Рақыш әмір және құрмалас сөйлем синтаксисі

Содержание

Слайд 2

Рақыш әмір

Рақыш әмір

Слайд 3

1930 жылы туылған, Жамбыл ауданына қарасты Аса ауылында дүниеге келген Филология

1930 жылы туылған, Жамбыл ауданына қарасты Аса ауылында дүниеге келген
Филология ғылымдарының докторы
Әл-Фараби атындағы Қазақ

ұлттық университетін бітірген 
80-нен аса ғылыми еңбектері бар, 7 монографиясы жарық көрген
«Құрмет белгісі» орденімен,
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет Грамотасымен марапатталған
Слайд 4

Ғылым жолы 1954 – 55 ЖЫЛЫ МЕКТЕП МҰҒАЛІМІ, 1965 – 69

Ғылым жолы

1954 – 55 ЖЫЛЫ МЕКТЕП МҰҒАЛІМІ,
1965 – 69 ЖЫЛЫ

ҚАЗІРГІ ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ҚАЗАҚ ТІЛІ КАФЕДРАСЫНЫҢ МЕҢГЕРУШІСІ,
1966 – 74 ЖЫЛЫ ДЕКАН,
1974 – 87 ЖЫЛЫ АЛМАТЫ ПЕД. ШЕТ ТІЛДЕР ИНСТИТУТЫНДА РЕКТОРЛЫҚ ЖАЛПЫ ТІЛ БІЛІМІ КАФЕДРАСЫНЫҢ МЕҢГЕРУШІСІ,
1992 ЖЫЛДАН ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІНДЕ ҚАЗАҚ ТІЛІ КАФЕДРАСЫНДА ОҚЫТУШЫ. 
Слайд 5

Құрмалас сөйлем-бір бүтін грамматикалық (синтаксистік тұлға)

Құрмалас сөйлем-бір бүтін грамматикалық (синтаксистік тұлға)

Слайд 6

а) Ол компоненттерімен бірігіп, бір тұтас мағына білдіреді: табиғаттағы заттардың, адамдардың

а) Ол компоненттерімен бірігіп, бір тұтас мағына білдіреді: табиғаттағы заттардың, адамдардың

іс-әрекетіндегі байланыстарды көрсетеді
ә) Құрмалас сөйлем бір бүтін дербес грамматикалық тұлға болғандықтан, оны қалыптастыратын синтаксистік формасы болады.
Слайд 7

Құрмалас сөйлем-бір бүтін семантикаға ие тұлға. Оның семантикасы көп аспектілі, көп компоненттен құралады.


Құрмалас сөйлем-бір бүтін семантикаға ие тұлға.
Оның семантикасы көп аспектілі, көп

компоненттен құралады.
Слайд 8

Құрмалас сөйлемнің басты белгісі ретінде-бастауыш, баяндауыш болып келуі аталады. Бірақ құрмалас

Құрмалас сөйлемнің басты белгісі ретінде-бастауыш, баяндауыш болып келуі аталады. Бірақ құрмалас

сөйлемдер дара-дара бастауыш қатыстырмай, арнаулы құрмаласқа тән граммматикалық форманың қатысуымен де құралады.
-ғанмен
-са
-са да формалы сөздер баяндауыш ретінде тек сабақтас құрмалас сөйлем құрамында жұмсалады.
Слайд 9

Құрмалас сөйлемдер жүйесінде құрылымдық типтер бар. Олар құрылымдық ерекшеліктері аталып, топталып

Құрмалас сөйлемдер жүйесінде құрылымдық типтер бар. Олар құрылымдық ерекшеліктері аталып, топталып

зерттеледі. Құрмалас сөйлемдер ұйымдасу ерекшелігіне қарай мынандай ірі екі топқа бөлінеді:
Салалас құрмалас сөйлем
Сабақтас құрмалас сөйлем
Слайд 10

КОНСТРУКЦИЯҒА ҚАТЫСАТЫН КОМПОНЕНТТЕР БАЯНДАУЫШТАРЫ ТҮГЕЛДЕЙ ТИЯНАҚТЫ ФОРМАДА ҚАТЫСҚАН ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕР САЛАЛАС

КОНСТРУКЦИЯҒА ҚАТЫСАТЫН КОМПОНЕНТТЕР БАЯНДАУЫШТАРЫ ТҮГЕЛДЕЙ ТИЯНАҚТЫ ФОРМАДА ҚАТЫСҚАН ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕР САЛАЛАС

ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕР ДЕП АТАЛАДЫ. МЫСАЛЫ: ӘЛІ ДЕ БІР АЙ ЖҚМЫС ІСТЕЙТІН ЕДІМ, БІРАҚ ӘКЕМ ҚАЙТ-ҚАЙТТЫҢ АСТЫНА АЛДЫ.
КОНСТРУКЦИЯНЫҢ БІРІНШІ КОМПОНЕНТІ БАЯНДАУЫШЫ ТИЯАҚСЫЗ ФИНИТТІК ЕМЕС-КӨСЕМШЕ, ШАРТТЫ РАЙ, ҚИМЫЛ ЕСІМ ТҰЛҒАЛАРЫН АЛЫП, СОЛ АРҚЫЛЫ ЕКІНШІ КОМПОНЕНТПЕН БАЙЛАНЫСЫП ҚҰРЫЛСА, ОЛ САБАҚТАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕР ДЕП АТАЛАДЫ. МЫСАЛЫ: МАЙ АЙЫ АЯҚТАЛСА ДА, КҮН СУЫТЫП ТҰР
Слайд 11

Құрмалас сөйлем құрамына қарай: Екі компонентті құрмалас сөйлемдер Көп компонентті құрмала


Құрмалас сөйлем құрамына қарай:
Екі компонентті құрмалас сөйлемдер
Көп компонентті құрмала сөйлемдер
Көп

компонентті құрмалас сөйлемдер үш және одан да көп жай сөйлем типтес компоненттерден құралады.