Awarie radiologiczne

Содержание

Слайд 2

Literatura: 1. A Marciniak: Działania ratownicze w obszarze zagrożenia radiologicznego. SGSP

Literatura:

1. A Marciniak: Działania ratownicze w obszarze zagrożenia radiologicznego. SGSP Warszawa

1998 r.
2. Porozumienie z dnia 28.04.1994 r. o współpracy w zakresie zagrożeń radiacyjnych zawarte pomiędzy Komendantem Głównym PSP a Prezesem Państwowej Agencji Atomistyki.
3. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo Atomowe.
4. Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego.
5. Zasady postępowania w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia radiacyjnego. KCKR i OL Warszawa 2009 r.
Слайд 3

Promieniowanie jonizujące Stale obecne w naszym środowisku, którego źródłem są naturalne

Promieniowanie jonizujące

Stale obecne w naszym środowisku, którego źródłem są naturalne izotopy

promieniotwórcze i promieniowanie kosmiczne. Terminem tym określamy również promieniowanie zarejestrowane, a nie związane z prowadzonym pomiarem
Слайд 4

Rozkład mocy dawki promieniowania gamma w Polsce w dniu 10.04.2012 r [www.paa.gov.pl].

Rozkład mocy dawki promieniowania gamma w Polsce w dniu 10.04.2012 r

[www.paa.gov.pl].
Слайд 5

Przepisy prawne w zakresie promieniowania jonizującego Ustawa z dnia 29 listopada

Przepisy prawne w zakresie promieniowania jonizującego

Ustawa z dnia 29 listopada 2000

r. Prawo atomowe (Dz.U. z 2001 r. Nr 3 poz.18, Nr 100, poz. 1085 i Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 135, poz. 1145)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. z 2005 r. Nr 20, poz. 168)
Zasady postępowania w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia radiacyjnego – wytyczne KG PSP maj 2009 r.
Слайд 6

Promieniotwórczość Promieniotwórczość jest to samorzutna przemiana jąder atomów jednego rodzaju w

Promieniotwórczość

Promieniotwórczość jest to samorzutna przemiana jąder atomów jednego rodzaju w jądra

innego rodzaju połączona z wysyłaniem promieniowana jądrowego (alfa, beta, gamma).
Pierwiastki promieniotwórcze oraz ich związki nazywane są substancjami promieniotwórczymi lub radioaktywnymi.
Слайд 7

Zastosowanie promieniotwórczości Wyróżnia się promieniotwórczości naturalną (naturalne szeregi promieniotwórcze) występująca w

Zastosowanie promieniotwórczości

Wyróżnia się promieniotwórczości naturalną (naturalne szeregi promieniotwórcze) występująca w przyrodzie

oraz promieniotwórczość sztuczną uzyskaną wskutek sztucznie wywołanej reakcji jądrowej.
Głównie promieniotwórczość wykorzystuje się w medycynie (diagnoza chorób, wpływ leków na organizm), celach militarnych (bomby atomowe), elektrownie jądrowe (pozyskanie ogromnych ilości energii, którą można zastosować jako napęd do wielu pojazdów), datowaniu, czyli określania wieku minerałów, skał, Ziemi, wykopalisk archeologicznych, zabytków starożytnych kultur itp., sterylizacji żywności, farmacja jądrowa.
Слайд 8

Rodzaje Promieniowania

Rodzaje Promieniowania

Слайд 9

promieniowanie α (alfa), β (beta), γ (gamma), - wysyłane przez substancje

promieniowanie α (alfa), β (beta), γ (gamma), - wysyłane przez substancje

promieniotwórcze.
Izotopy wysyłające promieniowanie α to np: Pb-210, Po-210, Rn-222, Ra-226, Pu-238,Am-241.
Izotopy wysyłające promieniowanie β to np: radiowodór- tryt H-3,węgiel C-14, sód Na-24, magnez Mg-28,fosfor P-32, siarka S-35,potas K-40,K-42 ,wapń Ca-45 ,skand Sc-46, telur Ti-51 ,wanad V-48, mangan Mn-52,żelazo Fe-59,kobalt Co-60,miedź Cu-64, cynk Zn-65,arsen As-76,brom Br-82,krypton Kr-85, stront Sr-89,Sr-90,itr Y-90,Y-91,cyrkon Zr-95
Izotopy wysyłające promieniowanie γ to np.: Ołów Pb-210,polon Po-210,radon Rn-222,rad Ra-226,tor Th-228,neptun Np-237, pluton Pu-238,ameryk Am-241, kaliforn Cf-244,kiur Cm-244
promieniowanie X - wytwarzane w aparatach rentgenowskich,
promieniowanie neutronowe – jest to wysoce przenikliwe promieniowanie, powstające w reaktorze jądrowym.
Neutrony w środowisku mogą się pojawić w wyniku samorzutnego rozszczepienia jądra izotopu kalifornu-252 lub w reakcjach bombardowania berylu promieniowaniem alfa pochodzących z izotopów Po-210,Am-241,Ra-226,Pu-239.
Różnią się one pochodzeniem i własnościami:

Rodzaje Promieniowania

Слайд 10

Rodzaje promieniowania Wyróżnia się trzy rodzaje promieniowania naturalnego: Promieniowanie jonizujące α

Rodzaje promieniowania

Wyróżnia się trzy rodzaje promieniowania naturalnego: Promieniowanie jonizujące α - o

zasięgu w powietrzu do 10 cm,
Promieniowanie jonizujące β - zasięgu w powietrzu do 10 m,
Promieniowanie neutronowe oraz γ lub X  (promieniowanie elektromagnetyczne) są bardzo przenikliwe i mogą przedostawać się nawet przez grube warstwy betonu czy stali. Najlepiej przechodzą przez materię, stąd druga nazwa - promieniowanie przenikliwe najbardziej niebezpieczne dla żywych organizmów.
Promienie X (Roentgena) powstają w wyniku wzbudzania a następnie hamowania promieniowania β przez odpowiedni absorbent.
Слайд 11

Przenikliwość promieniowania absorbenty- pochłaniacze Dowolny materiał osłabiający promieniowanie jonizujące. Ołów, beton

Przenikliwość promieniowania absorbenty- pochłaniacze

Dowolny materiał osłabiający promieniowanie jonizujące.
Ołów, beton i stal

silnie osłabiają promieniowanie γ
Cienka warstwa papieru lub metalu oraz kauczuki i tworzywa sztuczne zatrzymuje promieniowanie α z naturalnych rozpadów promieniotwórczych.
Dla promieniowania β z naturalnych rozpadów podobny efekt osiągniemy stosując kilkumilimetrową warstwę metalu lub plastiku lub grubą deską.
Слайд 12

Skutki napromieniowania Promieniowanie uszkadza kwasy nukleinowe w jądrze komórkowym, co prowadzi

Skutki napromieniowania

Promieniowanie uszkadza kwasy nukleinowe w jądrze komórkowym, co prowadzi do

rozregulowania podstawowych funkcji komórki (syntezy białek i enzymów, zaburzeń podziału, tworzenie wolnych rodników i aktywnego tlenu oraz rozerwania wiązań komórkowych)
Szkodliwe skutki dzieli się na somatyczne, ujawniające się bezpośrednio u osoby napromieniowanej (choroba popromienna) i genetyczne, ujawniające się dopiero w następnym pokoleniu.
Skutki somatyczne dalej można podzielić na wczesne i późne. Im krótszy okres utajenia, tym cięższy przebieg choroby. Dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego nudności, wymioty oraz charakterystyczne krwawe biegunki. Skażenie wewnętrzne powoduje zdecydowanie większe szkody w organizmie (zatrucie polonem A. Litwinienki 2006 r).
Skutki te dotknęły naszą rodaczkę Marię Skłodowską-Curie, która była jedną z pierwszych ofiar promieniowania. W jej czasach początkowo nie zdawano sobie sprawy z biologicznych skutków dużych dawek promieniowania.

Usta mężczyzny 21 dni po ekspozycji, w której otrzymał dawkę 10–20 Gy. Widoczne uszkodzenia skóry, warg i języka [Wikipedia.pl]

Слайд 13

Skutki napromieniowania

Skutki napromieniowania

Слайд 14

jednostki stosowane w ratownictwie radiacyjnym.

jednostki stosowane w ratownictwie radiacyjnym.

Слайд 15

Aktywność jest to liczba rozpadów promieniotwórczych zachodzących w źródle w jednostce

Aktywność jest to liczba rozpadów promieniotwórczych zachodzących w źródle w jednostce

czasu.
W układzie SI podstawową jednostką aktywności jest bekerel (Bq). źródło ma aktywność jednego bekerela, jeżeli w ciągu jednej sekundy następuje w nim jeden rozpad.
1 Bq = 1:1 s
Dawną jednostką aktywności jeszcze dotychczas używaną jest kiur (Ci).
1 Ci = 3,7·10 10s-1 = 3,7·1010 Bq = 37 GBq.
Jednostkami aktywności właściwej w układzie SI są:
bekerel na kilogram (1Bq/kg),
bekerel na metr sześcienny (1 Bq/m3),
bekerel na metr kwadratowy (1 Bq/m2).

Aktywność

Слайд 16

Dawka ekspozycyjna jest miarą jonizacji zachodzącej w powietrzu pod wpływem promieniowania

Dawka ekspozycyjna jest miarą jonizacji zachodzącej w powietrzu pod wpływem promieniowania

elektromagnetycznego X lub γ.
Dawką ekspozycyjną X nazywamy stosunek wartości sumy ładunków jonów jednego znaku wytworzonych w warunkach równowagi elektronowej do masy powietrza
X = Q / m [C/kg]
W układzie SI jednostką dawki ekspozycyjnej jest kulomb na kilogram [C/kg]. Do niedawna używano jednostki zwanej rentgenem [R].
Obie jednostki związane są ze sobą zależnością:
1 R = 2,58·10-4 C/kg

Dawka ekspozycyjna

Слайд 17

Skutki działania promieniowania zależą od dawki pochłoniętej, czy ekspozycyjnej, ale również

Skutki działania promieniowania zależą od dawki pochłoniętej, czy ekspozycyjnej, ale również

i od czasu i masy, na którą ta dawka została dostarczona. Dlatego też ważne jest również pojęcie mocy dawki, które określa natężenie promieniowania przypadającą na jednostkę masy.
1A = 1C/1s
Jednostką mocy dawki ekspozycyjnej w układzie SI jest A/kg. 

Moc dawki ekspozycyjnej

Слайд 18

Dawka pochłonięta / moc dawki pochłoniętej Dawka pochłonięta to energia promieniowania

Dawka pochłonięta / moc dawki pochłoniętej

Dawka pochłonięta to energia promieniowania pochłonięta

przez jednostkową masę materii, uśrednioną w tkance lub narządzie.
D = dE/dm
Jednostka dawki pochłoniętej Grej [Gy] : [1 Gy =1J/kg 1 J] energii promienistej pochłoniętej przez 1 kg masy
Dawniej mierzono dawkę pochłoniętą w radach [rd].
1 rd = 0,01 Gy.
Moc dawki pochłoniętej jest przyrost dawki pochłoniętej w czasie :
PD = dD/dt
Jednostką mocy dawki pochłoniętej w układzie SI jest Gy/s
Слайд 19

Prognoza na 15 marca 2011 r. skażenia radiologicznego po awarii elektrowni

Prognoza na 15 marca 2011 r. skażenia radiologicznego po awarii elektrowni

Fukushima I w dniu 11 marca 2011 r.
Слайд 20

Dawka skuteczna i równoważna/Moc dawki skutecznej i równoważnej Dawka skuteczna oznacza

Dawka skuteczna i równoważna/Moc dawki skutecznej i równoważnej

Dawka skuteczna oznacza sumę

dawek pochłoniętych w danej tkance lub narządzie z uwzględnieniem rodzaju i energii promieniowania jonizującego
Dawkę skuteczną możemy obliczyć ze wzoru:
E = ΣWt · Ht = ΣWt · Σ Wr ·D
gdzie: Wr – współczynnik jakości promieniowania,
Wt – współczynnik wagowy tkanki,
Ht – Dawka równoważna (równoważnik dawki),
Ht = Σ Wr ·D
D – dawka pochłonięta w tkance lub narządzie [Gy].
Przykładowe wartości współczynników Wr i Wt.

Obowiązująca w układzie SI jednostką dawki skutecznej i równoważnej jest siwert (Sv), dawniej natomiast był rem, przy czym 1 Sv = 100 rem
Moc dawki skutecznej = przyrost dawki pochłoniętej w czasie
PE = dE/dt [sv/h]

Слайд 21

MIERNIKI PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

MIERNIKI
PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

Слайд 22

Licznik Geigera Detektor lub układ do zliczania cząstek lub fotonów promieniowania

Licznik Geigera

Detektor lub układ do zliczania cząstek lub fotonów promieniowania jonizującego.


Zazwyczaj jest to wypełniony gazem cylinder, wewnątrz którego umieszczono cienki drut spolaryzowany wysokim napięciem (anoda). Jonizując gaz wewnątrz cylindra, cząstka powoduje wyładowanie elektryczne, które można zarejestrować.
Слайд 23

Detektor mocy dawki SVG2 SVG2 jest mikroprocesorowym detektorem promieniowania wykorzystującym najwyższej

Detektor mocy dawki SVG2

SVG2 jest mikroprocesorowym detektorem promieniowania wykorzystującym najwyższej jakości

elementy półprzewodnikowe.
Ma wzmocnioną konstrukcję, odporną na uszkodzenia mechaniczne i nadającą się do dekontaminacji.
SVG 2 składa się z modułu podstawowego pozwalającego na wykrywanie promieniowania γ i neutronowego. Można dodatkowo podłączyć sondę do wykrywania promieniowania α, β i γ.
Слайд 24

RADIOMETR RDS 31 RDS 31 składa się z modułu podstawowego pozwalającego

RADIOMETR RDS 31

RDS 31 składa się z modułu podstawowego pozwalającego na

wykrywanie mocy dawki promieniowania γ i neutronowego. Można dodatkowo podłączyć sondę do wykrywania promieniowania α, β i γ.

Po włączeniu i autoteście radiometr przechodzi w stan pomiaru i na wyświetlaczu podawana jest wartość zmierzonego promieniowania oraz na osi jego histogram

Naciśnięcie przycisku MENU pozwala zmieniać opcje ustawione fabrycznie

Слайд 25

RADIOMETR RDS 31 - opcje menu Przyciskiem on/off wchodzimy w wyświetlaną

RADIOMETR RDS 31 - opcje menu

Przyciskiem on/off wchodzimy w wyświetlaną opcję

i można dokonywać zmiany ustawień fabrycznych – nie zalecane !
Слайд 26

SOR/T - Dawkomierz grupowy i osobisty promieniowania gamma i neutronowego

SOR/T - Dawkomierz grupowy i osobisty promieniowania gamma i neutronowego

Слайд 27

SOR/T - Dawkomierz grupowy i osobisty promieniowania gamma i neutronowego

SOR/T - Dawkomierz grupowy i osobisty promieniowania gamma i neutronowego

Слайд 28

Radiometr CONTAMAT FHT 11 G-F Radiometr CONTAMAT FHT 11 G-F pozwala

Radiometr CONTAMAT FHT 11 G-F

Radiometr CONTAMAT FHT 11 G-F pozwala na

pomiar dawki skutecznej i równoważnej promieniowania α, β, γ w zależności od załączonego licznika:
butanowy dla α i β – temp pracy 5 do 35 st. C
ksenonowego dla γ – temp pracy -10 do 45 st. C
Слайд 29

Zestawienie jednostek stosowanych w pomiarach promieniotwórczości

Zestawienie jednostek stosowanych w pomiarach promieniotwórczości

Слайд 30

Pomiary radiacyjne - strefy Wyróżnia się: strefę ograniczonego czasu przebywania dotyczy

Pomiary radiacyjne - strefy

Wyróżnia się:
strefę ograniczonego czasu przebywania dotyczy to

sytuacji podczas normalnej pracy urządzenia zawierającego źródło promieniowania.
strefę awaryjną bardziej istotną ze względu na prowadzenie działań ratowniczych.
Слайд 31

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie

dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz.U.Nr20,poz.168

Dawki Graniczne
Narażenie na promieniowanie zewnętrzne powinno być ograniczone i nie przekraczać wartości zwanych dawkami granicznymi. Określa się dawki graniczne dla osób:
zatrudnionych w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące (narażeni zawodowo), uczniowie studenci powyżej 18 lat.
uczniowie studenci, praktykanci w wieku 16-18 lat.
osoby z ogółu ludności uczniowie, studenci, praktykanci w wieku poniżej 16 lat. (osoby z ogółu ludności).

Слайд 32

Dawka graniczna = 1mSv/rok = 0,02 mSv/tydzień = 0,00011mSv/h. przy założeniu 8760 h/rok

Dawka graniczna = 1mSv/rok = 0,02 mSv/tydzień = 0,00011mSv/h. przy założeniu

8760 h/rok
Слайд 33

Wyznaczanie wielkości strefy awaryjnej Strefa awaryjna - Jest to obszar wokół

Wyznaczanie wielkości strefy awaryjnej
Strefa awaryjna - Jest to obszar wokół źródła

promieniowania, gdzie w wyniku awarii radiacyjnej nastąpiło przekroczenie jednej z podanych wartości:
mocy dawki równoważnej - 100 μSv/h,
mocy dawki pochłoniętej w powietrzu - 0,0087cGy/h,
skażenia emiterami alfa - 370 Bq/cm2,
skażenia emiterami beta - 3700 Bq/cm2.
Oprócz tego warunku wprowadzono dodatkowy: promień strefy awaryjnej nie może być mniejszy niż 3m (lub ściany pomieszczenia, budynku) a w terenie otwartym 30 m.
Слайд 34

DO OCENY NARAŻENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE ISTOTNA JEST ZNAJOMOŚĆ DAWKI KTÓRĄ,

DO OCENY NARAŻENIA NA PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE ISTOTNA JEST ZNAJOMOŚĆ DAWKI KTÓRĄ,

MOŻNA OTRZYMAĆ W CZASIE PRZEBYWANIA W POBLIŻU ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA.
Dawkę liczymy według poniższego wzoru:
Dp = D x t
Dp - Dawka pochłonięta
D - moc dawki promieniowania np:5 mSv/h
t - czas narażenia na promieniowanie np. 15 min, 10 min.
Przykład 1:
Dp = 5 mSv/h x 0,25 h ( 0,25 h = 15 min)‏
Dp = 1,25 mSv (dawka pochłonięta = 1mSv/rok - przekroczona !!!)‏
Przykład 2:
Dp = 5 mSv/h x 0,16 h (0,16 h =10 min)‏
Dp = 0,8 mSv/h (dawka pochłonięta = 1mSv/rok)

Ocena narażenia

Слайд 35

Strefa awaryjna, o promieniu określonym wg zasad podanych w tabeli: wg Updating IAEA-TECDOC-953.EPR Method 2003

Strefa awaryjna, o promieniu określonym wg zasad podanych w tabeli: wg

Updating IAEA-TECDOC-953.EPR Method 2003
Слайд 36

Działania podczas zdarzenia radiologicznego Powiadomić PAA i Inspektora OR (tel. 22

Działania podczas zdarzenia radiologicznego

Powiadomić PAA i Inspektora OR (tel. 22 19430

[CEZAR Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych Państwowej Agencji Atomistyki ])
Izolować rejon wg wytycznych KG PSP (maj 2009 r), oznakować go,
Zweryfikować strefę awaryjną – granicę strefy wyznaczyć w miejscu, w którym moc dawki nie przekracza 100 μSv/h.
Podchodzić od strony zawietrznej,
Odizolować osoby poszkodowane i skażone wyposażenie (dekontaminacja RD 5),
Osoby ewakuowane ze strefy awaryjnej przekazać podmiotom ratownictwa medycznego z informacją o podejrzeniu skażenia,
Wejście do strefy awaryjnej może nastąpić tylko w stanach zagrożenia życia lub zdrowia ludzi,
Działania ratowniczo-gaśnicze wynikające z istniejącej sytuacji zastanej
Odbiór, transport, przechowywanie i składowanie źródeł, odpadów i substancji tego typu dokonuje Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych. .
Слайд 37

BHP podczas zdarzenia radiologicznego Używać sprzęt dozymetryczny w celu wyznaczenia strefy

BHP podczas zdarzenia radiologicznego

Używać sprzęt dozymetryczny w celu wyznaczenia strefy awaryjnej,
Wykorzystywać

odzież każdą ochronną i wszelkiego typy osłony,
Wykorzystywać sprzęt ODO (ODO chroni przed promieniotwórczymi aerozolami - nie chroni to przed promieniowaniem γ i X),
Wartości pomiarów zweryfikować przez służby wiodące (Inspektor OR, kierownik zakładu, osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo przesyłki podczas transportu) ,
Rejestrować czas pobytu ratowników w strefie awaryjnej,
W strefie awaryjnej przebywać jak najkrócej (dawka jest wprost proporcjonalna do czasu przebywania np.60 min =1 mSv , 30 min = 0,5 mSv ) ,
Nie zbliżać się do źródła promieniowania jeżeli nie jest to konieczne (2 razy dalej = 4 razy bezpieczniej)
Dekontaminować osoby wychodzące ze strefy awaryjnej, ubrania traktować jako odpady niebezpieczne i zabezpieczać w workach foliowych,