Көмiрсулар алмасуы. Қорытылуы. Сiңiрiлуi. Аралық алмасу

ЖОСПАР: 1.Көмірсулардың рөлі 2. Көмірсулардың қорытылуы 3. Моносахаридтердің сіңірілуі 4.Тіндерде глюкозаның өзгерістері 5.Анаэробты гликолиз және оның

Метаболизм 4 сатыдан тұрады:
1. Тағамның қорытылуы. Ас қорыту жолдарында тағамның механикалық,

Белок, липид ж/е көмірсулар катынасы тағамда (Б:Л:К) - 1:1:4 болуы керек. Көмірсу

Көмірсулардың рөлі: 1) энергия көзі - 1 г көмірсу тотыкканда 17.2кДж (4,1

ТАҒАМ КӨМІРСУЛАРЫ

Крахмал, сахароза, мальтоза,
Глюкоза, фруктоза......

Жануар крахмалы―гликоген етте,
Лактоза сүтте

КӨМIРСУЛАР ЖIКТЕЛУI
МОНОСАХАРИДТЕР ПОЛИСАХАРИДТЕР
ОЛИГОСАХАРИДТЕР

АЛЬДОЗА КЕТОЗА ГОМОПОЛИСАХАРИДТЕР
ГЕТЕРОПОЛИСАХАРИДТЕР

КӨМІРСУЛАР КОРЫТЫЛУЫ НЕГІЗІНЕН АУЫЗ ҚУЫСЫ МЕН АЩЫ ІШЕКТЕ ЖҮРЕДІ. Ас-корыту

Крахмал/ гликоген

α-амилаза

Целлюлоза қортылмайды , себебі ағзада β(1→4) гликозидтік байланысты үзетін фермент жоқ.
Ол

Мальтоза мальтаза әсерінен 2 глюкозаға ыдырайды

Лактоза лактазаның әсерінен галактоза мен глюкозаға ыдырайды.

Ішек сөлі сахаразасы сахарозаны фруктоза мен глюкозаға ыдыратады .

Глюкоза

КӨМIРСУЛАР СIҢIРІЛУI

IШЕК КУЫСЫ

ЭНТЕРОЦИТ

ҚАҚПА ВЕНАСЫ

БАУЫР

ҮЛКЕН ҚАН АЙНАЛЫМЫ

жай

жеңілдетілген

г

глюкозалық

ГАЛАКТОЗА МЕН ГЛЮКОЗА― СИМПОРТ МЕХАНИЗМІ Б/ША АТФ ЭНЕРГИЯСЫН ПАЙДАЛАНЫП,КОНЦЕНТРАЦИЯ ГРАДИЕНТІНЕ ҚАРСЫ

БАУЫР ҚАН
гипергликемия
гликогеногенез
ГЛИКОГЕН ГЛЮКОЗА
гликогенолиз
гипогликемия
глюконеогенез

3,4-6,0 Ммоль/л

Сіңірілген Глюкозаның қаннан жасушаларға тасымалдануы арнайы тасымалдаушы белок ГЛЮТ арқылы іске

Бауырдың глюкостатикалык функциясы 3 процесспен қамтамасыз етіледі:

ГЛИКОГЕНОГЕНЕЗ ГЛИКОГЕНОЛИЗ ГЛЮКОНЕОГЕНЕЗ
ГЛЮКОЗУРИЯ-ЗӘРДЕ ГЛЮКОЗАНЫҢ

ТIНДЕРДЕГI ГЛЮКОЗАНЫҢ ПАЙДАЛАНЫЛУЫ 1.нерв тіні, (ми) глюкоза - энергия көзі; 2.бұлшық

Тіндерде глюкоза анаболизм ж/е катаболизм процесстеріне қатысады. 65% тотығып энергия

ГЛИКОГЕНОГЕНЕЗ− ГЛИКОГЕН СИНТЕЗІ.
ОЛ КҮРДЕЛІ, КӨП САТЫЛЫ ПРОЦЕСС.

Гликоген қоры бауыр мен бұлшық

Гликоген тізбегінің ұзаруы

(С6Н10О5

) гликоген

(С6Н10О5 )

УДФ

п+1

(гексокиназа)

фосфоглюкомутаза

Гликоген синтетаза

праймер

қалдығы

Гликогеннің тармақталуы

α(1→4)

α(1→6)

амило-4,6-трансглюкозидаза

Гликогеногенез маңызы:
Артық түскен көмірсуларды (глюкозаны) гликоген түрінде қорға жинап, қажет болғанда

Н2О Н3РО4

ГЛИКОЛИЗ

Гликогенолиз-гликогеннің ыдырауы. Гликогенолиз 2 түрлі жолмен жүреді: 1 –Фосфоролиз, 2 - гидролиз.

Бауырда гликогеннің ыдырауы қанда глюкозаның мөлшері азайғанда жүреді;
Бұлшық етте гликогенолиз

Гидролиз бауырда гамма-амилаза қатысуымен жүреді.

ГЛИКОГЕН

ГЛЮКОЗА ТОТЫҒУЫ
2/3 ГЛИКОЛИТИКАЛЫК 1/3ПЕНТОЗО-ФОСФАТТЫ (ГЕКСОЗОДИФОСФАТТЫ) (ФОСФОГЛЮКОНАТТЫ) АНАЭРОБТЫ АЭРОБТЫ
ГЛИКОЛИЗ

АНАЭРОБТЫ ГЛИКОЛИЗ―
ТІНДЕРДЕ ГЛЮКОЗАНЫҢ ОТТЕКСІЗ ЛАКТАТҚА (СҮТ ҚЫШҚЫЛЫ ) ДЕЙІН

8

Фр-1,6-дифос

Субстраттан
фосфорлану

Субстраттан
фосфорлану

1,3-дифосфо
глицерат

пжқ

С

5

6

7

10

11

8

1 реакция – глюкоза АТФ–пен фосфорланады, реакция қайтымсыз.

(глюкокиназа)

2 . Глюкозо-6-фосфат фруктозо-6-фосфатқа изомерленеді:

3. Фруктозо-6-фосфат АТФ–пен қайтымсыз фосфорланып, фруктозо-1,6-дифосфатқа айналады

4. Фруктозо-1,6-дифосфат альдолазаның әсерінен 2фосфотриозаға– ФГА мен ДОАФ-қа ыдырайды, реакция қайтымды.

5. ТРИОЗОФОСФАТТАРДЫҢ ИЗОМЕРЛЕНУІ.
ДОАФ ФГА-не изомерленіп гликолизге 2ФГА қатысады.

2

6 . Тотығу–тотықсыздану реакциясы. ФГА коферменті НАД болатын фермент ж/е бейорганикалық фосфат

7. Субстраттан фосфорлану реакциясы.
1,3-дифосфоглицерат энергияға бай
фосфат қалдығын (1-орындағы) АДФ-ке

8 . Фосфоглицеромутазаның әсерінен
фосфор қышқылының қалдығы С3-н
С2 –ге тасымалданып,

9. 2-фосфоглицерат енолаза арқылы
дегидратацияланып, молекула ішілік
тотығу-тотықсыздану реакциясы нәтижесінде
түзілген

10 . Субстраттан фосфорлану реакциясы.
ФЕП фосфор қышқылының қалдығын АДФ-ке беріп,

11. Анаэробты жағдайда ПЖҚ ЛДГ әсерінен сүт қышқылына (лактат) тотығады. 6

ГЛЮКОЗА С6Н12О6 +2АДФ +2Фн 2СН3СН(ОН)СООН+2АТФ+2Н2О СҮТ ҚЫШҚЫЛЫ

Анаэробты гликолиздің энергия балансы. Егер гликолиз глюкоздан басталса 4 АТФ

Анаэробты гликолиздің соңғы өнімі сүт қышқылы қайда кетеді? ЛАКТАТ- ҚЫШҚЫЛДЫ ӨНІМ КӨБЕЙСЕ

Кори циклі, оның маңызы. Бұлшық етте ж/е эритроцитте түзілген Лактат қанға одан

БАУЫР ҚАН БҰЛШЫҚ ЕТ
ГЛИКОГЕН ГЛИКОГЕН
ГЛ-6-Ф ГЛЮКОЗА ГЛ-6-Ф
ПИРУВАТ ПИРУВАТ
ЛАКТАТ ЛАКТАТ
АЛАНИН

АНАЭРОБТЫ ГЛИКОЛИЗДІҢ МАҢЫЗЫ:
ГИПОКСИЯ Н\Е АНОКСИЯ КЕЗІНДЕ
М\ЛЫ, БИІК ТАУҒА ШЫҚҚАНДА ,

2. АНАЭРОБТЫ ГЛИКОЛИЗДІҢ КЕЙБІР АРАЛЫҚ ӨНІМДЕРІ ГЛЮКОНЕОГЕНЕЗГЕ,ЛИПОНЕОГЕНЕЗГЕ, АЛМАСТЫРЫЛАТЫН АМИН ҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ СИНТЕЗІНЕ

Глюкозаның аэробты гликолитикалық жолмен тотығуы 1. ГЛИКОЛИЗ- глюкозаның ПЖҚ –на дейін

1. Аэробты жағдайда глюкозаның ПЖҚ –на дейін тотығуы анаэробты гликолизбен ұқсас,

ЦИТОЗОЛЬ ГЛИКОЛИЗ МИТОХОНДРИЯ
ГЛЮКОЗА 2ПЖҚ 2ПЖҚ
2НАДН2 2НSКоА 2НАД
2CO2 2НАДН2

Цитозольді НАДН2 (6 реакциядағы) глицерофосфатты н/е малат шөрнек (челночный) механизмдері

МАЛАТ ШӨРНЕК МЕХАНИЗМІ

СООН
2 СН2
СНОН
СООН

БТ.ТФ=6АТФ

ҚСҚ
ҚСҚ

ГЛИЦЕРОФОСФАТ ШӨРНЕК МЕХАНИЗМІ

СН2
2НАД Н2 2 С=О
СН2ОР
ДОАФ
СН2
2НАД

‘ ЭНЕРГИЯ БАЛАНСЫ
ЦИТОПЛАЗМА
ГЛИЦЕРОФОСФАТ 4АТФ
2НАД Н2
(6 реакция)
МАЛАТ 6АТФ

ГЛЮКОНЕОГЕНЕЗ
– глюкозаның көмірсулар , липидтер, белоктар алмасуының аралық өнімдерінен түзілуі.

Глюконеогенез гликолиздің
3 қайтымсыз реакцияларын (гексокиназды, фосфофруктокиназды, пируваткиназды) басқа

Глюконеогенездің қайтымсыз реакциялары:
ПИРУВАТТАН ФОСФОЕНОЛПИРУВАТТЫҢ ТҮЗІЛУІ
ФРУКТОЗО-1.6- ДИФОСФАТТЫҢ ФРУКТОЗО-6-ФОСФАТҚА АЙНАЛУЫ
ГЛЮКОЗО-6-ФОСФАТТАН ГЛЮКОЗАНЫҢ ТҮЗІЛУІ

Глюкозаның пентозофосфатты циклмен тотығуы. Процесс цитоплазмада анаэробты жағдайда жүреді.Бауырда,май тіні, бүйрек үсті

2 сатыдан тұрады:
тотығу сатысы коферменті НАДФ болатын глюкозо-6-фосфат дегидрогеназа қатысуымен жүреді.
структуралық

6АТФ 6АДФ 12НАДФ 12НАДФН2
6Глюкоза 6ГЛ-6-Ф 6ПЕНТОЗО-5-Ф + 6СО2
4 ФРУК-6-Ф 2ФГА

Пентозофосфатты цикл маңызы. 1. ЭНЕРГИЯ НАДФН2 түрінде түзілуі; 2. пентозо-фосфаттардын көзі. НАДФН2

нуклеозидтер

БАУЫРДЫҢ РӨЛІ

СІҢІРІЛГЕН МОНОСАХАРИДТЕР БАУЫРДА ГЛЮКОЗАҒА АЙНАЛАДЫ;
ГЛЮКОСТАТИКАЛЫҚ ФУНКЦИЯ АТҚАРАДЫ;
ГЛИКОГЕНОГЕНЕЗ
ГЛИКОГЕНОЛИЗ
ГЛЮКОНЕОГЕНЕЗ
ГЛЮКОЗАНЫҢ ГЛИКОЛИТИКАЛЫҚ Ж/Е ПЕНТОЗОФОСФАТТЫ

КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ СОҢҒЫ ӨНІМДЕРІ:
СУ; КӨМІР ҚЫШҚЫЛ ГАЗЫ.