XYIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстан

Август 2, 2022

Главная
История
XYIII ғасырдың бірінші жартысындағы Қазақстан

Содержание

2. Жоңғар хандығы 1635 жылы Батур хонтайшының басшылығымен құрылған. Билеушісінің титулы – қонтайшы. «Жоңғар» - атауы 13ғ.
3. 1718 жылы Аякөз өзені жағасындағы шайқаста Әбілқайыр мен Қайып сұлтандардың соғыс әрекетін бірігіп жүргізбеуі салдарынан қазақ
4. 1726 жылы Торғай даласы, Сарысудың орта ағысы алқабында, Бұланты өзенінің жағасындағы, Қара сиыр деген жерде –
5. Қалдан-Серен 1741-1742жж Орта жүз бен Кіші жүзге ұйымдастырған жорығы бұрынғы «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұламадан» кем түспейтін
7. Жалпы мәлімет: Кіші жүз ханы 1718 — 1748 жж. Ізбасары: Нұралы хан Дүниеге келуі: 1693 жыл
8. 1. Әбілқайыр (Әбілқайыр Мұқамбет Ғази баһадур хан) (1693— 12.08.1748 жж.) — хан, қолбасшы, 1718-1748 жж. билік
9. Әбілқайыр хан 1693 жылы Түркістан қаласында туған. Ол - Әз Жәнібектің бесінші ұрпағы. Шыңғыс ханнан бастап
10. 2.1710 жылы Қарақұмдағы халық жиынында жас Әбілқайыр Кіші жүз әскерінің қолбасшысы және хан болып сайланды, ал
11. Жоңғарларға қарсы соғыста Әбілқайыр өзінің талантты қолбасшы екенін көрсетіп, бұл соғыста жанкештілік танытты. Әбілқайыр бабаларының иелігінде
12. Қазақ-башқұрт қатынастары:
13. Қазақ-жоңғар қатынастары:
14. 1718 жылы Аягөзде Әбілқайыр мен Қайып 30 мыңдық әскері жоңғарлармен қанды шайқас жүргізді. Әскерге Қабанбай батырдың
16. Ресеймен өзара қатынастар
17. 3.Ресейдің қоластына еніп, жан сақтап қалу үшін Әбілқайыр 1730 жылы күзінде елші жібереді. 1731 жылы 30
18. Әбілқайыр 1731 жылы қазанның 10-ы Ресей империясының қарамағына кіргендігі жөнінде ант берді. Бұл антты 1738, 1740,
19. Кіші жүзді Ресей империясының құрамына қосуды бастаған Әбілқайыр хан бірнеше мақсат көздеді:
20. Кіші жүз ханы ретінде Әбілқайыр хан саясатында қайшылықтар да бар. Қазақ даласын отарлаудың тірегі болған Ор
21. Орта жүздің сұлтаны Барақ Ор бекінісінен қайтып келе жатқан Әбілқайырмен ен далада кездесіп қалып, оны өлтіреді.
22. Әбілқайырдың моласы Қабырға өзенінің Өлкейекке құятын тұсында, Торғай қаласынан 80 шақырым жерде. Кейін бұл жер «Хан
23. Әбілқайыр хан ескерткіші —2000 жылы орнатылған. Тұғырдың биіктігі — 2,8 м, ені — 2,1 м, ұзындығы
24. 1731 жылы 19 ақпанда С. Қойдағұлұлы мен Қ. Қоштайұлы бастаған елшілікті Анна Иоановна қабылдап, Кіші жүзді
25. 1735-1737жж Кіші жүз жасағы башқұрт көтерілісін басуға пайдаланылды. 1735 жылы Башқұртстандағы көтерілісті басуы кезінде Қазақстанға 50
26. 1734 жылы Сенаттың бас хатшысы И.К. Кириллов басқарған экспедиция жасақталды. Экспедицияның негізгі мақсаты – Ор өзені
27. 1738 жылдан Орынбор экспедициясын В.Н. Татищев басқарды. В.Н. Татищев Орынборда 1738 жылдың тамызында съезд шақырып, Әбілқайыр
28. 1742 жылдың шілдесінде Кіші жүз ханының беделін көтеріп тастағандай съезд болып өтті. 1748 жылы Әбілқайыр Барақ
29. Өзіндік бақылау үшін сұрақтар 1. Қай жылы генерал-губернатор Б.Игельстром Кіші жүзде хандық билікті қалпына келтіріп, Айшуақты
31. Скачать презентацию

Слайд 2

Жоңғар хандығы 1635 жылы Батур хонтайшының басшылығымен құрылған. Билеушісінің титулы –

қонтайшы. «Жоңғар» - атауы 13ғ. Шыңғысхан әскерінің сол қанатын құраған атауынан шыққан. 18ғ Қазақ хандығына қауіп төндірген ел Жоңғария.

Слайд 3

1718 жылы Аякөз өзені жағасындағы шайқаста Әбілқайыр мен Қайып сұлтандардың соғыс

әрекетін бірігіп жүргізбеуі салдарынан қазақ жасағы жеңіліс тапты. Бірікпеудің ең негізгі себебі- сұлтандар арасындағы таққа талас.
1723 жылы қазақ жерін «Ақ мешін» жұты қамтыды. 1723-1727 жж қазақ тарихында «Ақтабан шұбырынды» жылдары деген атпен қалды. 1723 жылы Қытай императоры Кансидің өлімінен кейін, қарым-қатынасты ретке келтіріп, барлық күшін Қазақстанға бұруға мүмкіндік туды. Осы жылдардан «Елім-ай» әні қалған. Қатты ойрандалған – Жетісу өңірі. 1724-1725жж Түркістан, Ташкент қалаларын басып алды. Қазақтың үш жүзінің біріккен қимылдары 1726 жылы басталды.

Слайд 4

1726 жылы Торғай даласы, Сарысудың орта ағысы алқабында, Бұланты өзенінің жағасындағы,

Қара сиыр деген жерде – Қалмақ қырылған немесе Бұланты шайқасы өтіп, қазақтар жеңіске жетті.
Ордабасы тауында қазақ жасақтары бас қосып, Әбілқайыр бас қолбасшы, оның көмекшісі болып Бөгенбай тағайындалды. Қазақ жасақтары жүздік негізде ұйымдастырылды.
1730 жылы Балқаш көлінің оңтүстігінде, Аңырақай түбінде (қалмақтардың аңырап-боздауы) Әбілқайырдың басшылығымен үш жүз әскері қалмақтарға соққы берді. Кей деректерде 1729 жыл деп те беріледі.

Слайд 5

Қалдан-Серен 1741-1742жж Орта жүз бен Кіші жүзге ұйымдастырған жорығы бұрынғы «Ақтабан

шұбырынды, Алқакөл сұламадан» кем түспейтін шапқыншылық жасады. 1742 жылғы 2 қыркүйекте И.Н. Неплюев Қалдан-Серенге қазақтарға қысым жасауды тоқтатуды талап етті.
1745 жылы Қалдан-Серен қайтыс болды. 1755 жылы ішкі талас Жоңғарияны әлсіретті. Жоңғар тағына таласушылардың бірі Әмірсананы Қытай императоры Цянь-Лун қолдап, 1755 жылы Жоңғарияға қарсы қойды. Кейін алданғанын білген Әмірсана Абылай мен Әбілмәмбеттен қолдау іздеген. 1756-1758 жж қытай жорығы нәтижесінде Жоңғария дербес мемлекет ретінде өмір сүруден қалды. 1761 жылы жоңғар жерінде империялық әкімшілік бірлік – Шыңжаң (Жаңа шекара) құрылды.

Слайд 6

Слайд 7

Жалпы мәлімет:
Кіші жүз ханы 1718 — 1748 жж.
Ізбасары: Нұралы хан
Дүниеге келуі: 1693 жыл
Қайтыс болуы:

1748 жыл
Жерленді:Хан моласы, (қазіргі Ақтөбе облысы)
Әкесі: Қажы сұлтан
Жұбайы: Бопай Бәтима
Балалары:ұлдары: Нұралы хан, Жармұхамбет хан, Айшуақ хан қызы: Қарашаш

Слайд 8

1. Әбілқайыр (Әбілқайыр Мұқамбет Ғази баһадур хан) (1693— 12.08.1748 жж.) —

хан, қолбасшы, 1718-1748 жж. билік құрған Кіші жүз ханы. Соғыстарда батырлығымен, айлакерлігімен, айқас-шайқастарды ұйымдастыра білуімен даңқы шығып, мұрагерлік жолмен емес, өз беделімен Кіші жүздің ханы болды.

Слайд 9

Әбілқайыр хан 1693 жылы Түркістан қаласында туған. Ол - Әз

Жәнібектің бесінші ұрпағы. Шыңғыс ханнан бастап тарататын болса ол хан әулетінің он сегізінші ұрпағы. Әз Жәнібектен тоғыз ұл тарайды:

Слайд 10

2.1710 жылы Қарақұмдағы халық жиынында жас Әбілқайыр Кіші жүз әскерінің қолбасшысы және хан болып сайланды,

ал түмен басы болып атақты Бөгенбай батыр тағайындалды.

Слайд 11

Жоңғарларға қарсы соғыста Әбілқайыр өзінің талантты қолбасшы екенін көрсетіп, бұл

соғыста жанкештілік танытты.
Әбілқайыр бабаларының иелігінде болған Сайрам,
Түркістан және Ташкент
қалаларын қорғау жолында ерен ерлігімен көзге түсті.

Слайд 12

Қазақ-башқұрт қатынастары:

Слайд 13

Қазақ-жоңғар қатынастары:

Слайд 14

1718 жылы Аягөзде Әбілқайыр мен Қайып 30 мыңдық әскері жоңғарлармен қанды шайқас жүргізді.
Әскерге

Қабанбай батырдың басшылығымен шайқаста қазақ әскері жеңіске жетті.

Слайд 15

Слайд 16

Ресеймен өзара қатынастар

Слайд 17

3.Ресейдің қоластына еніп, жан сақтап қалу үшін Әбілқайыр 1730 жылы күзінде елші жібереді.

1731 жылы 30 ақпанда Әбілқайыр жіберген елшілігі Сейтқұл Құндағұлұлы, Құтлымбет Қоштайұлы Ресей бодандығына қабылдау туралы өтінішті патша Анна Иоанновнаға тапсырады.

Слайд 18

Әбілқайыр 1731 жылы қазанның 10-ы Ресей империясының қарамағына кіргендігі жөнінде ант берді. Бұл

антты 1738, 1740, 1742 жж. қайталады.

Слайд 19

Кіші жүзді Ресей империясының құрамына қосуды бастаған Әбілқайыр хан бірнеше

мақсат көздеді:

Слайд 20

Кіші жүз ханы ретінде Әбілқайыр хан саясатында қайшылықтар да бар.

Қазақ даласын отарлаудың тірегі болған Ор бекінісін салуды (1735) өзі ұсынды.

Слайд 21

Орта жүздің сұлтаны Барақ Ор бекінісінен қайтып келе жатқан Әбілқайырмен ен далада кездесіп

қалып, оны өлтіреді. Ханның серіктері де сол жерде қаза тапқан.
Әбілқайырдың моласы Қабырға өзенінің Өлкейекке құятын тұсында, Торғай қаласынан 80 шақырым жерде. Кейін бұл жер «Хан моласы» аталды.

Слайд 22

Әбілқайырдың моласы Қабырға өзенінің Өлкейекке құятын тұсында, Торғай қаласынан 80 шақырым жерде. Кейін бұл жер

«Хан моласы» аталды.

Слайд 23

Әбілқайыр хан ескерткіші —2000 жылы орнатылған. Тұғырдың биіктігі — 2,8

м, ені — 2,1 м, ұзындығы — 5,8 м. Ескерткіштің жалпы биіктігі — 6,5 м, тұғырға дейін жерден биіктігі — 3 м, жерден жалпы биіктігі −12,3 м. Тұғырдың материалы — Қордай граниті. Ескерткіш қоладан құйылған. Салмағы — 11,2 т. Автор қазақ халқының басына төнген қиын кезеңдегі жоңғарлармен шайкас алдындағы қолбасшы бейнесін бейнелеген.

Слайд 24

1731 жылы 19 ақпанда С. Қойдағұлұлы мен Қ. Қоштайұлы бастаған елшілікті

Анна Иоановна қабылдап, Кіші жүзді империя құрамына алу туралы грамотаға қол қойды. Кіші жүз феодалдық тобынан, Әбілқайырдан ант қабылдауға келген, сыртқы істер коллегиясының тілмашы – А.И. Тевкелев. 1731 жылдың 10 қазанында Әбілқайыр мен Кіші жүздің 29 старшыны Ресейдің қол астына кіруге ант берді.

Слайд 25

1735-1737жж Кіші жүз жасағы башқұрт көтерілісін басуға пайдаланылды. 1735 жылы Башқұртстандағы

көтерілісті басуы кезінде Қазақстанға 50 000 башқұрт қашып келді.

Слайд 26

1734 жылы Сенаттың бас хатшысы И.К. Кириллов басқарған экспедиция жасақталды. Экспедицияның

негізгі мақсаты – Ор өзені бойына бекініс салу, Орта Азия хандықтарымен сауда байланысын кеңейту, табиғат байлықтарын игеру, Сырдария бойында қала тұрғызып, өзен флотилиясын құру болды. 1735 жылы Ор бекінісінің негізі қаланды.

Слайд 27

1738 жылдан Орынбор экспедициясын В.Н. Татищев басқарды. В.Н. Татищев Орынборда 1738

жылдың тамызында съезд шақырып, Әбілқайыр мен оның ұлдары Ералы, Нұралы т.б. Кіші жүз бен Орта жүздің 60-қа жуық старшындары Ресейге адалдығын қуаттап ант берді.

Слайд 28

1742 жылдың шілдесінде Кіші жүз ханының беделін көтеріп тастағандай съезд болып

өтті. 1748 жылы Әбілқайыр Барақ сұлтанның қолынан қаза тапты. Әбілқайыр өлгеннен Кіші жүздің оңтүстік-шығысы Батыр сұлтанның, солтүстік-батысы Нұралының (Әбілқайырдың баласы) ықпалында қалды.

Слайд 29

Өзіндік бақылау үшін сұрақтар
1. Қай жылы генерал-губернатор Б.Игельстром Кіші жүзде

хандық билікті қалпына келтіріп, Айшуақты хан етіп қойды:
A) 1797ж.
B) 1793ж.
C) 1787ж.
D) 1799ж
E) 1784ж.
2. Әбілқайыр (XVIIIғ.) кім:
A) батыр
B) би
C) сұлтан
D) хан
E) рубасы.