Basinçli hava si̇stemi̇

ile ilk hareketinde (startında) (5-8/30-40 Bar),
Yardımcı makinelerin hava ile ilk hareketinde (startında) (5-8/30-40 Bar),
Kontrol havası olarak (6 Bar),
Temizlik havası olarak (6 Bar),
Gemi düdüğünün beslemesinde (6 Bar),
Dalgıç/Kurbağa Adam/Yangın Solunum tüplerinin dolumunda (200 Bar)

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ KULLANIM YERLERİ - İHTİYAÇLAR

basınçta sıkıştırılan havanın depolanması için daha az yer gerektiğinden, gemilere yüksek basınç kapasiteli kompresörler monte edilir ve ihtiyaç duyulanın daha üzerinde bir basınçta hava üretilerek uygun şartlarda ve yerlerde depolanır.
Büyük güce sahip makinelerin ilk hareketi için bile 40 bar civarı basınçta hava gerekli olmasına rağmen, kullanıma hazır hava miktarını kütlesel olarak arttırmak maksadıyla gemilerde genel olarak 200 bar basınçta hava üretilerek depolanır.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ UYGULAMA-USUL

Hava Şişeleri 3.Geri Döndürmez Valflar
4. Boşaltma Valfları 5. Emniyet Valfları 6. Düşürücü Valflar
7. Ayırıcı-Yağlayıcılar 8. Otomatik Doldurma 9.İç/Dış Kurutucular

1

2

6

5

7

3

3

5

5

7

8

9

9

9

4

4

6

v.
4. Dreyn v. 5. Rilif v. 6. Redüser v.
7. Filtre-Yağlayıcı 8. Oto. Doldurma s. 9. İnter/After Kuler

1

2

6

5

7

3

3

5

5

7

8

9

9

9

4

4

6

ve 3 tipte sınıflandırılır.
1.Pistonlu 2.Rotatif 3.Vidalı
Atmosfer basıncındaki hava kompresörler tarafından sıkıştırılarak istenen basınca yükseltilir. Kompresörler gemilerde genellikle bir elektrik motoru ile tahrik edilir. Bunun yanı sıra, gemi elektriğine bağımlı olmayan ufak içten yanmalı motorlarla tahrik edilen hava kompresörleri de mevcuttur.

1

tercih edilen tek kademeli veya çok kademeli pistonlu kompresörlerin çalışma/sıkıştırma çevrimi, pistonun 2 strokunu(hareket) içermektedir.

Emme strokunda; pistonun Üst Ölü Noktadan (TDC) aşağı hareketi ile silindirde alçak basınç (vakum) oluşur. Atmosfer basıncındaki hava giriş filtresinden geçerek emme valfının açılmasını sağlar ve piston Alt Ölü Noktaya ulaşana kadar silindire dolar.

Noktadan(BDC) Üst Ölü Noktaya(TDC) yukarı hareketi ile sıkıştırma başlar. Silindir iç basıncı, hava giriş valfına açma yönünde etkiyen atmosfer basıncının üzerine çıktığında, emme valfını kapatır. Havanın sıkıştırılması, pistonun Üst Ölü Noktaya(TDC) hareketi boyunca devam eder.

kadar yükseldiğinde, piston Üst Ölü Noktaya ulaşmadan kısa bir süre önce, egzoz valfı açılır. Sıkıştırma strokunun kalan sürecinde silindirde basınçlandırılmış hava çıkış hattından kulere-sonraki kademeye /hava şişesi-ştandroya basılır.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ KOPRESÖRLER – PİSTONLU TİP

14,7 PSİ = 1 Bar

ve egzoz valfları olarak kullanılır. Bu valflar oyulmuş disk şeklinde olup yay baskılı çalışırlar.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ KOPRESÖRLER - PİSTONLU TİP - VALFLAR

EMME V.

Şerit Tip Valflar düşük basınç kademeleri için kullanılır. Emme veya basma valfı olarak kullanılabilir.

EMME V.

EGZOZ V.

Emme ve egzoz valfları silindir içindeki hava ile atmosfer ve yay tazyiki arasındaki basınç farkı prensibine göre çalışır.

hacimleri kademe numarası arttıkça küçülür. En büyük hacim 1. kademededir. Bu kademede sıkıştırılan hava kendisinden daha küçük hacimdeki 2. kademeye iletilir. Bu aşamada hava 2. kademeye geçişte daha küçük hacme dolacağından, basıncında düşme/kayıp olmaz.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ KOPRESÖRLER - PİSTONLU TİP – SİLİNDİR, PİSTON

Pistonlar;
Trunk tip ve Diferansiyel (farklı) pistonlar olarak 2 tipte olabilir.

tutulmalı, kompresörde basınç yükseldikten sonra açılmalıdır. Devre üzerinde basınç regüle valfı varsa bu işleme gerek kalmaz.

Yine ilk çalıştırma esnasında dreyn valfları açık bırakılarak kademeler sonrasındaki kulerlerde yoğuşma nedeniyle oluşan su dreyn edilmeli, ardından dreyn valfları kapatılarak kompresörün havayı basınçlandırması sağlanmalıdır. Otomatik dreyn valfları var ise bu işleme de gerek kalmaz.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ KOPRESÖRLER-BASINÇ REGÜLE/OTO.DREYN VALFLARI

eksantrik rotorun hareketli kanatları arasındaki hacmin değişmesiyle havayı sıkıştırarak basınçlandıran cihazlardır. Çalışma prensibi pozitif deplasmanlı paletli tulumbalar ile aynıdır.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ KOPRESÖRLER - ROTATİF ve VİDALI

Vidalı Kompresörler temel olarak birbiri ile uyumlu şekillendirilmiş; biri bir motor tarafından tahrik edilen ve kendisine yaslanan diğerini döndüren, diğeri ise avare olan 2 adet vida tipli rotordan oluşur. Çalışma prensibi pozitif deplasmanlı vidalı tulumbalar ile aynıdır.

aksamlardır. Ştandrolarda depolanacak hava, gemi bünyesinde ihtiyaç duyulan maksimum basınca göre üretilir. Genel olarak gemilerde 200 bar basınca kadar hava ştandrolarda depolanır.

Ştandronun üzerinde doldurma/servis valfları, boşaltma(dreyn) valfı, emniyet (safety-seyfti) valfı ile devrenin genel basıncının okunduğu bir basınç göstergesi(geyci) bulunur. Kompresörden ştandroya gelen devre üzerinde, kompresör stop edildiğinde ştandrodaki basınçlı havanın geri kaçmasını engelleyen geri döndürmez valf bulunmalıdır.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ŞTANDROLAR

2

yoğunlaşması sonucunda oluşan suyun devrelere gönderilmemesi için, dreyn valflarının belirli zaman aralıklarında açılması gerekmektedir.
Kullanım nedeniyle devredeki ştandronun hava basıncı düştüğünde, ikinci ştandro devreye alınmadan önce, ilk ştandronun devre ile irtibatı kesilmelidir. Aksi takdirde özellikle makineleri start edebilme kapasitesi/sayısı azalacaktır.
Kompresörler elektrik motoru ile çevrildiğinden geminin elektrik beslemesinde/yardımcı makinelerinde sorun olduğunda basınçlı hava üretme imkanı kalmayacağı akılda tutulmalıdır.
SBU/Overhol periyotlarında içleri temizletilmeli, çalışma basıncının %50 fazlası ile dayanıklılık testleri yaptırılmalı, seyfti valflarının uygun basınçta açtıkları kontrol ettirilmeli ve işlem raporları alınmalıdır. Söz konusu Test Raporları bir sonraki SBU/Overhol periyoduna kadar muhafaza edilmelidir.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ŞTANDROLAR

valflardır. Gemi sistemlerinde bir çok devre üzerinde bu valflara rastlamak mümkündür. Geri döndürmez valflar; çek valf, çalpara valf isimleri ile de anılırlar. Basınçlı hava devresinde yer alan çek valfların görevi bulundukları devre üzerinde tek yönde geçişe izin vermektir.
Basınçlı hava devresinde kompresör ile ştandro arasına yerleştirilen Çek Valf, ştandrodan kompresöre hava akışını engeller. Üretilen basınçlı havanın kompresör stop edildiğinde açık bırakılan/açılan kompresör dreyn valflarından dışarı kaçması önlenmiş olur.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ELEMANLARI GERİ DÖNDÜRMEZ (NON-RETURN) VALFLAR

3

bulunan havanın gönderilmemesi gereklidir. Su sıkıştırılamadığı için ani basınç yükselmelerine, sistemde ani ve yüksek değerde gerilimlere neden olacaktır.
Meydana gelen bu mekanik gerilimler sistem elemanlarının ömrünü kısaltır ve hasar/arızalara neden olur. Hava içerisinde bulunacak su nedeniyle aynı zamanda sistemlerdeki elemanların paslanması ve düzgün çalışmaması söz konusudur.

Bu nedenle sistem elemanları boşaltma/dreyn valfları ile donatılmıştır. Dreyn valfları kimi kompresörlerde otomatik olarak selenoid kumandalı sistemlerle, kimi kompresörlerde ise manuel olarak açılıp kapatılmaktadır. İşletmeci personel dreyn işleminin gerçekleştiğini kontrol etmelidir. Manuel dreyn valfları geyt tipi valflar, otomatik dreyn sistemlerindeki valflar ise selenoid kumandalı valflardır.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ELEMANLARI BOŞALTMA/DREYN (DRAIN) VALFLARI

4

%10 üzerine çıkıldığında, devre veya tanktaki basıncı sistem dışına kaçıran valflardır. Sistemin basınç emniyetini sağladıklarından seyfti valf (safety valve) adıyla da anılırlar. Basınçlı havanın depolandığı ştandrolarda da bulunurlar.

Yüksek basınçtaki havanın nereye dreyn edildiği de önemlidir. Dreyn devresinden çıkan havanın dairede bulunan personele/cihaza/sisteme zarar vermemesi için rilif valfın çıkış devresinin ucu genellikle baca kanalı yoluyla açık güvertede neta sahaya açılmalıdır.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ELEMANLARI EMNİYET/RİLİF (RELIEF) VALFLAR

5

Ştandro üzerindeki rilif valflar elle açma mekanizması ile de donatılırlar. Rilif valf otomatik olarak açmadığı durumda bu kol yukarı doğru kaldırılarak açılması sağlanır. Makine dairesi yangınlarında ştandroların elle dreyn edilmesi gereklidir. Uzaktan tel kumandalı sistemler ile de donatılır.

Valflardan (Reducer Valve) yararlanılır.

Düşürücü valfa giren basınçlı hava lastik diyaframa uyguladığı kuvvet ile diyaframı iterek valf rodunu hareket ettirir. Diyafram arkasında bulunan yayın gerilimi ayar civatası ile ayarlanır. Hücre basıncı çıkışta istenen basınca eşitlenince hava, düşürücü valfı terk eder. Bu sistemde, yüksek basınçlı havadan, yayın gerilimini yenmek amacıyla da yararlanıldığından, çıkışta istenen basınç elde edilmiş olur.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ELEMANLARI BASINÇ DÜŞÜRÜCÜ (REDÜSER) VALFLAR

6

parçaların yağlanması maksadıyla basınçlı hava içerisine yağ katılmasını sağlayan devre elemanlarına yağlayıcılar adı verilir.
Yağlayıcının içine gönderilen basınçlı hava, içerisindeki venturi borusundan geçer. Venturi borusu çıkışında oluşan vakum ile yağ haznesinden yağ emilir. Yağ buhar olarak havaya karıştırılarak sisteme gönderilir.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ELEMANLARI YAĞLAYICILAR

7

hava ile dolu tutulması için Otomatik Doldurma Sistemleri kullanılmaktadır.
Otomatik doldurma sistemine sahip basınçlı hava sistemlerinde, ştandro basıncına göre kompresörler otomatik olarak devreye girmekte, ştandro basıncı istenen değere ulaştığında kompresör devreden çıkmaktadır.

BASINÇLI HAVA SİSTEMİ ELEMANLARI OTOMATİK DOLDURMA SİSTEMİ

8