze.
5. Matki mają moc daną im przez naturę, moc
reprodukowania gatunku, bez względu na to, czy
są jej świadome i czy biorą za nią
odpowiedzialność, czy nie.
6. Posiadają klucz do transformacji kultury.

MITY - FAUST

Слайд 236

7. Cechy matki związane są z delikatnością i tworzeniem a nie destrukcją. MITY - FAUST

7. Cechy matki związane są z delikatnością i
tworzeniem a nie

destrukcją.

MITY - FAUST

Слайд 237

8. Goethe ubóstwiał postęp i rozwój przemysłu. Ale odbył długą i

8. Goethe ubóstwiał postęp i rozwój przemysłu.
Ale odbył długą i wyczerpującą

walkę z samym
sobą odnośnie do tego, czy służy ona dobru czy
złu. Zaczął rozumieć: świat buduje matka.

MITY - FAUST

Слайд 238

9. Goethe dostrzega paradoks głównego mitu czasów nowożytnych, obejmującego także i

9. Goethe dostrzega paradoks głównego mitu
czasów nowożytnych, obejmującego także i

nasz
wiek XXI.
10. Paradoks ten ujawnia jego poetycka
Wrażliwość. Ukazuje matki jako źródło miłości,
delikatności, przywiązania w miejsce surowości,
budowania w miejsce okrucieństwa i niszczenia.

MITY - FAUST

Слайд 239

11. Ocalenie Fausta, kiedy to nieśmiertelna jego dusza zostaje uniesiona przez

11. Ocalenie Fausta, kiedy to nieśmiertelna jego
dusza zostaje uniesiona przez

zastępy aniołów
do nieba, to znak: kobiece wygrywa.
12. Goethe uznał to za „postęp”.
13. Sam mężczyzna prowadzi siebie i świat do
nieszczęścia.

MITY - FAUST

Слайд 240

14. Faust spotyka Helenę, która rodzi mu dziecko. Wydaje się, że

14. Faust spotyka Helenę, która rodzi mu
dziecko. Wydaje się, że

w charakterze Fausta
następują pewne zmiany, staje się on bardziej
wrażliwy na ludzkie potrzeby. Czy ma to coś
wspólnego ze spełnioną miłością do tej, która
jest „formą form”?
15. To nie daje szczęścia.

MITY - FAUST

Слайд 241

Faust staje się człowiekiem majętnym, mieszka w pałacu, posiada pozycję generalissimusa

Faust staje się człowiekiem majętnym, mieszka w
pałacu, posiada pozycję generalissimusa

i cesarza.
Władza jego rośnie, a wraz z nią dalekosiężne
plany dotyczące polepszenia sytuacji życiowej
swych poddanych. Przed Faustem rozciągają się
jego posiadłości, jego „ramię świat ogarnia cały.
Jest całkowicie pochłonięty swą działalnością.
„ziemi krąg ten ciągle Zapewnia miejsce wielkim
czynom”.

MITY - FAUST

Слайд 242

„Dzieła niezwykłe niech powstaną. Odczuwam moc do śmiałych trudów” Kolejna scena

„Dzieła niezwykłe niech powstaną. Odczuwam
moc do śmiałych trudów”
Kolejna scena dramatu

przedstawia nam stare
małżeństwo, które żyje w maleńkiej chatce.
Goethe nazywa ich Baukis i Filemon. Są to
imiona dwojga staruszków z mitologii greckiej,
którzy udzielili gościny przybywającym incognito
bogom i zostali za to szczodrze nagrodzeni.

MITY - FAUST

Слайд 243

Baukis troskliwie opiekuje się swym starszym mężem, skłania nawet wędrowca, który

Baukis troskliwie opiekuje się swym starszym
mężem, skłania nawet wędrowca, który

ich
odwiedza, do ściszenia głosu, tak by Filemon
mógł spokojnie dokończyć swej drzemki.

MITY - FAUST

Слайд 244

Staruszkowie znają plany Fausta, dotyczące wykupienia tych terenów, ale uzyskują także

Staruszkowie znają plany Fausta, dotyczące
wykupienia tych terenów, ale uzyskują także


obietnicę, że będą mogli pozostać.
Faust nie jest jednak konsekwentny: „Gdy o tym
mówię, wstydzę się. Ci starzy z wydmy winni
odejść. Zagajnik lip ma być siedzibą! Strażnicza
wieża wnet tam stanie, by baczyć pilnie w
Nieskończoność”.

MITY - FAUST

Слайд 245

„Stamtąd też ujrzę nowy dwór, który przygarnie starą parę, która z

„Stamtąd też ujrzę nowy dwór, który przygarnie
starą parę, która z

uczuciem troski tkliwej,
pogodnie spędzi dni ostatnie”.

MITY - FAUST

Слайд 246

Wysyła Mefistofelesa z wiadomością, że zostaną przeniesieni do nowego domu. Mefistofeles

Wysyła Mefistofelesa z wiadomością, że
zostaną przeniesieni do nowego domu.
Mefistofeles

powraca jednak z wieścią o
śmiertelnej bójce z jakimś nieznajomym.
„Nie chcieli [starzy] słuchać, bo nie chcieli,
lecz myśmy się nie ociągali i zwinnie żeśmy ich
sprzątnęli”

MITY - FAUST

Слайд 247

A o ich domostwie mówi: „Od węgli rozrzuconych wokół płonęła słoma.

A o ich domostwie mówi: „Od węgli
rozrzuconych wokół płonęła słoma.

Wszystko
gore. Stawszy się stosem tamtych trojga”.

MITY - FAUST

Слайд 248

Faust wybucha złością na Mefistofelesa: „Byliście głusi na me słowa? Zamiany

Faust wybucha złością na Mefistofelesa:
„Byliście głusi na me słowa? Zamiany

chciałem,
nie rozboju. Przeklinam wasz bezmyślny żart.
Przekleństwem zaś się sami dzielcie!”
Wnet jednak całkowicie pogrąża się w pracy
nad swym dziełem:

MITY - FAUST

Слайд 249

„Sposobem wszelkim Sprowadzaj tłumy robotników. Zachęcaj groźbą oraz prośbą. Przepłacaj, zwabiaj

„Sposobem wszelkim Sprowadzaj tłumy
robotników. Zachęcaj groźbą oraz prośbą.
Przepłacaj, zwabiaj

i przymuszaj! Każdego dnia
chcę mieć wiadomość, jak się wydłuża nowy
rów. Więc osuszenie grząskich bagien ostatnim
wielkim jest dorobkiem. Przestrzenie stwarzam
dla milionów.”

MITY - FAUST

Слайд 250

Jest to z pewnością aspekt rewolucji przemysłowej, obraz chwalebnego postępu! Budowa

Jest to z pewnością aspekt rewolucji
przemysłowej, obraz chwalebnego postępu!
Budowa

grobli, by dać ludziom szczęście i
ziemię, jest szlachetnym sposobem użycia
środków.
Ale to blisko do suszenia bagien przez
więźniów w obozie koncentracyjnym

MITY - FAUST

Слайд 251

Kontrastem do książki Vasariego Żywoty malarzy, napisanej w okresie włoskiego renesansu,

Kontrastem do książki Vasariego Żywoty
malarzy, napisanej w okresie włoskiego
renesansu,

jest dzieło Samuela Smilesa Żywoty
inżynierów, dotyczące dziewiętnastowiecznej
Anglii, kiedy to triumf budowania
ogarnął niemal wszystko.

MITY - FAUST

Слайд 252

Ale Faust tylko buduje. Nie potrafi być troskliwym. Troska, rozstając się

Ale Faust tylko buduje. Nie potrafi być
troskliwym.
Troska, rozstając się

z Faustem, stwierdza ze
smutkiem: „Wszak ludzie ślepi są przez całe
życie. Teraz ty, Fauście, ślepcem bądź na
koniec”.

MITY - FAUST

Слайд 253

Faust wypowiada teraz znamienne słowa, które łamią jego układ z Mefistofelesem:

Faust wypowiada teraz znamienne słowa, które
łamią jego układ z Mefistofelesem:
„Tak!

Tej idei oddany jestem całkiem
/aktywność/. To jest mądrości wniosek
ostateczny: Ten wart wolności jak i życia, kto je
codziennie zdobyć musi”

MITY - FAUST

Слайд 254

W trakcie tego zamieszania, w atmosferze uniesienia, dusza Fausta zostaje uniesiona

W trakcie tego zamieszania, w atmosferze
uniesienia, dusza Fausta zostaje uniesiona

do
nieba. Jak gdyby sam Bóg pomagał w
narodzinach Fausta dla nieba. Goethe pozostaje
w sidłach swego Paradoksu. Wysławia cnotę
aktywności „Kto wiecznie dążąc trudzi się,
zbawić możemy tego”.

MITY - FAUST

Слайд 255

Goethe ostatecznie jednak wraca do centralnego tematu, a mianowicie, do znaczenia

Goethe ostatecznie jednak wraca do
centralnego tematu, a mianowicie, do
znaczenia

kobiety, obecnie symbolizowanej
przez Najświętszą Pannę. Z najwyższej i
najczystszej celi dobiega śpiew:

MITY - FAUST

Слайд 256

„Tu widok wolny trwa I duch podniosły, niewiast gromada tam w

„Tu widok wolny trwa I duch podniosły,
niewiast gromada tam w niebo

się wznosi.
PANI pośrodku nich”.

MITY - FAUST

Слайд 257

Scena ta, ilustruje najwyższy poziom doskonałości, jaki osiągnąć może istota ludzka,

Scena ta, ilustruje najwyższy poziom
doskonałości, jaki osiągnąć może istota ludzka,


stanowi uderzający kontrast do sceny
początkowej, przedstawiającej ciemną i ponurą
pracownię doktora Faustusa.
Goethe ucieka się tu do Dantego: Małgorzata
wzoruje się na wstawiennictwie Beatrycze z
Boskiej Komedii Dantego.

MITY - FAUST

Слайд 258

Małgorzata, wraz z du­szami zbawionymi, przyjmuje śpiewem przybycie Fausta pośród błogosławionych. MITY - FAUST

Małgorzata, wraz z du­szami zbawionymi,
przyjmuje śpiewem przybycie Fausta pośród
błogosławionych.

MITY

- FAUST
Слайд 259

Goethe wymienia teraz cztery rodzaje kobiet, którym należy służyć: Święta Dziewica,

Goethe wymienia teraz cztery rodzaje kobiet,
którym należy służyć: Święta Dziewica,

Matka,
Królowa, Bogini.
Dramat kończy strofa sławiąca
znów czyn, ale ostatnie słowa Chorus Misticus
poświęcone są zbawczej roli „wiecznej
kobiecości”:

MITY - FAUST

Слайд 260

„Wszystko doczesne Jest porównaniem; Nieosiągalne Tu się wydarzy; Niewyrażalne Tu się

„Wszystko doczesne Jest porównaniem;
Nieosiągalne Tu się wydarzy;
Niewyrażalne Tu się wyrazi;
Wiecznie kobiece

W górę nas wabi”

MITY - FAUST

Слайд 261

Faust Marlowe’a został strącony do piekła. Goethego Faust idzie do nieba!

Faust Marlowe’a został strącony do piekła.
Goethego Faust idzie do nieba!


Jak interpretować te sprzeczne ze sobą
zakończenia tego samego mitu?
W wersji Goethego jest coś więcej niż tylko
happy end.

MITY - FAUST

Слайд 262

Mamy tu cudowną scenę z Małgorzatą symbolizującą zdolną do wybaczania miłość,

Mamy tu cudowną scenę z Małgorzatą
symbolizującą zdolną do wybaczania miłość,


tryskającym humorem obraz Mefistofelesa
uwikłanego w seksualne pożądanie, a wszystko
to ozdobione czarującym baletem tańczących
aniołów.

MITY - FAUST

Слайд 263

Każdy mit w historii ludzkości jest interpretowany zgodnie z potrzebami społeczeństwa,

Każdy mit w historii ludzkości jest
interpretowany zgodnie z potrzebami
społeczeństwa,

którego jest odbiciem.
Renesans Marlowe’a wymagał otwarcia
piekieł, by wyrazić poczucie winy widzów; tylko
piekło ujęte dosłownie mogło przynieść tak bardzo
potrzebne odreagowanie.
Oświecenie Goethego niosło zupełnie inne
zapotrzebowanie.

MITY - FAUST

Слайд 264

Bóg wybacza Faustowi. Ale „wiecznie kobiece w górę nas wabi”. Małgorzata

Bóg wybacza Faustowi.
Ale „wiecznie kobiece w górę nas wabi”.
Małgorzata uosabia miłość

wybaczającą. Jest
ona zawarta w „wiecznej kobiecości”, sile, która
wyraża się w deus ex machina. Prowadzi nas to
do słów Mefistofelesa wypowiedzianych
podczas pierwszego spotkania z Faustem: „złe
czyny przemieniają się w dobro”.

MITY - FAUST

Слайд 265

Postęp nie oznaczał dla niego zwykłego postępu technicznego czy osiągnięcia bogactwa.

Postęp nie oznaczał dla niego zwykłego postępu
technicznego czy osiągnięcia bogactwa.

Oznaczał
zdolność do uświadomienia sobie przez istoty
ludzkie swych ukrytych i niepowtarzalnych
możliwości, by w ten sposób „życie zyskać i
wzbogacić je”. Dlatego też rozpoczyna swój mit
Fausta opisem Wielkiej nocy, czasu
zmartwychwstania Chrystusa.

MITY - FAUST

Слайд 266

Autor dociera ostatecznie do tego co boskie. W ostatnim zdaniu widoczne

Autor dociera ostatecznie do tego co boskie. W
ostatnim zdaniu widoczne

jest to explicite:
„Wiecznie kobiece w górę nas wabi”.

MITY - FAUST

Слайд 267

Dzięki Małgorzacie diabeł zostaje okpiony „wciąż pragnie zła, a dobro stwarza”. MITY - FAUST

Dzięki Małgorzacie diabeł zostaje okpiony
„wciąż pragnie zła, a dobro stwarza”.

MITY

- FAUST
Слайд 268

Tomasz Mann, Faust w XX wieku „Niemcy ... wówczas odurzeni na

Tomasz Mann, Faust w XX wieku
„Niemcy ... wówczas odurzeni na szczycie

swych
najdzikszych triumfów... Dziś w uścisku demonów,
jedno oko zakrywając ręka, drugim wpatrując się
w grozę, z jednej rozpaczy w drugą się pogrążają.
Kiedyż osiągną dno czeluści? Kiedyż w ostatecznej
rozpaczy cud, który ponad wiarę wyrasta, zapali
światło nadziei? Samotny człowiek składa ręce i
mówi: „Bóg niechaj się zlituje nad waszą biedną
duszą, mój przyjacielu, moja ojczyzno.

MITY - FAUST

Слайд 269

1. Tomaszowi Mannowi przypadło w udziale dokonanie opisu destrukcji i rozpa­czy

1. Tomaszowi Mannowi przypadło w udziale dokonanie
opisu destrukcji i rozpa­czy

obecnych w micie o Fauście.
2. Mann, był swego rodzaju kronikarzem
niemieckiej kultury burżuazyjnej w Buddenbrookach,
dającym ze szczególną wrażliwością wyraz wyzwaniom i
dylematom współczesnego sobie społeczeństwa
Zachodniego.
3. W Czarodziejskiej górze zobrazował choroby Europy
lat dwudziestych.

MITY - FAUST

Слайд 270

4.Druga wojna światowa, niosąca zniszczenie dla kultury świata zachodniego na skalę

4.Druga wojna światowa, niosąca zniszczenie
dla kultury świata zachodniego na skalę


dotychczas nie znaną, zdała mu się
najwłaściwszym kontekstem mitu Fausta.

MITY - FAUST

Слайд 271

5. Odtworzył mit Fausta, naświetlając motywy pominięte przez Marlowe’a i Goethego.

5. Odtworzył mit Fausta, naświetlając motywy
pominięte przez Marlowe’a i Goethego.


6. Destrukcja kultury świata Zachodu.
7. Czy Niemcy nie sprzedały się diabłu poprzez
przyzwolenie i hołubienie degradacji kultury
poprzez hitleryzm?

MITY - FAUST

Слайд 272

Jest to powieść o Adrianie Leverkuehnie, utalentowanym kompozytorze i twórcy dwunastodźwiękowej

Jest to powieść o Adrianie Leverkuehnie,
utalentowanym kompozytorze i twórcy
dwunastodźwiękowej

skali. Narratorem jest Serenus
Zeitblom, stary przyjaciel z dzieciństwa,
prawdopodobnie jedyny przyjaciel, jakiego Adrian
kiedykolwiek miał, człowiek będący tak zwanym
dobrym Niemcem. Zeitblom jest typowym
uczonym, profesorem uniwersytetu, szczęśliwym w
małżeństwie; o swej żonie mówi „moja dobra

MITY - FAUST

Слайд 273

Helena”. Jest bardzo przygnębiony, gdy jego syn broni stanowiska Hitlera, i

Helena”. Jest bardzo przygnębiony, gdy jego syn
broni stanowiska Hitlera, i

rezygnuje z katedry,
gdy żąda się od niego głoszenia doktryny
nazistowskiej. To od narratora, Zeitbloma,
dowiadujemy się, że piekło Adriana zaczyna się
w chwili utraty jedynej osoby, którą darzył
miłością, pięcioletniego synka swej siostry.

MITY - FAUST

Слайд 274

Dziecko umiera w ogromnych cierpieniach na zapalenie opon mózgowych. Adrian od

Dziecko umiera w ogromnych cierpieniach na
zapalenie opon mózgowych. Adrian od

tego
czasu nigdy nikogo nie może już kochać. Żyje
jak pustelnik. Jako dwudziestoletni młodzieniec
został zwabiony do burdelu, próbując ukryć
swoje zażenowanie, podchodzi do pianina i
wygrywa akord z Wolnego Strzelca Webera.

MITY - FAUST

Слайд 275

Jest to ten sam akord, który zagrał Nietzsche na tym pianinie,

Jest to ten sam akord, który zagrał Nietzsche na
tym pianinie,

gdy i jego przyprowadzono do
burdelu. Tu Adrian Leverkuehn, wraz z
prostytutką Esmeraldą, doświadcza jedynego w
swym życiu kontaktu seksualnego.

MITY - FAUST

Слайд 276

Prostytutka ostrzega go, że jest zarażona, on jednak ma z nią

Prostytutka ostrzega go, że jest zarażona, on
jednak ma z nią

stosunek i nabawia się syfilisu.
Powstaje dalsza paralela pomiędzy życiem
Adriana Leverkiihna i Nietzschego, który także
nabawił się syfilisu w burdelu jako
dwudziestoparoletni mężczyzna.

MITY - FAUST

Слайд 277

Niektórzy sądzą, że Doktor Faustus dotyczy życia Nietzschego. Być może jest

Niektórzy sądzą, że Doktor Faustus dotyczy
życia Nietzschego. Być może jest

to słuszne,
szczególnie wziąwszy pod uwagę fakt, że
Nietzsche był w ostatecznym rozrachunku
filozofem negującym, proklamującym nadejście
antychrysta, głoszącym zmierzch współczesnej
kultury.

MITY - FAUST

Слайд 278

Mann uważa, że gdyby kultura europejska uważniej wsłuchiwała się w Nietzschego,

Mann uważa, że gdyby kultura europejska
uważniej wsłuchiwała się w Nietzschego,

to
mogłaby uniknąć upadku.
Nietzsche był bowiem jedynym pisarzem, który
przepowiedział, co stanie się z Europą, jeśli nie
zmieni ona swego ambiwalentnego kursu i
powie, że Bóg umarł.

MITY - FAUST

Слайд 279

Rozmowa z diabłem Na czole Adriana diabeł odciska znamię Kaina —

Rozmowa z diabłem
Na czole Adriana diabeł odciska znamię Kaina — lub


coś, co jest jego współczesnym odpowiednikiem.
Dzieje się to podczas rozmowy pomiędzy Adrianem
i diabłem, przedstawionej w najbardziej
fascynującym rozdziale książki /25/. Umowa, którą
Adrian przypieczętowuje swą krwią, zostaje
sformułowana przez szatana przy końcu rozdziału,
następnie diabeł dodaje:

MITY - FAUST

Слайд 280

„Wkraczamy, mój drogi, w czasy, które nie chcą, aby je szykanowano

„Wkraczamy, mój drogi, w czasy, które nie chcą,
aby je szykanowano

psychologią... Wzbronione
ci jest ciepło miłości. Życie twoje ma być zimne
— dlatego nie wolno ci kochać nikogo”

MITY - FAUST

Слайд 281

Szatan jest zadziwiającym rozmówcą, ale rozmowa jest jednostronna. Diabeł panuje nad

Szatan jest zadziwiającym rozmówcą, ale
rozmowa jest jednostronna. Diabeł panuje nad


tokiem rozmowy poprzez ironię i sarkazm.
Kiedy Adrian żąda, by powiedział, kim jest, ten
odparowuje pytanie słowami, że w gruncie
rzeczy Niemcem do szpiku kości.

MITY - FAUST

Слайд 282

Natrząsa się nad psychologią. Rozprawia też o Lutrze, który rzucił kałamarzem

Natrząsa się nad psychologią.
Rozprawia też o Lutrze, który rzucił kałamarzem
w

diabła.
Omawia prace Oswalda Spenglera, a zczególnie
jego dwutomowe dzieło Der Untergang des
Abendlandes (Zmierzch Zachodu),

MITY - FAUST

Слайд 283

Powieść Doktor Faustus poświęcona jest generalnie chorobie XX wieku. Choroba bowiem,

Powieść Doktor Faustus poświęcona jest generalnie
chorobie XX wieku. Choroba bowiem,

o której mówi
Mann (a wcześniej Hesse w Wilku stepowym)
jest chorobą ducha. Diabeł ujął to zwięźle w
następujących słowach: „O tym, co chore, a co zdrowe,
nie powinni, mój chłopcze, decydować zwykli zjadacze
chleba... Czy zapomniałeś już, czegoś się uczył w swej
Szkole Wysokiej Sciencji, że Bóg ze zła dobro może
uczynić.. .”

MITY - FAUST

Слайд 284

Pasją współczesnych jest podbicie świata medycyny, a tym samym i zdrowia,

Pasją współczesnych jest podbicie świata
medycyny, a tym samym i zdrowia,

stworzenie
koncepcji zdrowia (która odzwierciedla według
Manna bardziej naszą próżność niż samo
zdrowie).

MITY - FAUST

Слайд 285

Najważniejsza jednak jest dyskusja dotycząca współczesnej sztuki i muzyki /25r/. Mann

Najważniejsza jednak jest dyskusja dotycząca
współczesnej sztuki i muzyki /25r/.
Mann

sądził, że najlepszą miarą zdrowia
duchowego lub choroby kultury jest jej sztuka.
Głównym symptomem dwudziestego stulecia,
wieku rozpaczy i rozczarowania, opisywanym
przez Manna jest trywializacja sztuki.

MITY - FAUST

Слайд 286

Arthur Miller ostrzegał przed współczesną „trywializacją dramatu”. Jest to więc kolejne

Arthur Miller ostrzegał przed współczesną
„trywializacją dramatu”.
Jest to więc kolejne

podobieństwo do naszych
własnych czasów. Jest to dowód działania
diabła; wżerania się w samą duszę kultury
współczesnej.

MITY - FAUST

Слайд 287

„Czymże jest dzisiaj sztuka?” — pada retoryczne pytanie ze strony diabła.

„Czymże jest dzisiaj sztuka?” — pada retoryczne
pytanie ze strony diabła.

„Klęczeniem na grochu.
Do tańca więcej dziś trzeba niż pary czerwonych
pantofelków”. Odrzuca „stylistów”, gdyż ci
usiłują przekonać samych siebie i innych, że „to,
co nudne, stało się nagle interesujące, gdyż
interesujące zaczęło być nudne”.

MITY - FAUST

Слайд 288

Wszyscy artyści stali się bezsilni, ale „choroba jest jednak powszechna, uczciwi

Wszyscy artyści stali się bezsilni, ale „choroba
jest jednak powszechna, uczciwi

zaś mogą
stwierdzić jej symptomy tak na sobie, jak i na
przedstawicielach wstecznych kierunków...
Komponowanie stało się zbyt trudne,
rozpaczliwie trudne”.

MITY - FAUST

Слайд 289

Mann chce powiedzieć że 12-tonowa skala pozbawiona jest harmonii i że

Mann chce powiedzieć że 12-tonowa skala
pozbawiona jest harmonii i że

współczesna
muzyka stanowi część nowej trywialności w
sztuce, ucieczkę przed wielkimi formami piękna,
które w przeszłości niosły piękno.
Muzyka wskutek niezmordowanych usiłowań
pogodzenia z tyranią poprawności uczestniczy
w oszustwie.

MITY - FAUST

Слайд 290

Nasza kultura jeszcze nie stworzyła swego renesansu. Szatan powtarza Adrianowi —

Nasza kultura jeszcze nie stworzyła swego
renesansu.
Szatan powtarza Adrianowi —

że miłość jest dla
niego czymś zakazanym, że życie jego ma być
zimne.
A to koniec drogi do sztuki. Szatan tak
mówi:

MITY - FAUST

Слайд 291

„A kiedy przesypie się już piasek w klepsydrze, będę miał pełną

„A kiedy przesypie się już piasek w klepsydrze,
będę miał pełną

władzę użyć ciebie, wybraną
kreaturę, jak zechcę i zapragnę, rządzić tobą i
władać całkowicie, całą osobą twoją, duszą,
ciałem, krwią i wszystkim, co do ciebie należy,
na wieki wieków...”

MITY - FAUST

Слайд 292

Lamentacje doktora Faustusa Mann, kończąc swą wersję mitu doktora Faustusa, każe

Lamentacje doktora Faustusa
Mann, kończąc swą wersję mitu doktora Faustusa,
każe Adrianowi

zaprosić znajomych i wielbicieli do
swej pustelni pod pretekstem ode­grania swego
szczytowego osiągnięcia, kantaty symfonicznej
zatytułowanej Lamentacje doktora Faustusa.
Kiedy wszyscy są zebrani, Adrian rozpoczyna swą
spowiedź i zwierza się, że od dwudziestego
drugiego roku życia był zaślubiony szatanowi.

MITY - FAUST

Слайд 293

Opowiada o swym życiu; bełkotliwy sposób, w jaki to czyni, wskazuje

Opowiada o swym życiu; bełkotliwy sposób, w
jaki to czyni, wskazuje

na to, że syfilis poczynił
już wielkie spustoszenia. Słuchacze, widząc, że
Adrian postradał zmysły, stają się wrodzy.
Jeden z obecnych, lekarz, głośnym szeptem
komentuje, że Adrian jest umysłowo chory.

MITY - FAUST

Слайд 294

Niektórzy są tak zakłopotani, że wychodzą. Adrian kontynuuje swe bełkotliwe wyznanie,

Niektórzy są tak zakłopotani, że wychodzą.
Adrian kontynuuje swe bełkotliwe wyznanie,


wyczerpany pada sparaliżowany na pianino.
Gospodyni, wiejska kobieta, przepycha się
pomiędzy gośćmi, bierze Adriana w ramiona,
głośno ganiąc wszystkich obecnych, bardzo
sławnych ludzi, za brak ludzkiej życzliwości
wobec chorego.

MITY - FAUST

Слайд 295

Adrian zostaje zabrany do szpitala. Odwiedza go tam jego jedyny przyjaciel,

Adrian zostaje zabrany do szpitala. Odwiedza
go tam jego jedyny przyjaciel,

Serenus, który
stwierdza, że Adrian jest całkowicie
zdemenciałym starcem.

MITY - FAUST

Слайд 296

Epilog Mann mówi, że Hitler, jego zgraja to „niesamowity twór państwowy...

Epilog
Mann mówi, że Hitler, jego zgraja to
„niesamowity twór państwowy... jego


matadorzy zaś każą się truć przez własnych
lekarzy, a potem polewać gazoliną i palić, tak
aby nic z nich nie pozostało...Niemcy, według
woli tych nędzników, są straszliwie, aż do gruntu
zniszczone...”

MITY - FAUST

Слайд 297

Mann kończy książkę słowami: „Bóg niechaj się zlituje nad waszą biedną

Mann kończy książkę słowami: „Bóg niechaj się
zlituje nad waszą biedną

duszą, mój przyjacielu,
moja ojczyzno … Dokonało się. Stary człowiek,
pochylony, niemal złamany okropnościami
czasu, o którym pisał, a także i tymi, które
stanowiły temat jego zapisków”.

MITY - FAUST

Слайд 298

Jakie to winy ciążą na Adrianie. Kto kryje się pod postacią

Jakie to winy ciążą na Adrianie. Kto kryje się
pod postacią

Fausta, kto ponosi winę? W
interpretacji Manna jest to naród niemiecki.
Faust Marlowe’a i Faust Goethego byli
grzesznikami, pierwszy grzeszył, uzurpując sobie
rolę Boga, drugi przez chęć zagarnięcia dla siebie
wszelkiej władzy i zmysłowości.

MITY - FAUST

Слайд 299

Adrian jednak nie popełnia żadnych ewidentnych grzechów, nie jest z pewnością

Adrian jednak nie popełnia żadnych
ewidentnych grzechów, nie jest z pewnością


winien śmierci dziecka, które kochał, nie zabił
nikogo. Natomiast samo wymyślenie
dwunastodźwiękowej skali czy się komuś
podoba, czy nie, z pewnością nie jest grzechem.

MITY - FAUST

Слайд 300

Manna interesuje przede wszystkim wina, jaką ponosi każdy z nas, uczestnicząc

Manna interesuje przede wszystkim wina, jaką
ponosi każdy z nas, uczestnicząc

w winie swego
społeczeństwa. Podstawowym źródłem winy i
zła, o którym mówi mit, są same Niemcy, które
stały się Faustem, i same ponoszą karę.

MITY - FAUST

Слайд 301

Tak więc winna jest nie konkretna osoba, ale naród, i właśnie

Tak więc winna jest nie konkretna osoba, ale
naród, i właśnie

naród reprezentuje zło
faustowskie obecne we wszystkich nacjach
kultury Zachodu. Jest to wspólna wina,
kolektywna wina wszystkich narodów.
Znaczący jest fakt, że to właśnie Niemcy tak
wiele wnieśli do sztuki, filozofii, muzyki i nauki.

MITY - FAUST

Слайд 302

Hegel, filozof argumentował na rzecz wyższości kultury niemieckiej, stanowiącej kwintesencję wszelkich

Hegel, filozof argumentował na rzecz
wyższości kultury niemieckiej, stanowiącej
kwintesencję wszelkich

osiągnięć całej
ewolucji.
Niemcy - Ikarem, który wzbił się zbyt
wysoko i upadł, by znaleźć czarną śmierć i
zniszczenie w nazizmie i odrodzić się przez to jako
Prometeusz.

MITY - FAUST

Слайд 303

To Zachód obarczył w traktacie wersalskim Niemcy niemożliwymi do spłacenia długami

To Zachód obarczył w traktacie wersalskim
Niemcy niemożliwymi do spłacenia długami


wojennymi.
Niemcy stanowiły współczesnego Fausta,
zniszczonego w ruinach berlińskich bunkrów, w
których ludzie zła, hitlerowscy przywódcy „kazali
się truć przez własnych lekarzy... i według woli tych
nędzników miały być aż do gruntu zniszczone”.

MITY - FAUST

Слайд 304

Zniszczenie wielkiej sztuki Drezna, rzeź dwudziestu milionów Rosjan, tortury i zabójstwo

Zniszczenie wielkiej sztuki Drezna, rzeź
dwudziestu milionów Rosjan, tortury i zabójstwo


sześciu milionów Żydów — całe to zło przerasta
naszą wyobraźnię. Stajemy w obliczu
najbardziej dosadnego i najbardziej
autentycznego mitu Fausta od czasu
Przeklętego życia i zasłużonej śmierci doktora
Johanna Faustusa.

MITY - FAUST

Слайд 305

Doktor Faustus jest mitem, który ukazuje nam znaczenie zastępczego zła i

Doktor Faustus jest mitem, który ukazuje nam
znaczenie zastępczego zła i

oczyszczającego
zbawienia. Mann opisuje życie ludzkie, tak jak je
w tych koszmarnych latach widział. Ukazuje nam
fakt, że wszyscy jesteśmy winni, nawet jeśli nie
popełniliśmy niczego złego. Zbawia nas moc
leżąca poza nami; i być może nasza cnota
pomoże komuś innemu.

MITY - FAUST

Слайд 306

Wszyscy spośród tych trzech Faustów: Marlowe’a, Goethego i Manna — mieli

Wszyscy spośród tych trzech Faustów:
Marlowe’a, Goethego i Manna — mieli


wykształcenie teologiczne, co znaczy, że dobro
nigdy nie jest daleko od zła.
Mann szczegółowo ilustruje trywializację sztuki
jako główny tręd naszej cywilizacji.

MITY - FAUST

Слайд 307

Zaprzedaliśmy duszę szatanowi i wszyscy żyjemy nadzieją łaski zbawienia. Być istotą

Zaprzedaliśmy duszę szatanowi i wszyscy
żyjemy nadzieją łaski zbawienia.
Być istotą

ludzką oznacza egzystowanie w
obrębie paradoksu, pomiędzy Mefistofelesem z
jednej strony a dobrymi aniołami z drugiej.

MITY - FAUST

Слайд 308

MIT DIABŁA Amerykański poeta Edgar Allan Poe w swoim znanym poemacie

MIT DIABŁA
Amerykański poeta Edgar Allan Poe
w swoim znanym poemacie Kruk pisze

o diable
czy demonie naszych czasów, którego
doświadcza jako poeta.

MITY - KRUK - POE

Слайд 309

Poe opisuje walkę toczącą się w nim samym, z czymś trudnym

Poe opisuje walkę toczącą się w nim samym, z
czymś trudnym

do określenia. Serce Poego jest pełne
trwogi, dusza zgnębiona, Poe przekuwa swe cierpienie w
poemat.
Proces tworzenia charakteryzuje się wielkimi
napięciami.
Twórca przeżywa radość w jednej chwili, by w
następnej doznać cierpienia. Jeśli jednak chce się
doświadczyć radości, trzeba być gotowym na
cierpienie i podróż przez piekło.

MITY - KRUK - POE

Слайд 310

MITY - MOBY DICK Moby Dick i mit kapitana Ahaba Moby

MITY - MOBY DICK

Moby Dick i mit kapitana Ahaba
Moby Dick jest

opowieścią o micie diabła na statku wielorybniczym,
na którym szyprem jest kapitan Ahab. Historia opowiedziana przez
Melville ukazuje szatana poprzez postać kapitana Ahaba. Moby Dick
to historia pogoni za białym wielorybem przez odległe oceany,
którego tematem jest fascynacja diabłem w osobie kapitana Ahaba.
Biblijne imię Ahab odnosiło się do króla starożytnego Izraela – bardzo
pogańskiego. Młody człowiek, który jest narratorem opowieści,
Izmael, to imię chłopca, który wraz ze swą matką zostaje wypędzony
na pustynię, przez Sarę, pierwszą żonę Abrahama.
Слайд 311

Na początku powieści Moby Dick jesteśmy świadkami mszy niedzielnej odprawianej przez

Na początku powieści Moby Dick jesteśmy
świadkami mszy niedzielnej odprawianej przez


pastora kościoła wielorybników w New Bedford.
Pastor wdrapuje się na swą ambonę, czyli dziób
statku, po drabince linowej i tu wygłasza dla
wyruszających w morze bogobojnych wiernych
kazanie oparte na historii Jonasza, który nie
wykonał polecenia Boga i został połknięty przez
wieloryba.

MITY - MOBY DICK

Слайд 312

Boski rozkaz jest na morzu obowiązującym prawem i gdy Jonasz przyznał

Boski rozkaz jest na morzu obowiązującym
prawem i gdy Jonasz przyznał

się, że nie
wykonał rozkazu, zostaje na własną prośbę
wrzucony do morza, gdzie połyka go wieloryb,
w którego brzuchu bezpiecznie dopływa do
brzegu.

MITY - MOBY DICK

Слайд 313

„Pequod” wypłynął z New Bedford na Południowy Pacyfik w dzień Bożego

„Pequod” wypłynął z New Bedford na
Południowy Pacyfik w dzień Bożego

Narodzenia
i choć żeglował po oceanie wiele już miesięcy,
nikt z załogi nigdy nie widział samego kapitana.
Słyszeli tylko po nocach stuk, stuk po
pokładzie. Drewniana noga kapitana Ahaba jest
pamiątką po uprzednim spotkaniu z wielkim
białym wielorybem.

MITY - MOBY DICK

Слайд 314

Przepełnia go diabelska nienawiść do wielkiej bestii i zaangażuje on się

Przepełnia go diabelska nienawiść do wielkiej
bestii i zaangażuje on się

całą duszą w bitwę
podobną wojnom bogów na Olimpie, która
zatrzęsła posadami świata, zaparła dech w
piersiach starożytnych Greków.

MITY - MOBY DICK

Слайд 315

W święto Wielkiej Nocy kapitan Ahab zwołuje na pokład wszystkich żeglarzy.

W święto Wielkiej Nocy kapitan Ahab zwołuje na
pokład wszystkich żeglarzy. Tu

odprawia czarną
mszę, zagrzewając załogę do walki na śmierć i
życie z Moby Dickiem. Załoga aprobuje to
okrzykami i pijąc grog, przyłącza się do kapitana i
jego wojny nienawiści z arcywrogiem Moby
Dickiem.

MITY - MOBY DICK

Слайд 316

Wszystko zostaje podporządkowane odnalezieniu i zabiciu wielkiego białego wieloryba. Henry Murray

Wszystko zostaje podporządkowane
odnalezieniu i zabiciu wielkiego białego
wieloryba. Henry Murray

stwierdza, jak
większość recenzentów, że biały wieloryb jest
obrazem Boga.

MITY - MOBY DICK

Слайд 317

Ahab jest tak przepełniony gwałtowną nienawiścią, tak bardzo zaab­sorbowany pościgiem na

Ahab jest tak przepełniony gwałtowną
nienawiścią, tak bardzo zaab­sorbowany
pościgiem na

śmierć i życie, że odmawia
pomocy innemu statkowi, „Racheli”, w
poszukiwaniu syna kapitana tego statku.

MITY - MOBY DICK

Слайд 318

Kapitan Ahab jest wcieleniem Lucyfera lub też Mefistofelesa, diabła i po

Kapitan Ahab jest wcieleniem Lucyfera lub też
Mefistofelesa, diabła i po

prostu wszystkich
posłańców antychrysta razem wziętych.
Melville, doświadczając pulsu własnej natury,
poznał, co to znaczy być Narcyzem, Orestesem,
Edypem, Izmaelem, Apollem, Lucyferem. W tej
historii jego twórcza wyobraźnia odmalowała
istotę natury szatana.

MITY - MOBY DICK

Слайд 319

Jedyną osobą, która nie podziela powszechnej nienawiści do Moby Dicka jest

Jedyną osobą, która nie podziela powszechnej
nienawiści do Moby Dicka jest

pierwszy oficer,
Starbuck, który sądzi, że powinien zastrzelić
Ahaba, co byłoby zgodne z prawem morza, ale
nie ma odwagi tego uczynić.

MITY - MOBY DICK

Слайд 320

W końcu i Starbuck poddaje się swemu gwałtownemu, oddanemu destrukcji kapitanowi.

W końcu i Starbuck poddaje się swemu
gwałtownemu, oddanemu destrukcji
kapitanowi.

Tutaj, jak i w wielu innych
konfliktowych sytuacjach, okazuje się, jak
wielka jest owa dziwna władza zła, którą
dysponuje diabeł. Widzimy w Ahabie zło
wcielone.

MITY - MOBY DICK

Слайд 321

Po upływie półtora roku spostrzega wielkiego białego wieloryba. Przez trzy dni

Po upływie półtora roku spostrzega wielkiego
białego wieloryba. Przez trzy dni

trwa walka.
Żeglarze, zarażeni duchem swego kapitana,
wykrzesują z siebie nieziemskie siły,
bezustannie rzucając harpuny w wielkie
zwierzę.

MITY - MOBY DICK

Слайд 322

W trakcie walki łamie się sztuczna noga kapitana, natychmiast zostaje zastąpiona

W trakcie walki łamie się sztuczna noga
kapitana, natychmiast zostaje zastąpiona

inną,
zrobioną naprędce, ale i ta ulega zniszczeniu w
pojedynku z wielkim białym wielorybem. Po
drugim dniu Starbuck usiłuje nakłonić Ahaba do
zaniechania walki.

MITY - MOBY DICK

Слайд 323

Ahab działa wedle rozkazu, tak jak Mefistofeles w Fauście Goethego, który

Ahab działa wedle rozkazu, tak jak Mefistofeles w
Fauście Goethego, który

był posłuszny Lucyferowi.
Trzeciego dnia (całe zdarzenie odbywa się paralelnie
do triduum paschalnego), kiedy wielki biały
wieloryb znów stał się obiektem ciosów harpunów,
Ahab krzyknął do wioślarzy, by wiosłowali co sił.
jednakże Moby Dick doprowadzony do szału przez
nowe, wczorajsze żelaza, które się weń wżerały, był
jakby opętany przez wszystkich upadłych aniołów.

MITY - MOBY DICK

Слайд 324

Ahab woła „O samotna śmierci po samotnym żywocie! Odczuwam teraz mój

Ahab woła „O samotna śmierci po samotnym żywocie!
Odczuwam teraz mój

ból najwyższy. Ho! Od
najodleglejszych końców spływajcie teraz, zuchwałe
odmęty całego mego minionego życia i piętrzcie się
na szczycie skłębionej fali mej śmierci! Ku tobie płynę,
wszystko niszczący, lecz nie zwycięski wielorybie;
do ostatka zmagam się z tobą, z samego serca piekieł
godzę w ciebie; w imię nienawiści plwam na ciebie
ostatnim mym tchnieniem!... rozwłócz mnie na strzępy
nadal cię ścigającego, choć uwiązanego do ciebie
przeklęty! Oto masz! Masz tę włócznię!”

MITY - MOBY DICK

Слайд 325

I Ahab rzuca swój ostatni harpun. Jest tak oszalały żądzą zemsty,

I Ahab rzuca swój ostatni harpun. Jest tak
oszalały żądzą zemsty,

że wchodzi na ciało
wieloryba i wplątuje się w swą własną linę, i nie
może oderwać się od grzbietu wieloryba.
Zanurza się w wody oceanu, tonąc w morzu swej
nienawiści.
Następnie Moby Dick wciąga pod wodę łodzie
wraz z uczepionymi ich ludźmi. Atakuje rufę, tak że
i ona ginie pod powierzchnią wody.

MITY - MOBY DICK

Слайд 326

Epilog rozpoczyna cytat z Hioba, który przytacza Izmael płynący na trumnie

Epilog rozpoczyna cytat z Hioba, który przytacza
Izmael płynący na trumnie

— boi
ratunkowej. „I tyłkom ja sam uszedł, abym ci
oznajmił”. Drugiego dnia ujrzałem okręt, który
począł przybliżać się coraz bardziej i bardziej, aż
na koniec mnie wyłowił. Była to błędnie krążąca
„Rachela”, która zawróciwszy w poszukiwaniu
owych zagubionych dzieci, znalazła jeszcze jednego
sierotę.

MITY - MOBY DICK

Слайд 327

Katharsis poprzez walkę ze złem Henry Murray pisze, że dla niego

Katharsis poprzez walkę ze złem
Henry Murray pisze, że dla niego lektura

Moby Dicka
podobna jest słuchaniu Eroiki Beethovena.
Przeczytanie mitycznej historii daje nam poczucie
oczyszczenia; śmierć Ahaba, wcielenia diabła — ma
wymiar doświadczenia religijnego. Świat i życie
nabierają głębszego znaczenia, zapadają głęboko w
duszę.
Miłość, radość i śmierć zostają skonfrontowane
ze sobą na najgłębszych poziomach naszych
emocji.

MITY - MOBY DICK

Слайд 328

Melville, ukończywszy pracę nad Moby Dickiem, odnotował w liście do Hawthorne’a:

Melville, ukończywszy pracę nad Moby Dickiem,
odnotował w liście do Hawthorne’a:

„Napisałem
nikczemną książkę”. Później, kiedy już wiedział, że
Hawthorne zrozumiał dzieło i wysoko je ocenił, napisał:
„Czuję się jak nowo narodzone dziecko!” Doświadczył
katharsis, które towarzyszy zawsze tworzeniu piękna.
Uczucie to nie jest tylko zwycięstwem nad diabłem czy
złem, to prowadziłoby tylko do sentymentalizmu. Jest
to raczej oczyszczenie poprzez walkę z diabłem, walkę z
oporną materią, przez którą chce się wyrazić swą wizję,
umysł i serce.

MITY - MOBY DICK

Слайд 329

Było to oczyszczenie poprzez gwałtowne przerwanie więzi z diabłem. Nie znaczy

Było to oczyszczenie poprzez gwałtowne przerwanie
więzi z diabłem.
Nie znaczy to,

że diabeł już nie powróci. Znaczy
jednak, że autor nauczył się w trakcie swej walki z
daimonion, iż twórcza postawa pozwala na
spotkanie ze złem i może doświadczenie to przekształcić
w coś radosnego, pięknego, uzdrawiającego /taki jest owoc
MITU/. Tak naprawdę nigdy walka ta nie zostaje definitywnie
zakończona. Goethe zmagał się przez czterdzieści lat, nim
zdołał dopracować się twórczego zakończenia drugiej
części Fausta.

MITY - MOBY DICK

Слайд 330

Nazwa statku wielorybniczego, „Pequod”, była nazwą wojowniczego szczepu indiańskiego, którego eksterminacji

Nazwa statku wielorybniczego, „Pequod”, była nazwą wojowniczego
szczepu indiańskiego, którego eksterminacji

winni byli przybysze
osiedlający się w Nowej Anglii.
To właśnie ów okrutny impuls, dążenie do eksterminacji, który
zawładnął Nową Anglią, stał się obiektem ataku Melville’a.
Moby Dick plasuje Melville’a pośród wielkich pisarzy połowy końca
XIX wieku, jak: Kierkegaard, Schopenhauer, Nietzsche (i kilka
dziesięcioleci później), Freud i Spengler.
Wszyscy oni dostrzegali, że błąd oświecenia polegał na braku diabła.

MITY - MOBY DICK

Слайд 331

Peer Gynt, czyli mężczyzna wobec miłości „Dzisiaj dodają mi siły Wizje

Peer Gynt, czyli mężczyzna wobec miłości
„Dzisiaj dodają mi siły
Wizje Malapagi, które

Peera Gynta mamiły”
Ewgenij Jewtuszenko

MIT – PER GYNT

Слайд 332

Peer Gynt, bohater dramatu Henryka Isbena pod tym samym tytułem, mógłby

Peer Gynt, bohater dramatu Henryka Isbena pod
tym samym tytułem, mógłby

być nazwany mitem
mężczyzn XX wieku, gdyż stanowi on fascynujący
obraz schematów psychologicznych i konfliktów
współczesnego mężczyzny. A obraz bohatera dzieła
literackiego stanowi wynik szczególnych nacisków,
jakie wywierają na nas nasze czasy.

MIT – PER GYNT

Слайд 333

Peer Gynt jest mitem, to znaczy jest opowiadaniem o życiu mężczyzny

Peer Gynt jest mitem, to znaczy jest opowiadaniem
o życiu mężczyzny

targanego dwoma
sprzecznymi pragnieniami, pomiędzy którymi ginie
jego, ja”. Jednym z nich jest pragnienie, by być
podziwianym przez kobiety, drugim — by oddać się im w
opiekę. Pierwsze wiedzie do zachowań w stylu macho:
przechwala się, chełpi i jest najwspanialszy. Cała ta
pozorna siła jednak jest na usługach kobiety,
symbolicznej królowej, po to by zaspokoić pragnienie
drugie.

MIT – PER GYNT

Слайд 334

Siła zatem wiedzie do pasywności, do zależności od kobiety, a to

Siła zatem wiedzie do pasywności, do zależności
od kobiety, a to

kończy się podważeniem tej siły. Tak
więc pragnienia te wzajemnie sobie zaprzeczają. To
kobieta ostatecznie go osądza i ma władzę nad nim.
Bez względu na to, jak buńczuczny zdaje się wobec
rozmaitych swych kobiet, w rzeczywistości jest
niewolnikiem królowej. Jego samoocena i obraz własnej
osoby zależny jest od jej uśmiechu i aprobaty. Zawdzięcza
jej swe istnienie, tak jak dworzanin zależny jest od
królowej, gdyż tylko ona może nadać mu tytuł kawalera
orderu.

MIT – PER GYNT

Слайд 335

Utrata swego „ja” Peer Gynt jest mitem opartym na starym skandynawskim

Utrata swego „ja”
Peer Gynt jest mitem opartym na starym
skandynawskim podaniu.

Jednakże poza faktem, że
Ibsen jest Norwegiem, zarówno mit, jak i dramat
noszą uniwersalne przesłanie naszych czasów. Peer,
bohater sztuki, sam mówi, że wszyscy są podobni
do Peera Gynta. Ibsen, pisząc ten dramat, sądził, że
poza Skandynawią nie znajdzie odbiorców.

MIT – PER GYNT

Слайд 336

Dość szybko jednak przekonał się, że zupełnie nie znalazł zrozumienia właśnie

Dość szybko jednak przekonał się, że zupełnie
nie znalazł zrozumienia właśnie

w Skandynawii,
za to zyskał odbiorców we wszystkich innych
częściach świata. Peer został wszędzie
okrzyknięty prototypem narodowym. George
Bernard Shaw napisał: „Uniwersalność Ibsena, jego
zdolność uchwycenia natury ludzkiej, jest
powodem tego, że jego sztuki trafiają do wszystkich
narodowości.

MIT – PER GYNT

Слайд 337

Peer Gynt może być równie dobrze Francuzem jak i Norwegiem”. Nawet

Peer Gynt może być równie dobrze Francuzem jak i
Norwegiem”. Nawet

w Japonii uznano, że Peer Gynt
jest typowo japoński. Ewgenij Jewtuszenko,
współczesny poeta rosyjski, w introspekcyjnym
wierszu nie rozumiem pisze, iż czuje się Peerem
Gyntem.
W istocie, powodem tego, że Peer Gynt jest
mężczyzną wszystkich nacji jest to, że zarówno on
jako osoba, jak i sam mit są wynikiem dogłębnej
znajomości samego siebie Ibsena.

MIT – PER GYNT

Слайд 338

Na im głębszym poziomie pisarz penetruje swe własne indywidualne doświadczenie, tym

Na im głębszym poziomie pisarz penetruje swe
własne indywidualne doświadczenie, tym

bardziej
staje się ono archetypiczne, tym więcej będzie
niosło wspólnych dla wszystkich nacji znaczeń —
japońskiej, francuskiej, rosyjskiej. Ibsen napisał we
wstępie, że poemat ten zawiera w sobie wiele
Treści sięgających korzeniami jego własnego
dzieciństwa. I tak na przykład Aase, matka Peera
Gynta, nosi cechy matki Ibsena.

MIT – PER GYNT

Слайд 339

Innym powodem tego, że dramat ten tak głęboko w nas zapada,

Innym powodem tego, że dramat ten tak
głęboko w nas zapada,

jest fakt, że powstał u
progu XX wieku. Napisany został w 1867 roku,
w czasie stykającym się nieomal z życiem
Kierkegaarda, a także w okresie, który zrodził
Nietzschego, Freuda. Wszyscy oni przemawiali z
gruntu wieku, ale mówili do nas wszystkich.

MIT – PER GYNT

Слайд 340

Dramat Ibsena również dotyczy najistotniejszych problemów, z którymi współczesny człowiek wieku

Dramat Ibsena również dotyczy najistotniejszych
problemów, z którymi współczesny człowiek wieku


musi się zmierzyć.
Treścią mitu Peera Gynta, jak i dramatu Ibsena jest
„jak być sobą”. Brzmi to bardzo podobnie do tego,
co mówił Kierkegaard, i skłania nas do zadania
sobie pytania, jak bardzo był Ibsen pod wpływem
Kierkegaarda.

MIT – PER GYNT

Слайд 341

Pierwsza scena dramatu ukazuje młodego Peera Gynta, samochwała, opowiadającego swej matce,

Pierwsza scena dramatu ukazuje młodego Peera
Gynta, samochwała, opowiadającego swej matce,


że dosiadł kozła i jechał na nim po skalnych
turniach Gjendinu, potem lodowcem w dół
poprzez urwisko i przepaść. Początkowo matka
wierzy mu i jest pełna lęku, ale później orientuje
się, że Peer przechwala się jak zawsze.

MIT – PER GYNT

Слайд 342

Następnie Peer Gynt wyrusza na wesele swej dawnej przyjaciółki, na uroczystość,

Następnie Peer Gynt wyrusza na wesele swej
dawnej przyjaciółki, na uroczystość,

na którą
nie został zaproszony. W drodze do
wsi, gdzie odbywa się wesele, Peer mówi sam
do siebie /kompleksy/:

MIT – PER GYNT

Слайд 343

„Wciąż tylko słyszę jakieś szepty, drwinki. Aż się rumienię po uszy

„Wciąż tylko słyszę jakieś szepty, drwinki.
Aż się rumienię po uszy ze

wstydu!
Gdyby tak napić się czegoś mocnego —
Nie, gdybym mógł tam wejść nie dostrzeżony,
I nie poznany przez nikogo! — Wiem już:
Najlepszy jednak jakiś mocny trunek,
Bo po nim drwiny tak się nie odczuwa”.
Alkohol – recepta na kompleksy

MIT – PER GYNT

Слайд 344

Słyszy zbliżających się ludzi i kryje się pośród krzaków za drogą.

Słyszy zbliżających się ludzi i kryje się pośród
krzaków za drogą.

Jacyś goście niosący dary na
wesele przechodzą drogą i mówią właśnie
o nim. Mężczyzna rzuca uwagę: „Ojciec był
pijak, matka pomylona”, a kobieta wtóruje mu:
„Więc nie dziwota, że synek straszydło”.

MIT – PER GYNT

Слайд 345

Twarz Peera oblewa rumieniec wstydu, potem następuje wymuszone wzruszenie ramionami: „Zdaje

Twarz Peera oblewa rumieniec wstydu, potem
następuje wymuszone wzruszenie ramionami:
„Zdaje

się o mnie mówili, plotkarze. Zabić mnie
przecie nie może ta zgraja”. Kładzie się na wrzosy, by
złagodzić zranionej dumy, patrzy w chmury i puszcza
wodze fantazji:
„Jakaś dziwaczna chmura— niby rumak. To matka! —
Łaje mnie ciągle i krzyczy, Woła: Peer, hola!
Teraz drżyjcie, wrogi!”

MIT – PER GYNT

Слайд 346

„Peer Gynt ją wiedzie /chmurę/, za nim orszak długi. Srebrne podkowy

„Peer Gynt ją wiedzie /chmurę/, za nim orszak
długi. Srebrne podkowy

lśnią u nóg rumaka.
Peer w rękawice i kapelusz strojny,
W fałdzistym płaszczu, podszytym jedwabiem,
Miecz w złotej pochwie zwisa mu u boku.
Dziarscy rycerze jadą w jego świcie,
Ale sam Peer Gynt wszystkich ich zaćmiewa!

MIT – PER GYNT

Слайд 347

Typ Peera Gynta jest niezaprzeczalnie utalentowany. Są zawadiaccy, to prawda, ale

Typ Peera Gynta jest niezaprzeczalnie utalentowany.
Są zawadiaccy, to prawda, ale wykorzystują

swą siłę
— całkiem realną — w sposób nietrafny, czego Peer
Gynt jest przykładem. Jest silnym mężczyzną,
poprzez którego przemawia zraniona duma,
próbującym odnaleźć siebie, co wielokrotnie Peer
Gynt mówi w różny sposób, pomimo braku w obrazie
samego siebie.

MIT – PER GYNT

Слайд 348

Mężczyźni ci nigdy niczego nie osiągają, nie z powodu braku talentów,

Mężczyźni ci nigdy niczego nie osiągają, nie z powodu
braku talentów,

ale dlatego, że sami nie potrafią. Ktoś
inny posiada moc nadawania im wartości, nie oni sami.
Są jak samochód, w którym motor jest sprawny, ale nie
połączony z resztą pojazdu. Po przybyciu na wesele Peer
Gynt spotyka Solveigę, która choć teraz na początku
sztuki jest zwyczajną dziewczyną, potem odegra rolę
bohaterki. Peer podczas pierwszego spotkania z nią
doświadcza dziwnego uniesienia.

MIT – PER GYNT

Слайд 349

„Cóż to za stworzenie! Jak żyję, takiej jeszcze nie widziałem! A

„Cóż to za stworzenie! Jak żyję, takiej jeszcze nie
widziałem! A

jaka czysta — od stóp aż do głowy.
Oczy spuszczone na biały fartuszek.
W ręku książeczka ze srebrnym okuciem,
W białą płócienną chustkę owinięta.
A jak się skromnie za matkę chowała!
Trzeba pójść za nią.”

MIT – PER GYNT

Слайд 350

Prosi Solveigę, aby z nim zatańczyła, słowa jego chyba po raz

Prosi Solveigę, aby z nim zatańczyła, słowa jego
chyba po raz pierwszy

w tej części dramatu brzmią
autentycznie. Ona odmawia, ale wyraźna jest jej
sympatia dla Peera. Mimo iż on natychmiast
zaczyna się znów przechwalać wobec innych
mężczyzn: „O, ja potrafię na rżącym rumaku
Wzbić się pod niebo! —Znam i inne sztuki!
Ja i tak kiedyś przylecę jak burza. Wszyscy
padniecie do mych stóp!”

MIT – PER GYNT

Слайд 351

Nie może Solveigi zapomnieć. W każdej osobie, jest taki punkt, który

Nie może Solveigi zapomnieć. W każdej osobie,
jest taki punkt, który

jest autentyczny, uczciwy,
reagujący w bardzo ludzki sposób — stanowi on
centrum zdolności do miłości. Ten punkt duszy
Peera został poruszony. W trakcie wesela wybucha
kłótnia, młodzi mężczyźni chcą nakłonić Peera
Gynta i kowala do walki, ale Peer wycofuje się,
gdyż kilka dni temu został przez tegoż kowala
Pobity.

MIT – PER GYNT

Слайд 352

Następnie Peer Gynt ucieka z Ingrydą, panną młodą, co stanowi przykład

Następnie Peer Gynt ucieka z Ingrydą, panną
młodą, co stanowi przykład

dramatycznego
uwiedzenia tak typowego dla mężczyzn
traktującego seks wyłącznie jako narzędzie.
Zabiera ją w góry, uwodzi, a następnie pomimo
jej przejmującego błagania, odtrąca mówiąc:
„Milcz! Odejdź lepiej, skądeś przyszła”.

MIT – PER GYNT

Слайд 353

Teraz musi opuścić kraj pod groźbą kary, i tak rozpoczyna swą

Teraz musi opuścić kraj pod groźbą kary, i tak
rozpoczyna swą

wędrówkę. Spotyka trzy młode
pasterki, które szydzą z niego i nakłaniają do
miłości z trzema naraz. Peer odpowiada, że jest
do pieszczot z nimi gotowy i podejmuje
wyzwanie.

MIT – PER GYNT

Слайд 354

Ten typ mężczyzny wciąż powtarza pewien schemat — uwiedzenie i porzucenie.

Ten typ mężczyzny wciąż powtarza pewien
schemat — uwiedzenie i porzucenie.

Ma on
ogromną potrzebę matki oczekującej go w domu,
jest z nią zawsze związany niewidoczną pępowiną,
bez względu na to, jak daleko by zawędrował.
Mężczyźni typu Peer Gynt są seksualnymi atletami.
Ale cała ich potencja jest wpleciona w służbę
symbolicznej królowej: jeśli kobiety trolle tak
zarządziły, on musi to wykonać.

MIT – PER GYNT

Слайд 355

Nie potrafi budować więzi, jest tryumf i porzucenie kobiety. Jewtuszenko widzi

Nie potrafi budować więzi, jest tryumf i
porzucenie kobiety.
Jewtuszenko widzi

ów brak więzi
jako coś podstawowego i mówi, że: „ludzie tak
twierdzą, a mnie to gnębi, że nie jestem
dobrym człowiekiem, mam tak mało więzi z
życiem”.
E. Jewtuszenko, Nie rozumiem,

MIT – PER GYNT

Слайд 356

Peer Gynt nie chcą więzi, chce tryumfu. Ale w głębszym sensie

Peer Gynt nie chcą więzi, chce tryumfu. Ale w
głębszym sensie

to, czego chce i o co tak usilnie
walczy, to pozostanie w polu zainteresowania
królowej, zmuszenie jej do uznania jego ważności.
Giętkość ich mięśni ma udowodnić królowej, że
są silni. W efekcie jednak pozostają zależni od
matki, bez względu na to, jak daleko się znajdą
od domu.

MIT – PER GYNT

Слайд 357

Peer Gynt przez chwilę dostrzega sens tego, co robi, czuje swą

Peer Gynt przez chwilę dostrzega sens tego, co robi,
czuje swą

śmieszność i sprzeczność w samoocenie.
„Skok na koźle nad Gjendinem Kto uwierzy w takie
brednie? Wreszcie związek ów szalony Z trzema na raz
Dziewczętami. Cóż za haniebny fantasta!”
Ale nie może tego bezpośrednio przyjąć. Odsuwa tę myśl
i znów oddaje się marzeniom o wielkości:
„Wielcy na świat cię wydali. I ty wielkim będziesz
kiedyś!”

MIT – PER GYNT

Слайд 358

Wędruje dalej, spotyka Kobietę w Zieleni, córkę króla trollów, którą oczarowuje

Wędruje dalej, spotyka Kobietę w Zieleni, córkę króla
trollów, którą oczarowuje

słodkimi słowami. Jadą na
wielkim wieprzu, który, jak udają, jest ich „weselnym
rumakiem”, wiozącym ich do zamku trollów. Stary z Dowru,
król trollów obwieszcza mu, że jeśli zostanie i poślubi
królewnę, która będzie królową, on stanie się królem i
odziedziczy królestwo jako jej wiano. Jest to literalne
przedstawienie tego, o czym wspomniałem: mężczyzna
zasiada na tronie nie dzięki swym własnym przymiotom, ale
dzięki związkowi z królową.

MIT – PER GYNT

Слайд 359

Moc trollów Mit Peera Gynta opiera się na przeciwstawieniu istot ludzkich

Moc trollów
Mit Peera Gynta opiera się na przeciwstawieniu istot
ludzkich i

trol­lów, bytów niższych, żyjących w podziemnych
mrokach i reprezentują­cych zwierzęcą stronę natury
ludzkiej. Jako istoty mityczne, trolle często przedstawiane są
jako karły zamieszkujące jaskinie. Stary z Dowru pyta Peera
Gynta: „Zgadnij, czym człowiek różni się od trolla?” Oto
odpowiedź Peer`a „Obaj są tacy sami co do joty; wielki chce
krajać, a mały znów skubać! Gdy tylko mogą, szarpią
jednakowo!”

MIT – PER GYNT

Слайд 360

STARY Z DOWRU „Masz rację! Widzę, że się w tym zgadzamy.

STARY Z DOWRU „Masz rację! Widzę, że się w tym
zgadzamy.

Ale egzamin jeszcze nie skończony. Bo
jeden dzień jest podobny drugiemu. A mimo
wszystko jest duża różnica. Posłuchaj tylko, a zaraz
zrozumiesz. Tam, między ludźmi, mówi się:
Człowieku, bądź zawsze sobą! U nas zaś, wśród
trollów, mówimy: Trollu, poprzestań na sobie! ”

MIT – PER GYNT

Слайд 361

Cała więc różnica w podejściu do słowa „sobie”. Co, jak mówi

Cała więc różnica w podejściu do słowa „sobie”.
Co, jak mówi

król trollów, oznacza: „Poprzestań
na sobie! Słowa te musisz w sercu swoim wyryć,
jak znak herbowy na tarczy”.
Trolle są zezowate; Peer musi odzwyczaić się od
patrzenia na rzeczy wprost, gdyż widzenie trollów jest
zniekształcone. Mieszkając w ciemnościach, postrzegają
świnię, na której wjechał Peer, jako rumaka.

MIT – PER GYNT

Слайд 362

Jego kobietę nazywają „królową”. Peer zgadza się na ogon, który mu

Jego kobietę nazywają „królową”.
Peer zgadza się na ogon, który mu

przyczepiają.
Król Trollów wyjaśnia, że trolle żyją czysto
zmysłowo.
Stary z Dowru mówi że „Peer wszystko uczynił
chętnie, z dobrej woli. Więc uwierzyłem, że z
siebie wyrzucił Już raz na zawsze starego
Adama.

MIT – PER GYNT

Слайд 363

Peer Gynt przystaje na wszystko. Kiedy jednak dowiaduje się, że nie

Peer Gynt przystaje na wszystko. Kiedy jednak
dowiaduje się, że nie

może nigdy opuścić
królestwa trollów, oponuje: „To prawda, ogon
dałem sobie przypiąć, ale nie muszę merdać
nim bez przerwy. Kurtkę zrzuciłem, same
zresztą łaty. Lecz kiedyś jeszcze chciałbym ją
nałożyć!

MIT – PER GYNT

Слайд 364

Na obrzydliwe napoje i jadło Znalazłbym może skuteczną odtrutkę, przysiągłbym nawet,

Na obrzydliwe napoje i jadło Znalazłbym może
skuteczną odtrutkę, przysiągłbym nawet,

że krowa
jest dziewką, taką przysięgę łatwo da się strawić.
Ale na wieki z wami tu pozostać, biegać po górach
zezując jak trolle. Być uwięzionym bez żadnej
nadziei powrotu — dzięki wam za taką łaskę!

MIT – PER GYNT

Слайд 365

Niech diabli porwą całe państwo trollów!” Wówczas król żąda, aby Peer

Niech diabli porwą całe państwo trollów!”
Wówczas król żąda, aby Peer poślubił

jego
córkę, jako że skutkiem jego żądzy jest ona
teraz w ciąży: „Oto są ludzie, zawsze tacy sami!
Mówią o duszy, a w gruncie uznają tylko
konkretne, namacalne rzeczy. Czyż pożądanie i
chęć nic nie znaczą?”

MIT – PER GYNT

Слайд 366

Gdy Peer odmawia, trolle rzucają się na niego z zamiarem zabicia

Gdy Peer odmawia, trolle rzucają się na niego z
zamiarem zabicia

go. Kiedy powalają go na ziemię,
krzyczy: „Matko! Ratunku! Szybko!”
Z daleka rozlega się bicie dzwonów, a trolle pośród
pisków i wrzasków uciekają.
Matka ratuje Peera.

MIT – PER GYNT

Слайд 367

Najistotniejsze słowo, naczelna zasadę trollów „sam sobie”. Zasada ta stanowi ostateczną

Najistotniejsze słowo, naczelna zasadę trollów
„sam sobie”. Zasada ta stanowi ostateczną


maksymę indywidualizmu; jest to także sposób,
w jaki Ibsen postrzega centralny mit
współczesności /Wielki Gatsby – Ameryka
świat ludzi „samych sobie”/

MIT – PER GYNT

Слайд 368

Indywidualizm Zachodu obecnie stanowi potwierdzenie wypaczeń ludzkiego życia. Geniusz dramaturga pozwala

Indywidualizm Zachodu obecnie stanowi
potwierdzenie wypaczeń ludzkiego życia.
Geniusz dramaturga pozwala

Ibsenowi
przewidzieć przyszłość i dostrzec grób
człowieka indywidualisty.

MIT – PER GYNT

Слайд 369

Indywidualizm, który stanowił szlachetną wartość kilka wieków temu i dawał ludziom

Indywidualizm, który stanowił szlachetną
wartość kilka wieków temu i dawał ludziom


odwagę samodzielności i zdrową niezależność, w
drugiej połowie XX wieku, pełnej lęku, że
cywilizacja rozpada się pod naszymi nogami,
zdegradowany został do idei, którą Fritz Perls
wyraził słowami: „Ja robię swoje, ty robisz swoje,
jeśli nie jest nam po drodze, to trudno...”

MIT – PER GYNT

Слайд 370

To właśnie „samo ja” jest tym, które uwodzi Ingrydę, a następnie

To właśnie „samo ja” jest tym, które uwodzi
Ingrydę, a następnie

drwi z niej, gdy
uprowadzona i zbezczeszczona garnie się do
Peera. To „samo ja” stanowi istotę narcystycznej
osobowości. Naleganie trollów, by nie dbać o to,
co dzieje się poza naszymi własnymi granicami,
to wyrok na nasz świat i naszą cywilizację.

MIT – PER GYNT

Слайд 371

Król trollów logicznie odrzuca chrześcijństwo, gdyż jest deklaracją braterstwa i troski

Król trollów logicznie odrzuca chrześcijństwo,
gdyż jest deklaracją braterstwa i troski o

tych,
którzy znajdowali się poza naszym zasięgiem.
Nakaz „bądź sam sobą” opisuje egocentryczne,
„ja”. „Ja” pozbawione świata. ,,Ja” pozbawione
miłości.

MIT – PER GYNT

Слайд 372

Ideałem jest brak jakichkolwiek związków, całkowita niezależność. Jest to „ja” z

Ideałem jest brak jakichkolwiek związków,
całkowita niezależność. Jest to „ja” z

gruntu
narcystyczne, bez żadnych wewnętrznych
zależności. Jest to próba bycia tylko sobą na
poziomie życzeniowym, pozbawionym woli,
decyzji i odpowiedzialności.

MIT – PER GYNT

Слайд 373

Trolle są istotami niższymi od ludzi, mitologicznymi stworzeniami, które psychologicznie stanowią

Trolle są istotami niższymi od ludzi,
mitologicznymi stworzeniami, które
psychologicznie stanowią

archaiczny element
mitu. Sam Ibsen, we wstępie do swej sztuki,
czyni uwagę, że „trolle tkwią w samym
człowieku”. Dalej twierdził:

MIT – PER GYNT

Слайд 374

„Wszystko, co napisałem, jest ściśle związane z tym, co przeżyłem, czego

„Wszystko, co napisałem, jest ściśle związane z
tym, co przeżyłem, czego

doświadczyłem; każda
nowa praca była dla mnie obiektem służącym
jako proces duchowego wyzwolenia i
oczyszczenia, gdyż każda istota ludzka dzieli
odpowiedzialność i winy społeczeństwa, do
którego należy”.

MIT – PER GYNT

Слайд 375

Dlatego właśnie wpisałem kiedyś do jednej ze swych książek następującą dedykację:

Dlatego właśnie wpisałem kiedyś do jednej ze
swych książek następującą dedykację:

Żyć,
znaczy prowadzić wojnę z trollami swego serca
i duszy. Pisać — osądzać samego siebie”.

MIT – PER GYNT

Слайд 376

Troll wybiera zawsze okrężną drogę, nigdy nie idzie prosto do celu.

Troll wybiera zawsze okrężną drogę, nigdy nie
idzie prosto do celu.

Widoczne to jest u Peera
Gynta, który w pierwszej połowie dramatu
bezustannie powtarza: „Jestem panem sytuacji,
jestem panem swego losu”. W rzeczywistości
jest to deklaracja mężczyzny, który manipuluje
sobą samym.

MIT – PER GYNT

Слайд 377

Ibsen stawia kluczowe dla dramatu Peer Gynt— pytanie: „Jak można stać

Ibsen stawia kluczowe dla dramatu
Peer Gynt— pytanie: „Jak można stać

się
człowiekiem?”

MIT – PER GYNT

Слайд 378

Peer Gynt uwodząc, miotając się po świecie, przechwalając się, nie jest

Peer Gynt uwodząc, miotając się po świecie,
przechwalając się, nie jest

zdolny do wrażliwości
na inną istotę ludzką. Nie potrafi utworzyć więzi,
zdobyć się na współodczuwanie, budowanie.
Wszystko to stanowi część uczciwego związku z
drugą osobą, a Peer tego nie umie dokonać.
Przyjrzyjmy się dokładniej związkom Peera Gynta z
kobietami.

MIT – PER GYNT

Слайд 379

Jego wolność jest to symulowana wolność, z matką w zanadrzu. Zawsze

Jego wolność jest to symulowana wolność, z
matką w zanadrzu.
Zawsze

próbują udowodnić coś kobiecie, realnie
obecnej albo wymyślonej, a jednocześnie zawsze
od niej ucieka.
Mężczyźni tacy usiłują być sobą bez
wyboru siebie.

MIT – PER GYNT

Слайд 380

W III akcie sztuki Peer Gynt, zatopiony w myślach, mówi do

W III akcie sztuki Peer Gynt, zatopiony w myślach, mówi
do

Solveigi: „Moja królewna! Wreszcie ją znalazłem!
Teraz dopiero zamek wybuduję!” Wychodząc chwyta
siekierę, by dalej pracować przy budowie chatki. Na
polanie pojawia się teraz stara kobieta, która mówi:
„Dobry wieczór, Peerze Gyncie, Szybkonogi”. Odnosi się
to do skłonności Peera do ciągłego przenoszenia się z
miejsca na miejsce, nigdy nigdzie nie dochodzącego,
nigdzie nie pozostającego na dłużej, nigdy nie
znajdującego swego miejsca.

MIT – PER GYNT

Слайд 381

PEER „Co to? — Któż to?” KOBIETA „My znajomi twoi, Peerze.

PEER „Co to? — Któż to?”
KOBIETA „My znajomi twoi, Peerze. Moja

chata
tu w pobliżu, Więc jesteśmy sąsiadami”.
PEER „Tak? — To dziwne”.
KOBIETA „Gdyś budował, moja chata rosła
obok”.
PEER „Ja się spieszę”
KOBIETA „Znam to, zawsze się spieszyłeś”.

MIT – PER GYNT

Слайд 382

Kobieta, do której jest w rzeczywistości przywiązany, musi odnieść wrażenie, że

Kobieta, do której jest w rzeczywistości
przywiązany, musi odnieść wrażenie, że

on jest
wolny /pośpiech znak wolności/.
KRZYWY mówi o Peerze: „Był zbyt silny. Za nim
zawsze stały kobiety”.
Peer prosi Helgę, by zwróciła się do Solveigi:
„Poproś ją tylko, niech o mnie pamięta”. Mężczyźni
spod znaku Peera Gynta /wolność – to pośpiech/ nie
chcą od kobiet miłości, chcą, by stały za nimi, stanowiły
centrum pępowiny.

MIT – PER GYNT

Слайд 383

U Peera Gynta brak jakichkolwiek prawdziwych uczuć. Kobiety, które rzekomo kocha

U Peera Gynta brak jakichkolwiek prawdziwych
uczuć. Kobiety, które rzekomo kocha

— Ingrydę,
Anitrę — porzuca bez zmrużenia oka.
Uczucia wybuchają jak petardy — widzimy
barwny wybuch, który równie nagle wygasa.
Jego działanie jest próżne: żaden z ruchów nie daje
trwałych efektów. Peer Gynt przemierza cały świat,
ale pozostaje zawsze w tym samym miejscu.

MIT – PER GYNT

Слайд 384

Wydaje się, że Peer Gynt może mieć każdą kobietę, której zapragnie,

Wydaje się, że Peer Gynt może mieć każdą
kobietę, której zapragnie,

począwszy od
Ingrydy, panny młodej, aż po pastereczki,
dziewczęta trollów. Ale on nie ma nawet siebie.
Gdyby osoba taka przyhamowała, musiałoby
dojść do konfrontacji z jej ,ja”, a to wywołałoby
lęk i klęskę. Bo Peer Gynt nie zna siebie i siebie
nie che budować.

MIT – PER GYNT

Слайд 385

On nie prowadzi siebie do celu. On ucieka ucieczce; w celu

On nie prowadzi siebie do celu. On ucieka
ucieczce; w celu

uniknięcia konfrontacji ze sobą
samym.
Potencja, mająca swe źródła w chorobliwym
mechanizmie, nie może trwać długo: jest to
zaspokajanie królowej przez żigolaka. Później, gdy
ktoś staje się nieco bardziej zintegrowany, może
przechodzić przez okres całkowitej impotencji.

MIT – PER GYNT

Слайд 386

Źródła tego wzoru zachowań leżą w dzieciństwie w szczególnie znaczącym związku

Źródła tego wzoru zachowań leżą w dzieciństwie
w szczególnie znaczącym związku

z matką.
Ojciec Peera Gynta był pijakiem, o czym
dowiadujemy się od ludzi rozmawiających na
wiejskiej drodze, a obecnie nie żyje. Matka
posadziła Peera Gynta na tronie ojca, otwarcie,
zapewne po jego śmierci, ale w sposób niejawny
dużo wcześniej, jeszcze za jego życia.

MIT – PER GYNT

Слайд 387

Jest to motyw Edypa. Zostaje umieszczony na tronie w roli króla-małżonka.

Jest to motyw Edypa. Zostaje umieszczony na
tronie w roli króla-małżonka.

Matka jest tą
osobą, która go koronuje. Czyni to jednak z
niego monarchę-niewolnika. Peer Gynt to
dziecko zepsute i zarazem dziecko zniszczone.

MIT – PER GYNT

Слайд 388

Następnie spotykamy Peera w Maroku, gdzie staje się bogaty i wpływowy.

Następnie spotykamy Peera w Maroku, gdzie staje się
bogaty i wpływowy.

Handlował niewolnikami.
wypracował sobie sprytny system wysyłania bożków do
Chińczyków, a później — misjonarzy, którzy mieli
poprawiać tych pierwszych. Wysyła do pogan biblie i
rum, utrzymując odpowiednią równowagę. tak że nic
nie stoi mu na przeszkodzie. Zdobywa bogactwo.
Następnie postanawia: „Muszę być całkowicie
sobą” i rozpoczyna rozważać, co to oznacza:

MIT – PER GYNT

Слайд 389

„To „ja” Gynta jest to hufiec marzeń, pożądań, snów i tęsknot.

„To „ja” Gynta jest to hufiec marzeń, pożądań,
snów i tęsknot. W

tym „ja” Gynta się zawiera
morze fantazji najwspanialszych. Słowem, to
wszystko, co rozpiera pierś mą i targa moim
wnętrzem”.
Świat innych ludzi jest z życia Peera całkowicie
wykluczony. Jak mówi Peer, sekret polega na
tym, by zawsze unikać zobowiązań.

MIT – PER GYNT

Слайд 390

PEER „Tak, my z Północy potrafimy kierować życiem. Najważniejsze to uszy

PEER „Tak, my z Północy potrafimy kierować życiem.
Najważniejsze to uszy zatkać

jak najszczelniej, by się tamtędy
wąż nie wśliznął.
MASTER COTTON Cóż to za wąż, mój przyjacielu?
PEER Maleńki, ale niebezpieczny w najwyższym stopniu,
bo nas zmusza do stanowczości i decyzji! A przecież cały
sekret szczęścia oraz działania odważnego polega na tym, by
swobodnie wybierać ścieżki i okrążać zasadzki życia i
pułapki. Wiedzieć, że żaden dzień tej walki nie jest ostatnim
dniem, a wreszcie nie palić poza sobą mostów”.

MIT – PER GYNT

Слайд 391

W następnej scenie Peer, stojąc na brzegu, widzi, jak przyjaciele kradną

W następnej scenie Peer, stojąc na brzegu, widzi,
jak przyjaciele kradną

jego jacht. Przez moment
przeżywa szok. Prosi Boga o pomoc, poucza
Boga: „Nie zwlekaj, ukarz ich, Panie!” Oczywiście
nic się nie dzieje: przyjaciele odpływają jego
jachtem, pozostawiając na brzegu zgnębionego
Peera.

MIT – PER GYNT

Слайд 392

Przemyśliwując następne wspaniałe przedsięwzięcia, znów wędruje poprzez pustynię, gdzie natrafia na

Przemyśliwując następne wspaniałe
przedsięwzięcia, znów wędruje poprzez
pustynię, gdzie natrafia na

obóz władcy, pełen
koni, klejnotów i wspaniałych szat do wzięcia.
Przywłaszczając sobie to wszystko, Peer ogłasza
się prorokiem. Tu na scenę wkracza Anitra i
Tańczy.

MIT – PER GYNT

Слайд 393

Peer mówi że jest prorokiem przysłanym przez Allacha, ale nie odnosi

Peer mówi że jest prorokiem przysłanym przez
Allacha, ale nie odnosi

tym razem sukcesu.
Anitra opuszcza go, podobnie jak przyjaciele,
odjeżdżając na jego własnym koniu.
Jak typowy przedstawiciel epoki wiktoriańskiej,
Peer powtarza wciąż te same banały:
„Jestem więc panem sytuacji”

MIT – PER GYNT

Слайд 394

Peer powtarza wciąż te same banały: „Jestem więc panem sytuacji. Jak

Peer powtarza wciąż te same banały:
„Jestem więc panem sytuacji. Jak to

podnosi
człowieka na duchu, kiedy podąża do wielkiego
celu wytrwale, z mocą! Pozrywać te więzy,
które mnie wiążą z krajem, z przyjaciółmi,
z domem dzieciństwa...” /sam sobie/

MIT – PER GYNT

Слайд 395

Teraz Peer zaczyna okłamywać sam siebie, jest to zwykłe stadium poprzedzające

Teraz Peer zaczyna okłamywać sam siebie, jest
to zwykłe stadium poprzedzające

zakłamanie w
typowej nerwicy. Ibsen należy w istocie do tej
grupy osób z końca XIX wieku, włączając w to
Nietzschego i Freuda, które stworzyły wielką
rewolucję psychoanalityczną.

MIT – PER GYNT

Слайд 396

Peer po jakimś czasie pojawia nam się w Egipcie przed posągiem

Peer po jakimś czasie pojawia nam się w Egipcie przed
posągiem

Memnona, boga żałoby. Posąg usiłuje mu coś
przekazać. „Z boskich popiołów wzlatują hen, w słońce
ptaki śpiewające! Sowo mądrości Pomóż ludzkości
Rozwikłać ten przypadek rzadki! Jeśli odgadniesz sens
zagadki. Ocalisz swoje istnienie!”
Zagadka oznacza, że Peer zamknął swą duszę i musi ją
teraz otworzyć lub umrzeć. Peer nie zwraca na to
najmniejszej uwagi.
Слайд 397

Zaraz po tym Peer trafia do szpitala dla obłąkanych. Zostaje przedstawiony

Zaraz po tym Peer trafia do szpitala dla obłąkanych.
Zostaje przedstawiony

jako „prorok jaźni” — człowiek,
który jest sobą we wszystkim. Dyrektor Begriffenfeldt,
oprowadza go po szpitalu i oświadcza, że Peer Gynt
będzie tu rządził. Peer Gynt opiera się. Mówi:
„Ja nie nadaję się — nie mam talentu! Jestem sobą od
stóp aż do głowy, A tu przeciwnie, nikt z was nie jest
sobą”.
Dyrektor zapewnia go, że jest w błędzie, i kontynuuje
charaktery­stykę mieszkańców szpitala w następujący
sposób:

MIT – PER GYNT

Слайд 398

„Każdy tu sobą jest bez ograniczeń, Sobą i niczym więcej w

„Każdy tu sobą jest bez ograniczeń, Sobą i niczym
więcej w

żadnym sensie. Każdy się w beczce swego
„ja” zamyka, nurza się w sosie swego „ja” po szyję,
I hermetycznie swą beczkę szpuntuje korkiem
własnego „ja”. — Nas nie obchodzą bóle cierpienia
czy choroby bliźnich. Ludzkie idee, myśli,
przedsięwzięcia. Jesteśmy sobą i niczym ponadto”.

MIT – PER GYNT

Слайд 399

Sobą na każdym kroku. Pacjenci szpitala i Peer Gynt mają wspólną

Sobą na każdym kroku.
Pacjenci szpitala i Peer Gynt mają wspólną ccchę:


nie mogą łkać nad nieszczęściami innych, nie
potrafią reagować współczująco, nie są zdolni do
słuchania innych. Brak tu podstawowych więzi
ludzkich. Jewtuszenko słusznie postrzega Peera
Gynta jako tego, który: „tak mało więzi z życiem”.

MIT – PER GYNT

Слайд 400

W szpitalu znajduje się fellach z mumią przyczepioną do pleców. Ma

W szpitalu znajduje się fellach z mumią przyczepioną do
pleców. Ma

ona symbolizować przeszłość, nie tylko w
sensie mumifikacji, ma to być przeszłość wspaniałego,
martwego „ja” — Króla Apisa — które nadal uczepione
jest tego mężczyzny. Fellach pyta Peera: „Co mam
uczynić, aby stać się Króla Apisa godnym synem?” Peer
Gynt odpowiada: „A gdyby tak Wasza Wysokość
Spróbował cichcem się powiesić...” mając na myśli to, że
martwy upodobni się do mumii. Fellach odchodzi i
wiesza się.

MIT – PER GYNT

Слайд 401

Do innego pacjenta, Husseina, który udaje pióro, Peer mówi: „Oto nóż

Do innego pacjenta, Husseina, który udaje
pióro, Peer mówi: „Oto nóż

— proszę!” i
tamten podcina sobie gardło. Jest to jakby żywa
ilustracja prawdy, która dociera teraz do Peera,
że będąc tylko sobą samym, stajemy się
ofiarami kaprysów innych ludzi. Straszny
paradoks!
Слайд 402

Peera Gynta zaczyna ogarniać szaleństwo. Postrzega, że ludzie ci „są sobą

Peera Gynta zaczyna ogarniać szaleństwo.
Postrzega, że ludzie ci „są sobą

i niczym, tylko
sobą”, i zdaje sobie sprawę, że tym właśnie starał
się być przez całe swoje życie. Po raz pierwszy w
sztuce Peer doznaje wglądu. W końcu uświadamia
sobie, że jest ostatecznie pustym „ja” — wie, że
centralny i podstawowy mit jego życia załamał się.
Krzyczy:
Слайд 403

„Co robić? — Kim ja... O Wielki i Mądry! Jestem, kim

„Co robić? — Kim ja... O Wielki i Mądry! Jestem,
kim

chcesz — Już nie pamiętam Twojego imienia!
Ratuj mnie! Ocal! Głupców opiekunie!”
Dylemat bycia sobą, poprzez dążenie do tego, by
być uwielbianym i otaczanym opieką, polega na
kreowaniu swego „ja” zgodnie z życzeniami
innych. Teraz koło się zamyka. Peer kończy:
„Jestem, kim zechcesz!”

MIT – PER GYNT

Слайд 404

Wartość rozpaczy Nie przypadkiem Ibsen umieszcza Peera Gynta w szpitalu psychiatrycznym.

Wartość rozpaczy
Nie przypadkiem Ibsen umieszcza Peera Gynta
w szpitalu psychiatrycznym. Słyszymy


trzask rozpadających się struktur Peera
Gynta. Mówiąc jego własnymi słowami, całe
jego życie było dotąd „szalbierstwem i
kłamstwem”. To jest sens MITU. Ukazuje prawdę
o człowieku.

MIT – PER GYNT

Слайд 405

Peer Gynt przyjmuje do wiadomości fakt, że nie jest panem siebie.

Peer Gynt przyjmuje do wiadomości fakt, że
nie jest panem siebie.
Tego

uczy MIT, człowiek nie jest panem siebie.
- Bułhakow. Rozmowa na Patryjarszych Prudach
/”Mistrz i Małgorzata”/

MIT – PER GYNT

Слайд 406

Widzimy wrak człowieka, którego przeznaczeniem była wielkość, który dosiadał konia o

Widzimy wrak człowieka, którego
przeznaczeniem była wielkość, który dosiadał
konia o

srebrnej grzywie i złotych podkowach,
okrytego szatą ze szkarłatnego jedwabiu. Teraz
zaś oglądamy żałosny kadłub idący
donikąd!

MIT – PER GYNT

Слайд 407

Po tym doświadczeniu rozpaczy odnajdujemy Peera na statku płynącym z powrotem

Po tym doświadczeniu rozpaczy odnajdujemy
Peera na statku płynącym z powrotem

do
Norwegii. Peer, nagle pragnie obdarować ich
pieniędzmi —jest to jego pierwszy prawdziwy
odruch hojności w odpowiedzi na potrzeby
innych.

MIT – PER GYNT

Слайд 408

Prędko jednak dociera do niego fakt, że żeglarze ci mają gdzieś

Prędko jednak dociera do niego fakt, że żeglarze
ci mają gdzieś

hen w domu czekające na nich
żony i dzieci, podczas gdy „Starego Peera nikt nie
oczekuje”. Ogarnia go teraz fala zazdrości i żalu
za straconym czasem, czuje się urażony.
„Mają więc w domu swoje żony, dzieci, Wiedzą,
że nawet hen, na końcach świata ktoś im
serdeczną myślą towarzyszy...”

MIT – PER GYNT

Слайд 409

„A ja? Kto o mnie i kiedy pomyśli? Świeca — dwie

„A ja? Kto o mnie i kiedy pomyśli? Świeca —
dwie

świece — ? A dla mnie noc czarna...”
Problem urazy uwalnia on gorzką nienawiść,
agresję i pragnienie przecięcia więzi żeglarzy z
innymi ludźmi; chce, aby cała ich miłość została
zniszczona!

MIT – PER GYNT

Слайд 410

Złość świadczy o tym, że Peer Gynt odczuwa coś bezpośrednio. MIT – PER GYNT

Złość świadczy o tym, że Peer
Gynt odczuwa coś bezpośrednio.

MIT –

PER GYNT
Слайд 411

Peer Gynt oczywiście uważa, że wszystko na świecie związane jest z

Peer Gynt oczywiście uważa, że wszystko na
świecie związane jest z

jego wewnętrznym
rozpaczliwym przekonaniem, iż nikt na niego nie
czeka ze świecą płonącą na stole. Rozpacz jest
obiektywnie nieprawdziwa, ktoś bowiem czeka na
Peera Gynta, a mianowicie Solveiga. Na poziomie
intuicyjnym on wie o tym. Ale Peer Gynt nie
dopuszcza tego faktu do swojej świadomości.

MIT – PER GYNT

Слайд 412

Gdy mijają statek rozbity na skale podczas sztormu, Peer Gynt chce

Gdy mijają statek rozbity na skale podczas
sztormu, Peer Gynt chce

ratować rozbitków.
Kapitan jednak odmawia zmiany kursu, aby
ratować tonących, a Peer próbuje przekupić
żeglarzy. Zdobywa się nie tylko na autentyczną
troskę, ale i na aktywne działanie w tym
kierunku. Peer słyszy lamenty dochodzące z
tonącego w pobliżu statku. Chce pomóc.

MIT – PER GYNT

Слайд 413

Nareszcie Peer słyszy ból innych, potrafi łkać nad nieszczęściem innych. Kiedy

Nareszcie Peer słyszy ból innych, potrafi łkać nad
nieszczęściem innych. Kiedy

statek tonie, Peer
Gynt mówi do siebie: „Nie ma już dzisiaj wiary
między ludźmi. A w taką burzę nie
można zuchwale żartować z Bogiem! Bo ich
wnet przekona, że niebezpiecznie jest igrać ze
słoniem!

MIT – PER GYNT

Слайд 414

Jest to całkowicie inna postawa od prezentowanej w Maroku, kiedy to

Jest to całkowicie inna postawa od prezentowanej w
Maroku, kiedy to

nakazywał Bogu, co ma czynić. Jest
teraz istotą ludzką przepełnioną grozą znaczenia życia i
śmierci, i ich potęgą. Nie można już dłużej uciekać w
pustosłowie. Fakt, że Peer może doświadczać lęku i
zachwytu, szacunku dla innych, umożliwia mu odkrycie
związków między ludźmi, której daje wyraz kilka
wersów dalej.

MIT – PER GYNT

Слайд 415

„Na pełnym morzu, i to w taką burzę! Tu owca musi

„Na pełnym morzu, i to w taką burzę! Tu owca
musi

ginąć wraz z kozłami. Tutaj nie można
zostać tylko sobą, chcesz czy też nie chcesz,
musisz jednak robić, co robią inni, innych
naśladować”.

MIT – PER GYNT

Слайд 416

Nieznajomy Pasażer Mówi: „Gdyby tak nasz statek Rozbił się dzisiaj, no

Nieznajomy Pasażer
Mówi: „Gdyby tak nasz statek Rozbił się
dzisiaj, no i

poszedł na dno...”
Przestraszony Peer pyta, czy to rzeczywiście im
grozi. Na to Nieznajomy Pasażer odpowiada:
„Nie wiem, ale gdybym Ja wyszedł cało, a pan
stracił życie?”

MIT – PER GYNT

Слайд 417

Nieznajomy Pasażer to dziwna postać. Przede wszystkim jednak Nieznajomy Pasażer jest

Nieznajomy Pasażer to dziwna postać. Przede
wszystkim jednak Nieznajomy Pasażer jest


Peerem mówiącym do samego siebie. W
głębszym sensie scena ta jest próbą ukazania
świadomości Peera Gynta, dotyczącej tego, co
się w nim dzieje, w nadziei.

MIT – PER GYNT

Слайд 418

W innej scenie widzimy Peera Gynta przedzierającego się do chaty w

W innej scenie widzimy Peera Gynta
przedzierającego się do chaty w

lesie, chaty,
którą porzucił. Mówi do siebie: „Starzec znów
szuka schronienia u matki”. W innej, bardzo
malowniczej, Peer obiera cebulę, która jest nim
samym:

MIT – PER GYNT

Слайд 419

„O, stary głupcze! Wciąż te brednie! Wciąż jeszcze cesarz? — Dziś

„O, stary głupcze! Wciąż te brednie! Wciąż jeszcze
cesarz? — Dziś

jesteś cebulą! Teraz obłupię cię, mój
drogi Peerze, ta łupka z wierzchu to biedny rozbitek,
następna znowu — poszukiwacz złota, a w tej
soczystej, świeżej — prorok wielki, cuchnie od
kłamstwa, jak powiada Biblia, zapach aż w oczy
gryzie, łzy wyciska. Same łupiny? — Zdarłem ich już
tyle i nigdy chyba nie dotrę do sedna. Nic prócz łupinek,
coraz cieńszych, mniejszych”.

MIT – PER GYNT

Слайд 420

Okazuje się, że w leśnej chacie, do której chce dotrzeć, znajduje

Okazuje się, że w leśnej chacie, do której chce dotrzeć,
znajduje

się Solveiga. Śpiewa: „Czekać cię mogę aż po grób!”
Ale Peer Gynt nie jest jeszcze gotów zaakceptować
autentycznego związku. Peer Gynt mówi: „Ktoś, co pamięta
— i ktoś, co zapomniał! Ktoś, co się wyrzekł — i ktoś, co
zaufał! O zgrozo! Nigdy już tego nie zmienię! — Boże mój! —
Tutaj było me cesarstwo!”
Odchodzi ze świadomością, że musi stać się bardziej
zintegrowany, nim powróci.

MIT – PER GYNT

Слайд 421

Kolejne sceny mnożą teraz symbole utraconego „ja”. Odlewacz Guzików chce stopić

Kolejne sceny mnożą teraz symbole utraconego „ja”.
Odlewacz Guzików chce stopić Peera

Gynta w swej
chochli odlewniczej. Mówi, że Peer nigdy niczym nie
był, dlaczegóż by go nie przetopić? Peer Gynt
protestuje krzycząc: „Taki zły nie jestem, jak wam się
wydaje... Możesz mnie najwyżej nazwać nicponiem,
ale nie grzesznikiem!” Na to tamten odpowiada:
„W tym sęk!” /nigdy niczym nie, był nawet
grzesznikiem/.

MIT – PER GYNT

Слайд 422

„Wszak powiedziałeś tutaj sam przed chwilą, że nazbyt wielkim nie jesteś

„Wszak powiedziałeś tutaj sam przed chwilą, że nazbyt
wielkim nie jesteś

grzesznikiem, zaledwie średnim...
Ale żadną miarą nie dałoby się nazwać cię cnotliwym.
Bo grzech wymaga siły, charakteru”.
Peer Gynt dalej by zaszedł, gdyby był prawdziwym
grzesznikiem. Musi teraz przyznać rację tej ocenie. „Nie
byłem sobą? Ja! To śmiechu warte!”. A Odlewacz
Guzików podsumuje to później jednym zdaniem: „Być
sobą znaczy unicestwić siebie”. /a on uważał, że jest
sobą i nie unicestwił siebie – to znaczy nie był sobą/

MIT – PER GYNT

Слайд 423

Jest na dnie rozpaczy. Dowiaduje się, że jest niczym. „Bycie tylko

Jest na dnie rozpaczy. Dowiaduje się, że jest
niczym. „Bycie tylko

sobą samym” obraca się
wniwecz. Ostateczne znaczenie tego mitu:
wszelki narcystyczny egocentryzm prowadzi do
klęski.
/MIT – Narcyz/

MIT – PER GYNT

Слайд 424

Peer spotyka na swej drodze Starego z Dowru, króla trollów i

Peer spotyka na swej drodze Starego z Dowru, króla
trollów i

prag­nie wyrównać stary dług. Starzec
zapewnia go, że dobrze zrobił, kierując się w życiu
mottem: „Poprzestań sam na sobie”. Starzec podkreśla
też, że ilekroć w gazetach pojawia się artykuł sławiący
moc trollów, przytaczają przykład Peera jako
tego, który naprawdę w nią uwierzył. Peer rozprawia się
tym razem krótko z królem trollów i spieszy do Solveigi.
Doświadcza piękna niebios, widzi spadającą gwiazdę i
ogarnia go groza.

MIT – PER GYNT

Слайд 425

Stopniowo uspokaja się i wypowiada najpiękniejsze słowa „Czy to możliwe, by

Stopniowo uspokaja się i wypowiada
najpiękniejsze słowa „Czy to możliwe, by

w
godzinie śmierci Dusza znalazła się w tak
strasznej nędzy? O, ziemio piękna, przebacz, że
przez lata zieleń twej trawy deptałem
daremnie!

MIT – PER GYNT

Слайд 426

Wybacz mi, słońce, żeś musiało trwonić Swe życiodajne blaski w pustych

Wybacz mi, słońce, żeś musiało trwonić Swe
życiodajne blaski w pustych

ścianach;
Bo sam gospodarz włóczył się po świecie
nie przebywał nigdy w domu smutnym!
Słońce promienne i ziemio zielona,
Po co wam było żywić moją matkę,
Gdy spoczywałem uśpiony w jej łonie!
Jakże rozrzutna jest matka-natura —
A człowiek życiem płaci błąd narodzin...

MIT – PER GYNT

Слайд 427

Wybiegnę jeszcze na najwyższe szczyty, Raz jeszcze spojrzę na wschodzące słońce.

Wybiegnę jeszcze na najwyższe szczyty,
Raz jeszcze spojrzę na wschodzące słońce.
Nasycę oczy

swe, aż do zmęczenia.
Widokiem mojej ziemi obiecanej!
A tam, gdzie ciężar lawiny mnie zwali,
Napiszcie tylko: „Nikt tutaj nie spoczywa”.
potem — potem — któż może odgadnąć?...”

MIT – PER GYNT

Слайд 428

Miłość i odbudowa Wyrzeczenie się narcystycznego, „ja” stanowi początek autentycznego człowieka.

Miłość i odbudowa
Wyrzeczenie się narcystycznego, „ja” stanowi
początek autentycznego człowieka. Teraz

jednak
Peer pokazuje, że potrafi się angażować, i mówi:
„O nie! Tym razem pójdę wprost przed siebie!
Choćby największe przyszło znieść męczarnie!”
Wraca do Solveigi”.
Słowa, które padają na końcu, mają tu dla nas
istotne znaczenie:

MIT – PER GYNT

Слайд 429

PEER „Błogosławione niech będą twe usta! Mów więc, gdzie byłem —ja,

PEER
„Błogosławione niech będą twe usta!
Mów więc, gdzie byłem —ja, prawdziwy, cały,
Opromieniony

boskiej myśli blaskiem?”
SOLVEIGA
„Byłeś w miłości mej, wierze, nadziei!”
PEER
„O matko! Żono! Dziewico bez skazy!
Ukryj mnie, zamknij w swym sercu, w swej duszy!”

MIT – PER GYNT

Слайд 430

SOLVEIGA „Śpij, mój synku, śpij, kochany, ja kołyszę cię i czuwam.

SOLVEIGA
„Śpij, mój synku, śpij, kochany, ja kołyszę cię i
czuwam. Ułóż

głowę na mym łonie, ja przed
grzechem cię obronię. Tyle szczęścia matce
dałeś, w moim sercu zamieszkałeś długie lata,
wiek miniony, dzisiaj jesteś już strudzony. Śpij
mój synku, śpij, kochany, ja kołyszę cię i
czuwam”.

MIT – PER GYNT

Слайд 431

Czy mamy przyjąć, że Peer Gynt wraca do matki? Istnieje wielka

Czy mamy przyjąć, że Peer Gynt wraca do matki?
Istnieje wielka

różnica pomiędzy związkiem
łączącym Solveigę z Peerem a związkiem, jaki go
dawniej łączył z matką. Solveiga czeka na niego z
własnego, dojrzałego wyboru, podczas gdy matka
wiązała go ze sobą bo tak musi być. Solveiga
pozwala mu przyjść wówczas, gdy jest na to gotowy,
po przejściu przez doświadczenia, które przejść
musiał. One to właśnie czynią go ostatecznie
zdolnym do miłości.

MIT – PER GYNT

Слайд 432

Solveiga symbolizuje obecność ważnej osoby, wobec której Peer Gynt może doświadczyć

Solveiga symbolizuje obecność ważnej osoby,
wobec której Peer Gynt może doświadczyć


ludzkich związków i miłości. Świat związków
międzyludzkich staje się osiągalny, Peer może w
końcu doświadczyć i odnaleźć siebie. Świat ten
charakteryzuje się spójnością bo jest w nim
kobieta.

MIT – PER GYNT

Слайд 433

Kombinację tych cech nazywamy obecnością. MIT – PER GYNT

Kombinację tych cech
nazywamy obecnością.

MIT – PER GYNT

Слайд 434

Taką właśnie obecność, i urzeczywistnienie takiego świata, ma w dramacie zapewnić

Taką właśnie obecność, i urzeczywistnienie
takiego świata, ma w dramacie zapewnić


Solveiga. Podobnie jak Dante, który zdołał
przetrwać długą podróż przez czyściec i
kontynuował swą podróż do raju dzięki
Beatrycze, tak też Peer Gynt może kontynuować
swoją podróż ku integralności i radości dzięki
miłości do Solveigi.

MIT – PER GYNT

Слайд 435

Gatsby i American dream „Miłość wniosła w jego życie nieład i

Gatsby i American dream
„Miłość wniosła w jego życie nieład i
zamieszanie,

lecz gdyby tylko mógł wrócić do
punktu wyjścia i powoli prześledzić wszystko od
początku, na pewno odnalazłby to, co utracił”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 436

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej w 1918 roku istniał w Ameryce

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej w
1918 roku istniał w Ameryce

ogromny
potencjał, przez tę wojnę zmobilizowany,
który nie znajdował ujścia. Wszyscy wówczas
wydawali się przepełnieni zapałem i chęcią
partycypacji w różnego rodzaju staraniach, co
uniemożliwił jednak traktat wersalski.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 437

W jaki sposób wobec tego ta energia miała sobie utorować drogę?

W jaki sposób wobec tego ta energia miała
sobie utorować drogę?

Ogromna jej część
znalazła ujście w zadziwiającym zjawisku,
trwającym dwanaście lat, zwanym jazz age —
epoką jazzu.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 438

Epoka jazzu Ów okres nostalgicznego brzmienia saksofonu był okresem buntu wobec

Epoka jazzu
Ów okres nostalgicznego brzmienia saksofonu był
okresem buntu wobec nieomal

wszystkiego. Był to
czas, gdy prohibicja spowodowała, że
zorganizowane przestępstwo bardzo się opłacało,
co z kolei zrodziło pogardę dla wszelkich praw i
norm etycznych.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 439

Bunt ten najlepiej uwidaczniał się w modzie kobiecej: długie włosy wyszły

Bunt ten najlepiej uwidaczniał się w modzie
kobiecej: długie włosy wyszły

z mody, a na ich
miejsce pojawił się francuski „bob”. Dzisiaj
trudno sobie wyobrazić przerażenie, jakie
początkowo wywoływały męskie fryzury u
kobiet.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 440

Kobiety zbuntowały się przeciw sukniom do kostek i nagle odsłoniły kolana.

Kobiety zbuntowały się przeciw sukniom do
kostek i nagle odsłoniły kolana.

Wraz z
charlestonem i regtime’em pojawiło się
obściskiwanie, całowanie i automobile jako
przystań dla zawoalowanego, spłyconego
seksu.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 441

Prezydent Coolidge, który rzucił hasło „Biznesem Ameryki jest biznes”, rozpoczęło się

Prezydent Coolidge, który rzucił hasło „Biznesem
Ameryki jest biznes”, rozpoczęło się

szaleństwo
hazardu, z którego rozmiarów nie zdawano sobie
sprawy w pełni, aż do owego historycznego dnia,
29 października 1929 roku, kiedy to rynek się
załamał, zamknięto banki i rozpoczął się koszmar
wielkiego kryzysu.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 442

W takich to czasach, w epoce jazzu, wszyscy przeżywaliśmy ogromne zainteresowanie

W takich to czasach, w epoce jazzu, wszyscy
przeżywaliśmy ogromne zainteresowanie


sprzedażą wszystkiego, co się da, łącznie z nami
samymi. Wydawano książki o tym, jak
zaprezentować swoją osobowość i sprzedać się
pracodawcy, jak sprzedać się kochankowi lub
przyszłej teściowej.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 443

Chwila rodziła nowe schematy szybkiego wzbogacenia się; prawie wszyscy nabrali się

Chwila rodziła nowe schematy szybkiego
wzbogacenia się; prawie wszyscy nabrali się

na
kupno nieruchomości na Florydzie, które
okazały się rozległymi moczarami.
Zarejestrowano też kulty: Aimie Semple
McPherson, ojciec Coughlin i inne. Jazz age
stanowił pierwszą oznakę upadku American
dream.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 444

W okresie tym powstało dzieło stanowiące kronikę upadku leżących u jego

W okresie tym powstało dzieło stanowiące
kronikę upadku leżących u jego

podstaw mitów i
przewidziało rezultat tego upadku. Mam na
myśli powieść Wielki Gatsby F. Scotta
Fitzgeralda. Fitzgerald uznawany jest za głos
epoki jazzu nosił ducha tego szalonego
okresu w swym zgrabnym, atrakcyjnym ciele i
niewiarygodnie bogatej wyobraźni.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 445

Nadano mu imię po dalekim krewnym, którym był Francis Scott Key,

Nadano mu imię po dalekim krewnym, którym
był Francis Scott Key,

autor amerykańskiego
hymnu narodowego. Scott był wychowywany
przez nadmiernie kontrolującą matkę, w St. Paul,
w stanie Minnesota, w domu należącym od
pokoleń do rodziny matki. Ojciec, w oczach tejże
rodziny, był w świecie biznesu nieudacznikiem.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 446

Matka przelewała zatem swe emocje na syna. Widzimy więc Scotta przeżywającego

Matka przelewała zatem swe emocje na syna.
Widzimy więc Scotta przeżywającego

swe
szczenięce miłości na zabawach szkolnych, ale też
chłopca podejmującego pierwsze próby pisarskie.
Później widzimy go w Princeton, gdzie napisze
świetny musical wystawiony w college’u, ale zaraz potem
zostaje wyrzucony ze szkoły, bo oblewa matematykę i
chemię. Widzimy go pijanego w Nowym Jorku, wdającego
się w bójki, ciężko pobitego, ale zbierającego się do kupy i
piszącego nadal.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 447

Jesteśmy świadkami jego przybycia na zjazd studentów w Princeton, uczestnictwa w

Jesteśmy świadkami jego przybycia na zjazd
studentów w Princeton, uczestnictwa w


następnej bójce, z której wychodzi z podbitymi
oczyma i zostaje wyrzucony za nieprzystojne
zachowanie, próbuje jednak natychmiast wejść
z powrotem przez okno.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 448

Głos Fitzgeralda wydobywa się wprost z samego serca epoki jazzu, z

Głos Fitzgeralda wydobywa się wprost z
samego serca epoki jazzu, z

całym jej zgiełkiem,
przesadą i koloryzowaniem.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 449

Powieść ta, pozwalała czytelnikom „dotknąć nieskończoności”. Jest to pełen grozy i

Powieść ta, pozwalała czytelnikom „dotknąć
nieskończoności”. Jest to pełen grozy i

żalu
rozrachunek z ideą epoki jazzu. Powieść ta
przedstawia tragedię amerykańskiego mitu,
który był tak znakomitym przewodnikiem od
czasu przybycia do Plymouth.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 450

Fitzgerald wycofał się z aktywnego życia, zerwał z alkoholizmem i wszelkimi

Fitzgerald wycofał się z aktywnego życia, zerwał
z alkoholizmem i wszelkimi

innymi atrybutami
życia playboya, by w samotności pisać swe
wielkie dzieło.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 451

Próbował odnaleźć przyczynę chaosu w swoim życiu. Przyczyną tą w przypadku

Próbował odnaleźć przyczynę chaosu w swoim życiu.
Przyczyną tą w przypadku

Gatsby’ego była miłość do
Daisy. Klocki życia Gatsby’ego (i Fitzgeralda) tworzyły w
perspektywie drabinę sięgającą jakiegoś tajemnego
miejsca ponad drzewami — mógłby się wspiąć po tej
drabinie, gdyby był sam, i na jej szczycie wessać pokarm
życia, wypić do dna nieporównane soki cudowności.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 452

Wielki Gatsby jest duchową autobiografią Fitzgeralda. Używa on często w powieści

Wielki Gatsby jest duchową autobiografią
Fitzgeralda. Używa on często w powieści

wyrażenia
„na zawsze”. Maxwell Perkins pisał do niego:
„Potrafisz poprzez jedno przypadkowe spojrzenie
w niebo dać nam poczucie wieczności”. Jest to
książka, która mówi o mitach naszych czasów,
zawiera w sobie „symboliczną prawdę oglądu
uniwersalnego”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 453

Tragiczny sukces Jim Gatz, syn niezaradnych i nieudolnych farmerów z Północnej

Tragiczny sukces
Jim Gatz, syn niezaradnych i nieudolnych farmerów z
Północnej Dakoty,

był wyrazem amerykańskiego mitu
Proteusza. Wierzył, że może przekształcić samego siebie,
zanegować swe pochodzenie i swe korzenie i
wykreować nową tożsamość. W swej wyobraźni nigdy
nie zaakceptował również swoich rodziców. Już jako
chłopiec wypisał na okładce jakiegoś komiksu reguły
samodoskonalenia, które miały zawieść
go do sukcesu, jego własnej historii Horatia Algera.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 454

„Tak naprawdę — pisał Fitzgerald to on sam sobie wymyślił postać

„Tak naprawdę — pisał Fitzgerald to on sam sobie wymyślił postać


Jaya Gatsby’ego z West Egg, Long Island, jako idealną koncepcję
własnej osoby... Wymyślił sobie takiego Gatsby’ego, jakiego
siedemnastoletni chłopak potrafi wymyślić, i tej swojej koncepcji
pozostał wierny do końca”.
Natomiast jego biograf, Andrew Le Vot, pisze, że Fitzgerald
„przedstawia lepiej niż w jakichkolwiek innych źródłach
autobiograficznych istotę problemów, w obliczu których musiał
stanąć on i jego pokolenie... W Gatsbym z jego przewijającym się
motywem grzechu pierworodnego, Fitzgerald wziął na siebie
wszystkie słabości i deprawacje natury ludzkiej.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 455

Gatsby zostaje wysłany do Louisville na ćwiczenia, tam zakochuje się w

Gatsby zostaje wysłany do Louisville na
ćwiczenia, tam zakochuje się w

dziedziczce
Daisy. Obiecują sobie, że będą na siebie
czekać aż do czasu zakończenia wojny. …

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 456

Dowiaduje się w Europie, że Daisy wyszła za mąż za Toma

Dowiaduje się w Europie, że Daisy wyszła za mąż
za Toma

Buchanana, bogatego i pochodzącego z dobrych
sfer w Chicago, przysięga sobie, że ją odbije. Spełnieniu
tego marzenia podporządkowuje wszystko, zmienia
nazwisko, sposób ubierania się, przebywa przez pięć
miesięcy w Oksfordzie, by przyswoić sobie nowy akcent,
i wraca do Ameryki, by stać się bogatym, kupić nową
rezydencję z „granatowym trawnikiem” w Long Island
Sound. Wszystko to ma jeden cel, zdobyć ponownie
Daisy, która z Tomem spędza w pobliżu lato.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 457

Bezgranicznie wierzy, w typowo amerykański sposób, że uda mu się zrealizować

Bezgranicznie wierzy, w typowo amerykański sposób, że
uda mu się zrealizować

swe marzenia. W bezpośrednim
sąsiedztwie, w zwykłym, wynajętym domu letniskowym
mieszka Nick. Jest konformistyczny, moralistyczny,
purytański. Jego poglądy są dokładnym przeciwieństwem
poglądów Gatsby’ego.
Ale i Nick zmuszony jest przyznać, że jest w Gatsbym „coś
wspaniałego, jakiś wyższy stopień wrażliwości na obietnice
życia. Gatsby posiada niezwykły dar nadziei, romantyczną
żarliwość jakiej nigdy u nikogo nie spotkałem i pewnie już nie
spotkam”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 458

Gatsby wierzył bezwarunkowo w amerykański mit „zielonego światła”, symbolu, który często

Gatsby wierzył bezwarunkowo w amerykański mit „zielonego światła”,
symbolu, który często

się w powieści pojawia. Zielone światło jaśniało na
końcu przystani Daisy, jakby wabi Gatsby’ego. Kiedy Nick po raz pierwszy
ujrzał Gatsby’ego, ten stał pewnego wieczoru w ogrodzie wpatrzony w to
zielone światło z ramionami tęsknie wyciągniętymi ku ciemnej wodzie.
„Mógłbym przysiąc, że drżał”, mówi Nick. Owo wieczne zielone światło jest
odsłaniającym się mitem Ameryki, oznacza bowiem nowe możliwości, nowe
granice, nowe życie tuż za rogiem.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 459

Przeznaczenie nie istnieje, a jeśli nawet to my tworzymy je sami.

Przeznaczenie nie istnieje, a jeśli nawet to my tworzymy je sami.


Wszystko jest jeszcze przed nami, uczynimy z życia to, co zechcemy.
Zielone światło mruga ku nam obietnicą coraz to lepszych rzeczy, w
coraz to wyższych drapaczach chmur, rosnących bez końca ku
nieskończoności. Zielone światło przekształca się w naszą największą
iluzję, kryjąc trudności, jakie napotykamy, pozwalając na zło bez
winy, ukrywając nasze dajmoniczne cechy i nasze problemy, i właśnie
poprzez obietnice bez pokrycia niszczy w zalążku nasze wartości.
Zielone światło to mit ziemi obiecanej Horatia Algera.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 460

Gatsby odniósł wielki sukces; stał się bogaty i choć całkiem tego

Gatsby odniósł wielki sukces; stał się bogaty i choć całkiem
tego

nieświadom, był bez reszty oddany mitowi, który
odziedziczyliśmy w spadku po XIX wieku. Jego ojciec,
półanalfabeta, który przybędzie z Północnej Dakoty, kiedy
przeczyta w gazecie. Po śmierci syna, przekształci swój żal i
smutek w dumę, widząc wokół wszelkie znamiona wielkiego
sukcesu syna. Powie: „Miał przed sobą wielką przyszłość...
Gdyby żył, zostałby wielkim człowiekiem. Takim jak ten
finansista James J. Hill... Przyczyniłby się do rozwoju kraju”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 461

Gatsby miał pieniądze — nawet jeśli zdobył je w nieuczciwy sposób,

Gatsby miał pieniądze — nawet jeśli zdobył je w
nieuczciwy sposób,

co w epoce jazzu było zjawiskiem
częstym. W American dream istotne jest, by stać się
bogatym, a wów­czas samo bogactwo usprawiedliwia
sytuację. Fakt, iż odnosiło się sukces, jest dowodem łaski
Boga i że należy się do grona wybranych. Łatwo
dostrzec, jak pogląd ten z tradycji kalwińskiej
przekształcił się w jedenaste przykazanie: „Bądź bogaty”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 462

Gdyby za pieniądze można było kupić wszystko, Gatsby byłby najszczęśliwszym człowiekiem

Gdyby za pieniądze można było kupić wszystko, Gatsby
byłby najszczęśliwszym człowiekiem

na świecie. Ale i sukces,
i pieniądze stanowiły wynik marzenia, którego Gatsby był
niewolnikiem i który traktował jako rzeczywistość swego
życia. Za pieniądze można było kupić najbardziej wytworne
towarzystwo, blichtr i posiadłości, lejący się strumieniami
szampan, muzykę jazzową i orkiestrę wabiącą setki ludzi jako
ćmy do światła. Wszystko to jednak miało znaczenie tylko
o tyle, o ile prowadziło do Miłości. Wiemy owemu mitowi
Gatsby i tu odnosi zwycięstwo — Daisy pojawia się i krok po
kroku zbliżają się do sceny tak bliskiej sercu Gatsby’ego.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 463

Tragizm Gatsby’ego polegał na tym, że swe marzenie — tożsame z

Tragizm Gatsby’ego polegał na tym, że swe marzenie —
tożsame z

American dream — bierze za rzeczywistość.
Pokładał w nim całkowitą ufność i nigdy nie wątpił w swój
ostateczny sukces. Nick mówi o kolosalnej witalności jego
iluzji. Jeśli Kierkegaard ma rację, że „czystość serca oznacza
pragnienie jednej rzeczy”, to serce Gatsby’ego było czyste.
Najdziwniejsze, że on właśnie, jako jedyna postać w
powieści, jest osobowością zintegrowaną.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 464

Kiedy zwierza się Nickowi, że celem jego jest nakłonienie Daisy, aby

Kiedy zwierza się Nickowi, że celem jego jest
nakłonienie Daisy, aby

przyznała, że kocha i zawsze
kochała tylko jego, i poślubienie jej w wielkim
domu w Louisville tak jak to kiedyś planowali, Nick
mówi: „Nie można przeżyć na nowo czasu, który
się już raz przeżyło”. Gatsby odpowiada z
niedowierzaniem:„Nie można? Ależ oczywiście
można”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 465

„Nieuczciwe środki, po jakie sięga Gatsby, by osiągnąć swój cel, nie

„Nieuczciwe środki, po jakie sięga Gatsby, by
osiągnąć swój cel, nie

zniszczyły jego
fundamentalnej integralności, duchowej
niewinności”, pisze Le Vot. Środki, po jakie
sięga, odzwierciedlają koncepcję czasów,
tylko takie, a nie inne są możliwe dla biednego
młodzieńca szukającego szczęścia.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 466

Prawdziwe zepsucie, odkrywa Nick, dotyczy serc tych, którzy pogardzają Gatsbym, szczególnie

Prawdziwe zepsucie, odkrywa Nick, dotyczy serc tych, którzy
pogardzają Gatsbym, szczególnie

dotyczy to Toma.
Wewnętrzna spójność Gatsby’ego polega na odwadze i
wierności swym marzeniom. Nigdy nie przyszło mu nawet do
głowy, by powiedzieć, że to Daisy, a nie on, prowadziła
samochód, kiedy w wypadku ginie Myrtle Wilson. „To nie
Gatsby zbłądził. To tumany kurzu, ciągnące się w ślad za jego
marzeniem, zamknęły go na czas jakiś wśród błahych
zmartwień i pozornych wzlotów ludzi”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 467

W tym sensie to nie sam mit amerykański wiedzie nas na

W tym sensie to nie sam mit amerykański wiedzie nas
na

manowce, czynią to „tumany kurzu ciągnące
się w ślad” za tym marzeniem. Jest to trwanie przy micie
Horatia Algera, kiedy nie pasuje on już do
nowej sytuacji; jest to wykorzystywanie mitów przeszłości w
celu zracjonalizowania nędzy i głodu świata; jest to
wywoływanie paranoi poprzez nawiązywanie do przeszłości
od dawna już martwej. Marzenie Gatsby’ego było jednak
zbyt nachalne. „Chcesz za wiele” mówi Daisy w Plaza Hotel,
kiedy to Gatsby nalegał, by powiedziała Tomowi, że nigdy go
nie kochała.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 468

Fitzgerald pisze dalej: „Wymykały mu się ostatnie chwile tego popołudnia i

Fitzgerald pisze dalej: „Wymykały mu się
ostatnie chwile tego popołudnia i

już tylko w
beznadziejnych marzeniach próbował dotknąć
tego, co stało się nietykalne, torując sobie
żałośnie, rozpaczliwie drogę do owego
utraconego głosu w drugim końcu pokoju”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 469

Fitzgerald używa sądów bez rozpaczy. Prawdziwa rozpacz stanowi konstruktywną emocję zdolną

Fitzgerald używa sądów bez rozpaczy.
Prawdziwa rozpacz stanowi konstruktywną
emocję zdolną

do wyłonienia rozwiązania
trudności. Było to uczucie, do którego epoka
jazzu nie była zdolna.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 470

Nad trumną Gatsby’ego Nick pogrąża się w zadumie, od Daisy nie

Nad trumną Gatsby’ego Nick pogrąża
się w zadumie, od Daisy nie

nadchodzi żadna
wiadomość, nawet ta, że „może już o to nie
dbał. A jeśli tak, to chyba musiał czuć, że rozstał
się z tym starym, ciepłym światem, zapłaciwszy
wysoką cenę za to, iż zbyt długo żył jednym
marzeniem”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 471

Niezdolni do troski W epoce jazzu, pisze Fitzgerald, i za naszą

Niezdolni do troski
W epoce jazzu, pisze Fitzgerald, i za naszą
samotnością

krył się brak autentycznej troski. Jego
rodacy bali się, że troska zagrozi ich niezależności,
wolności, utrudni decyzję o zwinięciu żagli i
przeniesieniu się w inne miejsce.
Marzenie Gatsby’ego rozbija się, mówiąc
konkretnie, o skały niezdolności ludzi do troski.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 472

Jest to szczegółowo przedstawione na przykładzie Toma i Daisy. „Nie przejmowali

Jest to szczegółowo przedstawione na przykładzie Toma
i Daisy. „Nie przejmowali

się niczym, Tom i
Daisy, niszczyli rzeczy i ludzi, a potem wracali do stanu
absolutnej beztroski, do swoich pieniędzy, do tego
wszystkiego, co trzymało ich razem, piwo, którego
nawarzyli, kazali pić innym...” Słowo „nie przejmowali
się”, troska i beztroska pojawia się u Fitzgeralda nieomal
na każdej stronie. Przy końcu, po tym, jak Gatsby zostaje
zabity, Nick opowiada o niezwykłym, powtarzającym się
śnie:

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 473

Nocna scena, malowaną przez El Greco: dużo domów, jednocześnie konwencjonalnych i

Nocna scena, malowaną przez El Greco: dużo domów,
jednocześnie konwencjonalnych i

groteskowych, skulonych
pod posępnym, nawisłym niebem i księżycem bez blasku. Na
pierwszym planie czterech panów w uroczystej czerni fraków
idzie chodnikiem, dźwigając nosze, na których leży pijana
kobieta w białej wieczorowej sukni. Jej zwisająca dłoń
kołysze się i sieje chłodny blask klejnotów. W głębokiej
powadze mężczyźni kierują się do jakiegoś domu, do
niewłaściwego domu. Lecz nikt nie wie, jak nazywa się ta
kobieta, i nikogo to nie obchodzi.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 474

Słowo „troska” (ang. care) powinno być rozumiane literalnie: jako zdolność ludzi

Słowo „troska” (ang. care) powinno być
rozumiane literalnie: jako zdolność ludzi

do
współczucia, do komunikacji na głębszych
poziomach i do kochania. Troska na którą
zazwyczaj można liczyć, łagodzi ludzkie
okrucieństwo.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 475

Heidegger uczynił troskę (niem. Sorge) podstawą bycia: bez troski nasze „ja”

Heidegger uczynił troskę (niem. Sorge)
podstawą bycia: bez troski nasze „ja”

rozpada się,
tracimy zdolność woli i własną jaźń. Czasami
Fitzgerald napomyka o tym, że brak troski
reprezentuje grzech pierworodny niezdolności do
współodczuwania i komunikowania się z bliźnim.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 476

Fitzgerald często używa wyrażeń „niewyrażalne”, „niewypowiedziane”, „nieprzekazywalne”, jak gdyby starał się

Fitzgerald często używa wyrażeń
„niewyrażalne”, „niewypowiedziane”,
„nieprzekazywalne”, jak gdyby starał się

usilnie
zakomunikować coś, czego tak naprawdę
powiedzieć nie sposób, jakby próbował tłumaczyć,
że znaleźliśmy się na tej maleńkiej wirującej
planecie, przepełnieni przeogromną potrzebą
kochania siebie nawzajem, ale potrafimy dokonać
tego jedynie połowicznie.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 477

Ostatniego dnia, podczas owego fatalnego śniadania na godzinę przed zastrzeleniem Gatsby’ego

Ostatniego dnia, podczas owego fatalnego
śniadania na godzinę przed zastrzeleniem
Gatsby’ego

w jego własnym basenie, Nick i
Gatsby dyskutują tragiczne wydarzenia
poprzedniego dnia.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 478

że Daisy być może kochGatsby stara się sam siebie przekonać, ała

że Daisy być
może kochGatsby stara się sam siebie przekonać, ała

Toma „przez chwilę, zaraz po
ślubie... a jednocześnie jeszcze więcej kochała
mnie. Rozumiesz?” Tak naprawdę wsłuchany był
jednak w telefon, czy Daisy zadzwoni albo prześle
wiadomość? Nic takiego się nie stało. Wychodząc,
Nick krzyknął do Gatsby’ego: „To wstrętna,
rozwydrzona banda! Jesteś więcej wart niż oni
wszyscy razem wzięci”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 479

Nick relacjonuje, że był zadowolony, iż to powiedział. „To jedyny komplement,

Nick relacjonuje, że był zadowolony, iż to powiedział. „To
jedyny komplement,

jaki kiedykolwiek ode mnie usłyszał, bo
odnosiłem się do niego z dezaprobatą od początku do
końca”. Istnieją w tym konflikcie Laokoona dwie strony
Fitzgeralda, książka zawiera jakby ich zestawienie. Walka
toczy się pomiędzy etosem epoki jazzu a własną
integralnością Fitzgeralda, jego wrażliwością z jednej strony
na grzech i motyw piekła lat dwudziestych, a z drugiej
uwodzicielski powab tego wszystkiego, czego tak
nienawidził. Stąd gorycz tego dzieła.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 480

Centralnym tematem powieści Fitzgeralda jest samotność. Na przyjęciach u Gatsby’ego, pośród

Centralnym tematem powieści Fitzgeralda
jest samotność.
Na przyjęciach u Gatsby’ego, pośród

najbardziej wyszukanych form
muzyki, tańca i picia trunków, nie dochodzi do żadnej komunikacji,
jest tylko entuzjastyczne spotkanie pomiędzy ludźmi, którzy nie mają
nawet swych imion. A kiedy Gatsby stoi „na ganku z dłonią
wzniesioną w ceremonialnym geście pożegnania”, odprowadzając
swych gości, „nagła pustka zdawała się teraz płynąć z okien i z
ogromnych drzwi, otaczając kompletną izolacją postać gospodarza”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 481

Ale osobą najbardziej samotną jest Jay Gatsby, gospodarz fantastycznych przyjęć, których

Ale osobą najbardziej samotną jest Jay Gatsby,
gospodarz fantastycznych przyjęć, których

sam nie
lubił. Od pierwszej chwili, kiedy spotykamy go o
zmierzchu przed swym domem, wypatrującego
zielonego światła na przystani w posiadłości Daisy, od
tego momentu aż do jego pogrzebu stanowi on prototyp
samotności. Fakt, że sam Gatsby tego nie dostrzegał,
jest jeszcze bardziej znaczący: nie była to dla niego
przejściowa emocja, ale permanentny stan, sposób
bycia.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 482

Nikt na świe- cie nie potrafił przeniknąć siły napędowej popychającej go

Nikt na świe-
cie nie potrafił przeniknąć siły napędowej popychającej go

do wytkniętego celu; był on w istocie osobą
własnego autorstwa, i jako taki, podobnie jak wszyscy ludzie tego typu, był wewnętrznie odcięty od |
głębokich związków. Ludzie przepływali przez jego wielki dom, a ich i cele były całkowicie odrębne od
celu, w jakim te przyjęcia wydawano, a mianowicie po to, by przyciągnąć Daisy.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 483

Podczas gdy ciało Gatsby’ego już spoczywało w trumnie, Nick w głowie

Podczas gdy ciało Gatsby’ego już spoczywało w
trumnie, Nick w głowie

wciąż słyszał błaganie
Gatsby’ego: „Słuchaj no, mój drogi, -j musisz mi tu
kogoś sprowadzić... Przecież nie mogę przejść przez
to to zupełnie sam”. Nick dodaje martwemu
Gatsby’emu otuchy mówiąc: „Przyprowadzę ci
kogoś, Gatsby. Nie martw się. Zaufaj mi, a ja
ci tu kogoś sprowadzę...”

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 484

Pomimo jednak wszystkich telefonów Nicka, pomimo iż kondukt żałobny złożony z

Pomimo jednak wszystkich telefonów Nicka,
pomimo iż kondukt żałobny złożony z

trzech
samochodów czekał dodatkowe pół godziny,
ostateczna samotność Gatsby’ego w trakcie
pogrzebu zostaje podsumowana suchym
stwierdzeniem: nikt nie przyszedł. Ani słowa
czy kwiatów od Daisy.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 485

Smutny nastrój wokół grobu pogłębiała mżawka, jakby natura sama brała udział

Smutny nastrój wokół grobu pogłębiała
mżawka, jakby natura sama brała udział

w tym
niewypowiedzianym sieroctwie - oto chowany
był nie tylko człowiek, ale coś więcej, American
dream, najważniejszy, centralny mit Ameryki
został złożony do grobu.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 486

Przy grobie pojawia się jeden z uczestników przyjęć u Gatsby’ego, pan

Przy grobie pojawia się jeden z uczestników
przyjęć u Gatsby’ego, pan

Sowie Oczy „którego
wówczas zastałem w bibliotece podziwiającego
książki Gatsby’ego, a teraz wstrząśnięty wołał:
„Mój Boże! Przychodzili do tego domu setkami!” I
na zakończenie dorzucił słowa, które w jakiejś
postaci miał na końcu języka każdy z czytelników:
„Biedny sukinsyn”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 487

Pogrzeb Gatsby’ego przypomina pogrzeb Willy’ego Lomana w Śmierci komiwojażera, tyle że

Pogrzeb Gatsby’ego przypomina pogrzeb
Willy’ego Lomana w Śmierci komiwojażera, tyle
że

tutaj nie ma nawet garstki ludzi, którzy
mogliby przedyskutować, co się stało i jak
do tego doszło.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 488

Ów brak zakorzenienia był obecny w całej epoce jazzu, choć dopiero

Ów brak zakorzenienia był obecny w całej epoce
jazzu, choć dopiero

kryzys w latach trzydziestych
zmusił nas do spojrzenia wprost na ten problem
i zadania sobie pytania, w jakim i stopniu nasza
alienacja zaszkodziła stosunkom międzyludzkim,
co oznaczała izolacja od źródeł życia?

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 489

Bóg w stylu amerykańskim Czy samotność i obojętność mogą być wynikiem

Bóg w stylu amerykańskim
Czy samotność i obojętność mogą być wynikiem faktu,

że
istoty ludzkie oddaliły się od Boga? Pytanie to może brzmieć
dość dziwacznie, ale jest ono zawarte w Wielkim Gatsbym.
Prawdą jest, że kiedy ludzie tracą zdolność przeżywania
mitów, tracą także swoich bogów. Pytanie to zostaje
postawione w Wielkim Gatsbym poprzez niezwykły symbol,
będący kolejnym dowodem geniuszu Fitzgeralda, symbol
oczu doktora T.J. Eckleburga.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 490

W połowie drogi pomiędzy Nowym Jorkiem a West Egg rozciąga się

W połowie drogi pomiędzy Nowym Jorkiem a West Egg
rozciąga się

obszar nieużytków, zdewastowany
krajobraz, zionący księżycową pustką. Fitzgerald zwie
ten teren „doliną popiołów”, w której „popiół i śmieci
przybierają kształt domów z kominami i smugą dymu, a
nawet... kształt popielatych postaci, snujących się w
mglistym, zapylonym powietrzu”. Opis jałowej,
spopielałej ziemi jest oczywistym nawiązaniem do
poematu T.S. Eliota pod tytułem Jałowa ziemia, który
powstał również w epoce jazzu.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 491

Lecz ponad tym szarym skrawkiem ziemi, nad którym wiatr nieustannie przesuwa

Lecz ponad tym szarym skrawkiem ziemi, nad którym
wiatr nieustannie przesuwa

drgające pasma pyłu,
dostrzeżesz w pewnej chwili oczy doktora TJ Eckleburga.
są niebieskie i ogromne. O źrenicach szerokości jednego
jarda. Brakuje im twarzy, patrzą po prostu spoza
gigantycznych żółtych okularów, zawieszonych na nie
istniejącym nosie. Pewnie jakiś okulista, umieścił przy
drodze tę reklamę, a potem sam pogrążył się w wiecznej
ślepocie albo też wywędrował w inne strony.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 492

George Wilson, na wpół oszalały po śmierci żony, która została potrącona

George Wilson, na wpół oszalały po śmierci żony, która
została potrącona

przez samochód Gatsby’ego i zabita
na drodze przed jego garażem, stoi wraz ze swym
gościem Michaelisem po drugiej stronie drogi wio­dącej
z doliny popiołów. Ów młody Grek towarzyszył
owdowiałemu Georgowi przez całą noc. Wilson
wpatruje się w gigantyczne oczy. Michaelis próbuje go
pocieszyć słowami: „Powinieneś mieć swój kościół,
George, przydaje się w takich chwilach, jak teraz...” Ale
George mamrocze:

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 493

„Rozmawiałem z nią... powiedziałem jej, że może mnie oszukiwać, ale nie

„Rozmawiałem z nią... powiedziałem jej, że może mnie oszukiwać,
ale nie

może oszukać Pana Boga. Zaprowadziłem ją do okna...
Powiedziałem: „Pan Bóg wie, co robiłaś, wie o wszystkim, co robiłaś”.
Możesz oszukać mnie, ale nie możesz oszukać Boga”. Stojący obok
niego Michaelis zobaczył z przerażeniem, że Wilson patrzy na oczy
doktora TJ Eckleburga, które wynurzały się, blade i ogromne, z
ustępującego mroku. „Bóg widzi wszystko” powtórzył Wilson.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 494

W epoce jazzu musi sprzedać siebie Człowiek, który oddaje cześć bogu

W epoce jazzu musi sprzedać siebie Człowiek, który oddaje cześć
bogu

komercjalizmu. Jest dziwaczną, podobną robotowi osobą,
rodzącą się na ziemi jałowej, nie posiadającą swych wzlotów ani
upadków, swego „południa” ani „północy”, i pewnie wcale ich nie
pragnącą. Mit ten nie potrzebuje pionierów produkcji ani
wynalazków, interesuje go tylko marketing. Nowym celem, który Le
Vot nazywa „nowym bohaterem dnia powszedniego”, jest mit nadal
obowiązujący, a mianowicie sprzedawca, kramarz, iluzjonista,
człowiek od reklamy.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 495

„Jedyną głęboko zakorzenioną w mitologii narodu jest Śmierć komiwojażera. Willy Loman

„Jedyną głęboko zakorzenioną w mitologii
narodu jest Śmierć komiwojażera. Willy Loman


jest sprzedawcą w pełnym znaczeniu tego
słowa. Jeśli sprzedajesz siebie — uśmiech na
twarzy i błyszczące buty — czynisz z siebie
przedmiot i tracisz swą tożsamość”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 496

To, co powiedziano nad jego grobem, ma głęboki sens: „Nigdy nic

To, co powiedziano nad jego grobem, ma
głęboki sens: „Nigdy nic

wiedział, kim jest.
Wiemy tylko, że był bardzo łubiany. Dziwnie
to pasuje do sposobu, w jaki rozwój technologii
na Zachodzie, w Ameryce szczególnie,
spowodował, że naszym głównym celem stało
się utrzymanie naszego kraju na takiej pozycji,
żeby każdy mógł stać się bogaty. I nic więcej.
Bogaty anonim”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 497

Świadomość w Ameryce Po pogrzebie Gatsby’ego Nick prowadzi rozważania dotyczące jego

Świadomość w Ameryce
Po pogrzebie Gatsby’ego Nick prowadzi rozważania dotyczące jego
własnej

świadomości Ameryki. Tragedia Gatsby’ego zostaje explicite
zidentyfikowana z utratą amerykańskich mitów i zgonem American
dream. Przywołuje w pamięci długie podróże na Zachód, do domu,
na święta Bożego Narodzenia, spotkania ze starymi przyjaciółmi
na stacji kolejowej w Chicago, przejazd koleją przez Wisconsin, kiedy
to on i inni młodzi ludzie „przez tę jedną dziwną godzinę [byli]
niezwykle świadomi, że my i ten kraj stanowimy jedność”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 498

„To jest mój Środkowy Zachód, nie pszenica, nie prerie, nie zagubione

„To jest mój Środkowy Zachód, nie pszenica, nie
prerie, nie zagubione

szwedzkie miasteczka,
lecz z radosnym dreszczem powracające pociągi
mojej młodości i latarnie uliczne, i dzwoneczki
u sanek w mroźnej ciemności,
i cienie wianków z ostrokrzewu, padające z
oświetlonych okien na śnieg.
Jestem częścią tego wszystkiego...”

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 499

„Gatsby wierzył w zielone światło”, podobnie jak miliony innych, dobrych Amerykanów.

„Gatsby wierzył w zielone światło”, podobnie
jak miliony innych, dobrych Amerykanów.

Ale
Nick zna „tę przyszłość, która rok po
roku ucieka przed nami... Wymknęła się nam
wówczas, lecz to nie ma znaczenia: jutro
popędzimy szybciej, otworzywszy ramiona
szerzej... I pewnego pięknego poranka...”

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 500

W tej ciszy Nick zatrzymuje się. Czy ma to jakikolwiek sens?

W tej ciszy Nick zatrzymuje się.
Czy ma to jakikolwiek sens?


Czy istnieje jakaś zasada, mądrość, która rzuci
nieco światła na tę beznadziejną amerykańską
świadomość?
Czy też jesteśmy skazani na życie w świecie, w
którym nikt nie potrafi odnaleźć sensu?
Nick szuka mitu, który rzuci światło …

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 501

Szuka mitu, który wchłonąłby tę nieustającą klęskę, mitu, który by zdołał

Szuka mitu, który wchłonąłby tę nieustającą klęskę,
mitu, który by zdołał

wieczny powrót przekształcić w
coś, co my, istoty ludzkie, moglibyśmy znieść, mitu,
który nada znaczenie naszej absurdalnej egzystencji.
Nick powie takie oto zdanie, brzmiące nieomal jak
postscriptum: „Tak oto dążymy naprzód, kierując łodzie
pod prąd, który nieustannie znosi nas w przeszłość”.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 502

Mit Syzyfa Ta chwila rozpaczy zrodziła mit, nowy, ale i odwieczny,

Mit Syzyfa
Ta chwila rozpaczy zrodziła mit, nowy, ale i odwieczny,
jedyny,

który wpasowuje się w tę na oko beznadziejną
sytuację. Jest to mit Syzyfa.
Mit, który bezpośrednio przeciwstawia się American
Dream.
Mit ten neguje postęp.
Nie dąży donikąd, wydaje się ciągłym
powtórzeniem, każdy dzień, każda czynność, wiecznie
tym samym, nieustająco monotonnym trudem i
zmaganiem.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 503

Jest coś, co Syzyf może uczynić: może być świadomy każdej chwili

Jest coś, co Syzyf może uczynić: może być
świadomy każdej chwili

tego dramatu
rozgrywającego się pomiędzy nim a Zeusem,
pomiędzy nim samym a jego losem. Świadomość
ta, ponieważ ma wymiar najbardziej ludzki czyni
jego sytuację czymś całkowicie różnym od sytuacji
góry, na którą wtacza swój głaz.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 504

Z rozważań na temat Gatsby’ego wyłania się monotonia, która jest udziałem

Z rozważań na temat Gatsby’ego wyłania się
monotonia, która jest udziałem

wszystkich istot
ludzkich, monotonia, którą epoka jazzu
usiłowała poprzez muzykę, taniec, szalone życie
towarzyskie i nie kończącą się ekscytację
sztucznie zanegować.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 505

Syzyf to nie monotonia Jest postacią twórczą, próbował nawet zwyciężyć śmierć.

Syzyf to nie monotonia
Jest postacią twórczą, próbował nawet zwyciężyć
śmierć.
Nigdy

się nie poddaje, jest zawsze oddany tworzeniu
lepszego życia; jest wzorem bohatera, który kontynuuje
swoje dzieło pomimo rozpaczy. Bez tej zdolności
spotkania z rozpaczą nie mielibyśmy Beethovena,
Rembrandta, Michała Anioła, Dantego czy Goethego ani
żadnych wielkich osobowości w rozwoju
naszej kultury.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 506

Świadomość Syzyfa jest probierzem jego człowieczeństwa. Syzyf jest ową myślącą trzciną,

Świadomość Syzyfa jest probierzem jego
człowieczeństwa. Syzyf jest ową myślącą
trzciną,

obdarzoną umysłem, który potrafi stawiać
cele, zna ekstazę i ból, zdolny jest do rozróżnienia
monotonii od rozpaczy potrafi umieścić monotonię
wtaczanie skały w schemacie swego buntu, za
który został potępiony.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 507

Syzyf zajmuje swe miejsce w szeregu bohaterów, którzy głoszą bunt wobec

Syzyf zajmuje swe miejsce w szeregu
bohaterów, którzy głoszą bunt wobec


nieadekwatnych bogów, w imię bogów
większych. Ta nieograniczona umiejętność
widzenia swych zadań, jaką posiadł Syzyf, daje
odwagę wyjścia poza sam głaz, poza monotonię
przeżyć dnia powszedniego.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 508

Syzyf z pewnością dostrzegał kłębki różowych obłoków, zapowiadających świt, lub odczuwał

Syzyf z pewnością dostrzegał kłębki różowych
obłoków, zapowiadających świt, lub odczuwał

radość,
kiedy wiatr owiewał jego ciało, podczas gdy schodził w
dół po swą skałę, albo też przypominał sobie strofy
wiersza, nad którym dumał. Musiał zapewne wymyślić
jakiś mit, który nadałby sens jego światu, inaczej byłby
go pozbawiony.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 509

Wszystko było dla Syzyfa możliwe, a nawet gdyby był Gatsbym, mógłby

Wszystko było dla Syzyfa możliwe, a nawet gdyby był
Gatsbym, mógłby

uświadomić sobie, że przeszłości nic
da się wskrzesić, ale krok po kroku można ją zostawić w
tyle, za sobą. Te możliwości ludzkiej wyobraźni stanowią
probierz naszego paradoksalnego wyklęcia i naszego
pokazania się jako istot ludzkich.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 510

Mit Syzyfa musi trwać w przeciwwadze do „zielonego światła”, by zrównoważyć,

Mit Syzyfa musi trwać w przeciwwadze do
„zielonego światła”, by zrównoważyć,

dodać
nieco dialektyki nam, jednostkom, i Ameryce. Jest
on gwarantem bezpieczeństwa wobec
niedopuszczalnej arogancji pewnych ludzi i jasno
wykazuje, że Horatio Alger wyprowadził nas na
manowce. Syzyf równoważy mit ziemi obiecanej:
żąda od nas zatrzymania się w eksploatacji
pięknej amerykańskiej ziemi, przemyślenia
naszych celów, definiowania ich.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 511

Mit Syzyfa może nam pomóc w zrozumieniu, dlaczego marzenie Gatsby’ego runęło;

Mit Syzyfa może nam pomóc w
zrozumieniu, dlaczego marzenie Gatsby’ego
runęło;

a w najlepszym — może nam wskazać
drogę do równowagi i unieść nas ku nowej epoce,
w której będziemy mogli bezpośrednio przeżyć
naszą rozpacz i konstruktywnie ją przekształcić.
Wiemy już, że sens ludzkiej egzystencji jest
nieskończenie głębszy niż marzenie Gatsby’ego i
American dream.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 512

Nieważne, jak daleko w przeszłość zniosło nas zmęczenie i śmierć, zebraliśmy

Nieważne, jak daleko w przeszłość zniosło nas
zmęczenie i śmierć, zebraliśmy

swe żniwo
wzniosłych myśli, podziwialiśmy i przeżywaliśmy
wspaniałość życia, ale w podziwie naszym mieścił
się także i jego smutek /Gatsby/. I wówczas przez
chwilę smutek ten uwalnia się od winy, a radość
od lęku /Syzyf/.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 513

Mit Syzyfa zatem nadaje sens naszym wysiłkom; rzuca światło w ciemność

Mit Syzyfa zatem nadaje sens naszym
wysiłkom; rzuca światło w ciemność

naszej
rutynowej pracy, dodaje smaku monotonii.

MIT – WIELKI GATSBY

Слайд 514

Mit Syzyfa jest wyzwaniem dla American dream. Stoimy przed koniecznością „przeznaczeniem”,

Mit Syzyfa jest wyzwaniem dla American dream.
Stoimy przed koniecznością „przeznaczeniem”,


jeśli to brzmi lepiej: rozpoznania stanu naszej
ludzkiej świadomości, wraz z jej postępem lub też
bez niego, z zielonym światłem czy też bez, z Daisy
albo bez niej, z dezintegracją naszego świata lub
też nie. To właśnie ratuje nas przed destrukcją.
Zaczynamy jak Syzyf od nowa – nie popadamy w
Panikę – jeżeli doszliśmy do kresu marzeń. Idziemy
dalej

MIT – WIELKI GATSBY