Биологиялық жүйелердегі дыбыстық зерттеу әдістері. Акустика

Дыбыс және оның сипатаммалары.
Дыбыстық өлшемдер.
Ультрадыбыс. Ультрадыбысты толқындадың таралу ерекшеліктері.

Дыбыс толқындары немесе дыбыс деп адамның есту мүшесі қабылдай алатын жиілігі

1.Дыбыс кез келген ортада таралады.
2. Дыбыстың таралу жылдамдығы тербеліс жиілігінен тәуелді

Акустика – дыбыс толқындарын зерттейтін ғылым саласы.

Акустикада қарастырылады:

16 Гц

20 000 Гц

Инфрадыбыс

Ультрадыбыс

Дыбыс толқынының түрлері:

Тон (музыкалық дыбыс немесе музыкалық тон)
Шулар
Дыбыстық соққылар

Тон дегеніміз периодтық толқындық үдерістер түріндегі дыбыс.

Тонның биіктігі тербелістің жиілігімен

Дыбыстың биіктігі неге тәуелді болатынын анықтау үшін екі камертон алып, оларды

Скрипка, кларнет, ер немесе әйел ән салғанда шығатын жоғарылығы бірдей дыбыстар

Шу - әртүрлі жиіліктегі дыбыстардың ретсіз қабаттасуы болып табылады.
Әртүрлі шулардың музыкалық

Егер толқындық үрдіс гармониялық болса, онда музыкалық дыбыс таза тон береді

Күрделі дыбыстағы ең төменгі тон негізгі тон деп аталады. Оның жиілігі

Бірдей нота, яғни жиілігі 100Гц а) рольдағы б) кларнеттегі

Қарқындылығы
Гармониялық спектр
Жиілік және т.б.

Қаттылығы
Тембр
Жоғарлылығы

Дыбыстың энергетикалық сипаттамасы –қарқындылық

Қарқындылық – дегеніміз бірлік ауданға келетін толқын энергиясының ағыны

Өлшем бірлігі:

Дыбысты қабылдап алуды бағалау үшін оның қарқындылығын емес, оның дыбыстық қысымын

Адамның есту мүшесі қабылдайтын дыбыс қарқындылығының диапазоны:
мұндағы:
- есту табалдырығы

Дыбыстың қаттылығы өзгергенде құлақтың сезімталдығы да өзгереді. Дыбыс күшін өлшеу 13 бөліктен

Дыбыс қарқындылығының өлшем бірлігі - бел (Б).
Децибел өлшемі кеңінен қолданылады:
1дБ

Дыбыс қарқындылығы шкаласынан ажырату үшін дыбыс қаттылығы деңгейінің шкаласында децибелді фон

Газдардағы дыбыстық қысымды өлшеу үшін өлшеу микрофоны қолданылады.
Ол датчиктен, электрондық күшейткіштен

Дыбыс тембрі оның акустикалық спектрі арқылы анықталады.

Дыбыс қаттылығы
толқын амплитудасына тәуелді

Вебер-Фехнер заңы:

Тітіркендіруді (раздражение) геометриялық прогрессия түрінде (бірдей шамаға еселеп) өсіретін

Дыбыс қарқындылығы шкаласынан ажырату үшін дыбыс қаттылығы деңгейінің шкаласында децибелді фон

Есту мүшесінің дыбысты сезу деңгейін өлшеу әдісін аудиометрия деп атайды.

Аудиометр

Арнайы құралмен әр түрлі жиілікке сәйкес келетін есту табалдырығының қисығы алынады.

Аудиограмма есту қабілетінің дәрежесін анықтайды. Есту қабілетінің халықаралық есту қабілетілігінің классификациялау

Адамның есту қабілеті көтере алатын ең жоғарғы шама (ауру сезімі тудыратын)

Диагностикадағы дыбысты зерттеу әдістері:

Аускультация – тыңдау
Фонокардиография – жүрек тондары мен шуларының

Дыбыстық қысым (Р) ортаның тербеліске түсетін бөлшектерінің жылдамдығына тәуелді:

Ортаның тығыздығы

Толқынның ортадағы

Толқындық кедергі – дыбыс таралатын ортаның маңызды сипаттамасы, ол бір –

Дыбыстың 1 ортадан 2 ортаға өтуі дыбыс толқынының өтімділік коэффициентімен сипатталады:

Мысалы,

Кез келген жабық кеңістікте қабырғадан, терезеден, төбеден, заттардан шағылған дыбыс, қайталап

Ультрадыбыс. УД-ты толқындардың таралу ерекшеліктері. УД-тың диагностикада қолданылуы.

УД жиілігі 20 кГц-тен

Ультрадыбысқа тән қасиеттер:

УД-тың қысқа толқындылығы;
УД-тың таралу жылдамдығы мен жұтылуы

УД-тың әсерінен сығылу және сұйылту нәтижесінде сұйық ортаның үздіксіздігінің бұзылуы кавитация

УД төмендегідей эффектілер тудырады:

Жасушалық және субжасушалық деңгейде микровибрация тудырады;
Биомакромолекулаларды

Ультрадыбыс медицинада екі мақсатта қолданылады

Диагностикада (эхоэнцефалография, УД кардиография, УД локация);

Инфрадыбыс. ИД-тың биологиялық объектілерге әсерінің биофизикалық негізі

Жиілігі 16 Гц-тен төмен болатын

ИД-қа тән қасиеттер:

ИД адам ағзасына кері әсер етеді (бас ауру, ұйқысырау,

Адамның есту мүшесі. Есту мүшесінің анатомиялық және физиологиялық негізі.

Есту мүшесіне:
Сыртқы
Ортаңғы
Ішкі құлақ
Дыбысты

Дыбысты қабылдау және өткізу механизмі
Дыбыс толқындары құлақ қалқаны арқылы қабылданады да,

Дабыл жарғағының тербелісі ортаңғы құлақтың сүйекшелеріне, одан әрі сүйекшелерден сопақ терезенің

Бұл кезде кірпікті жасушалар өздерінің кірпіктерімен текториялық жарғаққа жанасып, сол жерде