Генетика

Содержание

Слайд 2

Слайд 3

Генетика

Генетика

Слайд 4

Г Е Н Е Т И К А Тұқымқуалаушылық Өзгергіштік Сипаттама Сипаттама

Г Е Н Е Т И К А

Тұқымқуалаушылық

Өзгергіштік

Сипаттама

Сипаттама

Слайд 5

Сәйкестігін тап

Сәйкестігін тап

Слайд 6

Будандастыруды ж/е оның нәтижелерін сызбанұсқа түрінде жазу үшін төмендегі белгілер қолданады:

Будандастыруды ж/е оның нәтижелерін сызбанұсқа түрінде жазу үшін төмендегі белгілер

қолданады:
Р – ата-ана (лат. раrental - ата-ана)
Ғ – ұрпақ (лат. Filia-ұрпақ)
Ғ1 – бірінші ұрпақ, яғни олар Р-ның ұрпағы.
Ғ2 – реті бойынша екінші ұрпақ, яғни олар
Ғ1-дің ұрпақтары.
♀ - аналық жынысы
♂ - аталық жынысы
Χ – шағылыстыру белгісі
: - ұрпақтардың фенотиптері н/е генотиптері б/ша ажыраудың сандық арақатынасы.

артқа

Слайд 7

Таңбалардың атауын тап


Таңбалардың атауын тап

Слайд 8

Гомологиялық хромосомалар – пішіні, мөлшері мен тұқым қуалаушылық ақпараттары бірдей жұп

Гомологиялық хромосомалар – пішіні, мөлшері мен тұқым қуалаушылық ақпараттары бірдей

жұп хромосомалар. Гомологиялық хромосомалар тек диплоидті жасушаларда ғана кездеседі. Олар эукариоттардың жыныс жасушаларында ж/е прокариоттарда болмайды.
Ағзалар гомозиготты ж/е гетерозиготты болып келеді.
Гомозигота деп бірдей аллельдері бар доминатты (АА) рецессивті (аа) гаметалардың қосылуынан пайда болған зиготаны айтады.
Гетерозиготалы әртүрлі аллельдері бар гаметалардың қосылуынан пайда болатын зиготаны айтады (Аа).

келесі

Слайд 9

Фенотип деп ағзаның ішкі ж/е сыртқы белгілерінің жиынтығын айтады, яғни тұқымның

Фенотип деп ағзаның ішкі ж/е сыртқы белгілерінің жиынтығын айтады, яғни тұқымның

түсі мен пішіні, гүлінің реңі, сабығының ұзындығы т.б. Фенотип генотиптен ж/е сыртқы ортаның жағдайларына байланысты қалыптасады.
Генотип- ағзаның гендерінің толық жиынтығы.Генотип фентипті анықтайды.
Доминатты(басым).Гибридтерде 1-ші ұрпақта бірден фенотипте көрінетін белгі. Оларды үлкен әріптермен белгілейді. Мысалы, А, В, С ж/е т.с.с. Доминатты ген гомозиготада да (АА), гетерозиготада да (Аа) бірден көрінеді. Ал гетерозиготаларда фенотипте көрінбей қалған белгін рецессивті деп атайды. Оларды кіші әріптермен белгілейді. Фенотипте генотипі гомозигота күйінде (аа) болса ғана көрінеді.

келесі

Слайд 10

Иоганн Грегор Мендель (1822-1884 ж.ж.) Чехияның көрнекті ғалымы. Генетика ғылымының негізін

Иоганн Грегор Мендель (1822-1884 ж.ж.)

Чехияның көрнекті ғалымы. Генетика ғылымының негізін салушы. Алғаш

рет генетикалық талдау әдісін қолданып, тұқым қуалаушылықтың заңдарын ашты.

келесі

Слайд 11

Мендельдің бірінші заңы Мендельдің екінші заңы Мендельдің үшінші заңы

Мендельдің
бірінші
заңы
Мендельдің
екінші
заңы
Мендельдің
үшінші
заңы

Слайд 12

Мендель анықтаған тұқым қуалау белгілерінің заңдары Бірінші ұрпақ будандарының Біркелкілік заңы

Мендель анықтаған тұқым қуалау белгілерінің заңдары

Бірінші ұрпақ будандарының
Біркелкілік заңы (І заң)

Белгілердің


ажырау
заңы

Белгілер мен гендердің
тәуелсіз қиыстырылу
(Тұқым қуалау заңы)

Слайд 13

Моногибридті будандастыру Бір жұп қарама-қарсы белгілер бойынша айырмасы бар дараларды будандастыру. P F 1 F2

Моногибридті будандастыру
Бір жұп қарама-қарсы белгілер бойынша айырмасы бар дараларды будандастыру.

P

F

1

F2

Слайд 14

Дигибридті будандастыру Екі жұп қарама - қарсы белгілер бойынша айырмасы бар

Дигибридті будандастыру

Екі жұп қарама - қарсы белгілер бойынша айырмасы бар

дараларды будандастыру.
Г.Мендель өз тәжірибесінде:
-тұқымының түсі (сары А, жасыл а)
-тұқымының пішіні (тегіс В, бұдыр в)
Слайд 15

Дигибридті будандастыру кезіндегі бұршақ тұқымының пішіні мен түсінің тұқым қуалауы.

Дигибридті будандастыру кезіндегі бұршақ тұқымының пішіні мен түсінің тұқым қуалауы.

Слайд 16

Дигибридті будандастыру

Дигибридті будандастыру

Слайд 17

Есеп 3 Қой көзді оңқай қыз ,көк көзді солақай жігітке тұрмысқа

Есеп 3
Қой көзді оңқай қыз ,көк көзді солақай
жігітке тұрмысқа

шығады. Олардың екі баласы
болған Біріншісі көк көзді оңқай ,
екіншісі –көк көзді солақай
Анасының генотиппін анықтаңдар.

ААВВ

ааbb

АaВb

Слайд 18

Есеп 3 Қой көзді оңқай қыз ,көк көзді солақай жігітке тұрмысқа

Есеп 3
Қой көзді оңқай қыз ,көк көзді солақай
жігітке тұрмысқа

шығады. Олардың екі баласы
болған Біріншісі көк көзді оңқай ,
екіншісі –көк көзді солақай
Анасының генотиппін анықтаңдар.

ААВВ

ааbb

АaВb

Слайд 19

Генотип: 93:3:1 Фенотип: 9- сары,тегіс 3- сары,бұдыр 3- жасыл,тегіс 1- жасыл,бұдыр

Генотип: 93:3:1
Фенотип: 9- сары,тегіс
3- сары,бұдыр
3- жасыл,тегіс
1- жасыл,бұдыр


Слайд 20

Тәуелсіз ажырау заңы. Бір-бірінен айқын екі (немесе бірнеше) жұп белгі бойынша

Тәуелсіз ажырау заңы.

Бір-бірінен айқын екі (немесе бірнеше) жұп белгі бойынша

ажырылатын гомозиготалы дараларды будандастырған жағдайда екінші ұрпақта белгілер жұбының тәуелсіз тұқым қуалауы және олардың ата-аналарына ұқсамайтын жаңа үйлесімдер түзуі байқалады. Басқаша атқанда, дигибридті будандастыру бір- біріне байланысы жоқ екі моногибридті будандастыру болып табылады.
Слайд 21

Пеннет торы. Әртүрлі гаметалар типтерінің үйлесімдігін жеңіл анықтау үшін ағылшын генетигі Р.Пеннет тор жасауды ұсынды.

Пеннет торы.

Әртүрлі гаметалар типтерінің үйлесімдігін жеңіл анықтау үшін ағылшын генетигі

Р.Пеннет тор жасауды ұсынды.
Слайд 22

Гендердің әрекеттесуі Аллельді Аллельді емес AABB , aabb AAbb, aaBB

Гендердің
әрекеттесуі

Аллельді

Аллельді емес

AABB , aabb

AAbb, aaBB

Слайд 23

Аллельді емес гендер Эпистаз Комплемен-тарлық Полимерия Көпаллельдік

Аллельді емес
гендер
Эпистаз
Комплемен-тарлық
Полимерия
Көпаллельдік

Слайд 24

Көп аллельділік

Көп аллельділік

Слайд 25

Шешесінің қаны гетерозигталы ІІІ топ, әкесінің қаны ІҮ топ, балаларының қан топтарын анықтау .

Шешесінің қаны гетерозигталы ІІІ топ, әкесінің қаны ІҮ топ, балаларының қан

топтарын анықтау .
Слайд 26

Шешесінің қаны ІІІ топ, әкесінің қаны ІҮ топ, балаларының қан топтарын

Шешесінің қаны ІІІ топ, әкесінің қаны ІҮ топ, балаларының қан топтарын

анықтау .
/Дұрыс жауабы/

Р

J

B

J

J

J

B

A

B

Г

B

J

J

J

J

B

B

А

F1

J

J

J

J

J

J

J

J

A

A

B

B

B

B

B

B

ІҮ

ІҮ

ІІІ

ІІІ

І нұсқа

Слайд 27

Шешесінің қаны ІІІ топ, әкесінің қаны ІҮ топ, балаларының қан топтарын

Шешесінің қаны ІІІ топ, әкесінің қаны ІҮ топ, балаларының қан топтарын

анықтау .
/Дұрыс жауабы/

Р

J

B

J

J

J

О

A

B

Г

B

J

J

J

J

О

B

А

F1

J

J

J

J

J

J

J

J

О

A

B

B

B

А

B

О

ІҮ

ІІ

ІІІ

ІІІ

ІІ нұсқа

Слайд 28

І топ Р І V топ ? F 1

І топ

Р

І V топ

?

F 1

Слайд 29

Сәйкестігін тап

Сәйкестігін тап

Слайд 30

Таңбалардың атауын тап


Таңбалардың атауын тап

Слайд 31

Томас Хант Морган 1866-1945

Томас Хант Морган
1866-1945

Слайд 32

Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы. Гендері жыныс хромосомаларда орналасқан белгілерді жыныспен


Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы. Гендері жыныс хромосомаларда орналасқан белгілерді жыныспен

тіркескен белгілер деп атайды. Ал белгілердің жыныстық хромосомалары арқылы ұрпақтан-ұрпаққа берілуін жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы деп атайды. Бұл құбылысты Т. Морган дрозофила шыбынына тәжірибе жүргізгенде ашқан.
Слайд 33

Т.Морган заңдары 1910-1915 жылдары өзінің шәкірттерімен бірге жеміс шыбыны – дрозофилаға

Т.Морган заңдары

1910-1915 жылдары өзінің шәкірттерімен бірге жеміс шыбыны – дрозофилаға тәжірибе

жұмысы жүргізілді.
-хромосомалардың диплоидті жиынтығы-8
Гаплоидті жиынтығы-4
Зертханалық жағдайда +25
14-15 күн сайын 100-ге жуық ұрпақ алған
Слайд 34

Слайд 35

41,5% жетілген қанатты сұр 41,5% жетілмеген қанатты қара шыбындар 8,5 %

41,5% жетілген қанатты сұр
41,5% жетілмеген қанатты қара шыбындар
8,5 % жетілмеген қанатты

сұр
8,5 % жетілген қанатты қара шыбындар
Слайд 36

Жыныс - бұл организмнің морфологиялық, физиологиялық, биохимиялық және басқа да белгілерінің жиынтығы.

Жыныс - бұл организмнің морфологиялық, физиологиялық, биохимиялық және басқа да белгілерінің

жиынтығы.
Слайд 37

Адамның дене жасушасында 46 хромосоманы құрайды. Мұны диплоидты жиынтық деп атайды.

Адамның дене жасушасында 46 хромосоманы құрайды. Мұны диплоидты жиынтық деп атайды.

Ал гаметалары диплоидты жиынтықтың жартысына тең болса оны гаплоидты деп атайды. Оның
22 –і аутосомалар, ал біреуі жыныстық хромосома болады.
Слайд 38

Жұмыртқа жасушасы 44+хх Сперматозоид 44+ху 22+Х 22+Х 22+У


Жұмыртқа жасушасы
44+хх
Сперматозоид
44+ху

22+Х

22+Х

22+У

Слайд 39

Кейбір түрлердің жыныс хромосомалары

Кейбір түрлердің жыныс хромосомалары

Слайд 40

Есеп. Дальтоник саңырау еркек, көзі қалыпты көретін және қалыпты еститін әйелге

Есеп.
Дальтоник саңырау еркек, көзі қалыпты көретін және қалыпты еститін әйелге

үйленген. Бұл некеден дальтоник саңырау ұл және дальтоник қалыпты еститін қыз туған. Осы отбасында дальтоник саңырау қыздың тууының ықтималдылығын анықта.
Саңырау аутосомалық рецессивті ген, дальтонизм- жыныстық Х хромосомамен тіркескен белгі.
Слайд 41

Фенотип генотип Берілгені: Дальтоник ер - ХУ Саңырау - аа Дальтоник

Фенотип генотип
Берілгені: Дальтоник ер - ХУ
Саңырау - аа
Дальтоник әйел-ХХ
Қалыпты есту -

Аа

Шешуі:
Р ♀ Аа ХХ х ♂ аа ХУ
Г
Ғ Аа ХХ аа ХУ

Слайд 42

Ә ХАХа х ХаУа

Ә ХАХа х ХаУа

Слайд 43

Жауабы: Бұл некеден дүниеге келген ұл да, қыз да дальтоник, сондықтан


Жауабы:
Бұл некеден дүниеге келген ұл да, қыз да дальтоник,

сондықтан шешелері қалыпты естігенмен, дальтонизм белгісі тасымалдаушы, яғни- ХХ. Және дүниеге келген ұл саңырау болғандықтан, шешесінің генотипі-Аа.
Егер шешесінің генотипі –АА болса, онда ұлы саңырау болмас еді.
Сондықтан, шешелерінің генотипі- Аа ХХ