Беларускія землі ў раннім сярэднявеччы (VIII – перш. пал. XIII стст.)

1. Фарміраванне раннефеадальных дзяржаўных утварэнняў усходніх славян. Пачатак Русі. Кіеўская Русь

У VIII-X ст.ст на тэр. Беларусі сфарміравалася тры племянных аб’яднанні усходніх

крывічы (Падзвінне, вярхоў’і Дняпра і Волгі),
назва ад старэйшыны роду Крыва, ад

дрыгавічы (паміж Прыпяццю і Заходняй Дзвіною)
назва ад “дрыгва” – балота,

радзімічы (Пасожжа)
назва ад імя Радзім
Гарады: Гомель, Чачэрск, Крычаў, Прупой (Слаўгарад)

Гісторыя беларускіх
земляў звязана з
раннефеадальным
дзяржаўным
утварэннем
усходніх
славян ІХ-ХІІ стст.

Кіеўская Русь узнікла ў выніку аб’яднання палітычных саюзаў плямён з цэнтрамі

Пачатак дзяржаўнасці на ўсходнеславянскіх землях звязваецца з варагамі (скандынавамі), якіх славяне

Тэрмін «Русь» мае скандынаўскае паходжанне і першапачаткова абазначаў або назву варажскага

Кіеўская Русь не была цэласнай дзяржавай, у ёй не было адзінай

Спробу аб’яднаць дзяржаву зрабіў князь Уладзімір (978-1015), які ліквідаваў мясцовыя княжанні

У 1097 г. на з’ездзе ў Любечы сыны Яраслава Мудрага замацоўваюць

Форма кіравання Кіеўскай Русі – раннефеадальная манархія.
На чале дзяржавы стаяў

2. Першыя княствы на тэрыторыі Беларусі

На аснове племянного княжання крывічоў-палачан склалася буйное Полацкае княства – самастойная

Полацк у ХІ ст.

Полацк у ХІІ-ХІІІ стст. Рэканструкцыя

Полацк супернічаў з Ноўгарадам за кантроль над пачаткам шляху “з вараг

Першым летапісным князем Полацка быў Рагвалод (970-980), які быў забіты

ХІ ст. час праўлення Брачыслава (1003-1044) і Усяслава (Чарадзея) (1044-1101).
Полацкая дзяржава

Помнік Усяславу Чарадзею ў Полацку

Бітва на рацэ Нямізе 3 сакавіка 1067 г.

«…на Немиге снопы стелют

К А Р Т А П О Л А Ц К

Тураўскае княства

Утварылася на землях дрыгавічоў у басейне ракі Прыпяць, якая была

Тураў быў падпарадкаваны Кіеву, у ім княжыў старэйшы сын Вялікага князя

Тураў

Барацьба з іншаземнымі захопнікамі

З п. ХІІІ ст. у Полацкай зямлі з’яўляецца

Паўднёвабеларускія землі сутыкнуліся з мангола-татарамі, якія ў 1238-1241 гг. ажыццявілі захопніцкі

3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель ў ІХ-ХІІІ стст.

Феадалізм

тып грамадскіх адносін, заснаваных на прыватнай уласнасці на зямлю (феод) і

Шляхі фарміравання феадальнага саслоўя

Напачатку ўся зямля належала дзяржаве, распараджальнікам зямельнага фонду

Формы землеўладання

Вотчыннае – права перадаваць зямлю ў спадчыну, дзяліць, прадаваць
Памеснае –

Сельская гаспадарка

Грамадская арганізацыя – сельская суседская абшчына, у аснове якой ляжалі

Формы феадальнай залежнасці сялян

Людзі – свабодныя сяляне (скарачаецца колькасць)
Смерды – эканамічна

Формы феадальнай рэнты

Адзінкай феадальнага падаткаабкладання быў “дым” – асобная сялянская гаспадарка.
Палюддзе

Гарадская гаспадарка

Рамяство і гандаль аддяляюцца ад сельскай гаспадаркі
Каля 40 рамесных спецыяльнасцяў

Шляхі ўзнікнення гарадоў

На працягу X – XIII стст. утварыліся асноўныя нашы

Структура горада

Дзяцінец – умацаваны цэнтр горада, дзе знаходзілася рэзідэнцыя князя ці

1 - пасадскія паселішчы XII-XIII стст., 2 - павялічэнне тэрыторыі пасада

4. Культура беларускіх зямель ІХ-ХІІІ стст.

Тураўскае евангелле ХІ ст.

Хрысціянства прыходзіць на ўсходнеславянскія землі у к. Х ст.

Узніклі першыя літаратурныя жанры:
Агіяграфія – жыціі святых
Летапісы – гістарычныя аповяды

Сафійскі сабор у Полацку, ХІ ст. макет-рэканструкцыя

фрагменты слупоў ХІ ст.

Ацалелыя усходнія
абсіды
пабудовы ХІ ст.

Спаса-Прэабражэнская царква Полацкага Спаса-Еўфрасінеўскага манастыра, ХІІ ст.

Макет-рэканструкцыя
В.В. Ракіцкага

Спаса-Прэабражэнская царква ў Полацку, сучасны выгляд

Фрэскі
Спаса-Прэабражэнскай царквы

Вялікі сабор
Бельчыцкага
манастыра
(план)

Барысаглебская
царква
Бельчыцкага
манастыра,
XII ст.
(фота 1920-х гг.)

Барысаглебская (Каложская) царква

Ніжняя царква ў Гродне