Ақуыздардың құрылысы мен қызыметі

Тарихы
Ақуыз қасиеттері
Ақуыз құрылысы
Ақуыз синтезі
Ақуыз қызыметі
Ақуыз көздері

План:

Ақуыздардың ашылу тарихынан

Өмір – ақуыз денелердің тіршілік ету формасы

Ф.Энгельс

Ақуыздар – амин қышқылдарының гидролизі кезінде пайда болатын жоғарғы молекулалық полимерлі

Ақуыз химиясының негізгі кезеңдері:

1. Ақуыз зерттеулері XVIII ғасырда басталған.
2.Өсімдік және жануар

5.Жануар организміндегі барлық сұйықтықтарға қатысты ақуыз терминін бірінші рет француз физиологі

XIX ғасыр басында ақуыздардың химиялық қасиетін зерттеу жөнінде жұмыстар

1803ж. Дж.

Ақуық құрылысы теориясы

1.Г. Мульдердің. протеин теориясы 1836ж
2. А.Я. Данилевскийдің ( 80-е

Антуан Франсуа де Фуркруа,

XVIII ғасырда француз химигі Антуан Фуркруа

ақуыздардың құрылымдық элементтері екені айтылды.
XX ғасыр басында неміс

Ақуыздың организмде ыдырауы

АКУЫЗ ЖІКТЕЛУІ

Б Е Л К И

фибриллярные

глобулярные

белгі
молекула формасы

3 признак
Растворимость

Б Е Л К И

Гидрофильные
(растворимые)

гидрофобные
(нерастворимые)

2 признак
Источник получения

АҚУЫЗ ЖІКТЕЛУІ

4 БЕЛГІ
Биологиялық белсенділік

ақуыз -ферменттер

ақуыз-гормондар

Құрылымдық ақуыздар

Жиырылғыш ақуыздар

Антиденелер

5 белгі
Құрамы

ақуыздар

Жай ақуыздар
(протеиндер)

Күрделі

Ақуыз құрылысы

СТРУКТУРА БЕЛКОВ

первичная
структура

вторичная
структура

третичная
структура

четвертичная
структура

АҚУЫЗДАРДЫҢ БІРІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ КЕЗЕКТЕСУІ

NH2-Val-His-Leu-Thr-Pro-Glu-Glu-
Lys-Ser-Ala-Val-Thr-Ala-Leu-Trp-
Gly-Lys-Val-Asn-Val-Asp-Glu-Val-
Gly-Gly-Glu-…..

Біріншілік құрылым – аминқышқылдардың қалдықтарының полипепетидтік тізбекте кезектесуі.

Пептидтік байланыс

Екіншілік құрылымы —біріншілік құрылымның кеңістікте орналасуы.Ол ά-спираль и β-құрылым болып бөлінеді.

alpha helix (альфа-спираль)

a-спираль көбінесе тізбектік жолақтармен немесе цилиндрлермен сипатталады

Secondary Structure

beta-shee ( бета-структура)

созылған
β -құрылымдық учаскелер
стрелкалармен сипатталады.

Hydrogen Bonding аnd Secondary Structure
(сутектік құрылым және сутектік байланыс)

alpha-helix

beta-sheet

ҮШІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМ Ақуыздың екіншілік құрылымының кеңістікте орналасуы. Ол глобула және фибрилла үшіншілік

Фибриллярлы белоктар –суда ерімейтін тұрақты қосылыстар.Бір біріне паралель орналасып олар ұзын

ТӨРТІНШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ Бірнеше ақуыздық тізбектердің қосылысы "суперглобулда" ақуыздың төртіншілік құрылымы деп аталады.

ГЕМОГЛОБИНДЕГІ ГЕМ МОЛЕКУЛАСЫ

Каталитикалық
Құрылымдық
Қорғаныс
Реттеуші-Гормондық
Сигнальді
Транспорттық
Резерв
Рецепторлы
Қозғалғыш

АҚУЫЗ функциялары

Барлық биохимиялық ақуыздар ақуыз-ферменттерімен катализденеді. Барлық ферменттер химиялық құрылысы бойынша ақуыздар

Ақуыздар кез келген тірі клетканың протоплазмасының негізін құрайды, олар липидтермен

Иммунитеттің – антиденелер мен комплемент жүйелерінің маңызды факторлары ақуыздар болып

Гормондар қатары өздерінің құрылысымен ақуыздарға (инсулин) немесе пептидтерге(АКТГ, окситоцин, вазопрессин)

. Ақуыздар қордық бөлінулер құрай алады (жұмыртқалар овальбумині, сүт казеині, тұқымдардың

. Тірі табиғаттағы қозғалыстардың кез келген формалары (бұлшық еттер жұмысы, кірпіктер

Мембрана ақуызы

Бұлшық ет ақуызы

миозин

Миозин қозғалысы

Қарапайым және күрделі ақуыздар
Барлық ақуыздарды екі топқа бөлінеді: қарапайым және күрделі.

Қарапайым ақуыздар

1.Протаминдер және гистондар – Құрамында диамино-монокарбон қышқылдары бар (лиз, арг,

Глютелиндер суда ерімейді.
Протаминдер суда ерімей,әлсіз тұз ертіндісінде және 70% спирт

Күрделі белоктар
1.Фосфопротеидтер қарапайым ақуыздан және простетикалық топтан тұрады. Простетикалық топ

2.Хромопротеидтер , простетикалық топ әр түрлі тұсті қосылыстар группа.Олар гемоглобин, миоглобин

3.Нуклеопротеидтер – простетикалық тобы нуклеин қышқылдары.
Нуклеопротеидтер екіге бөлінеді:
дезоксирибонуклеопротеидтер, простетикалық

4.Липопротеидтер (протеолипидтер) белок пен өте тұрақсыз майлар комплексі.
Липопротеидтер мембрана құрылысына

5.Глюкопротеидтер

2 түрлі:
- Гликопротеидтер -мукопротеидтер (протеогликандар).
- Гликопротеидтер простетикалық тобы мккополисахаридтер

-Протеогликандар (гликопротеидтер) олар муциндер и мукоидтар.
К муциндерге сілекей муцині

6. Металлопротеидтер - құрамына металл иондары кіретін ақуыздар.
Олар құрамында темір

Ақуыздарды бөліп алу әдістері
молекулық массы бойынша
ионизация,
гидратация

Белок иондануы

R---CH--( NH2)n R---CH--( NH3+ )n
| |
C=O C=O

Белоктардың тұнбаға түсу реакциялары
Белокқа суды тартып алатын қосылыстар(спирт, ацетон,
бейтарап тұздар) қосқанда

Қайтымды тұнбаға түсу (тұздану)

Ол ацетон, спирт или бейтарап сілті тұздар (NaCl,

Қайтымсыз тұнбаға түсу

Оны физикалық факторлар : қыздыру,сәулелену шақырады
Химиялық факторлар: сілті,

Денатурация – термиялық және химиялық агенттер әсерінен ақуыздың табиғи қасиетінің бұзылуы.

Ақуыздардың түрлі түсті реакциясы

1. Ксантопротеин – ақуыздың концентрлі азот қышқылымен әрекеттесу