Кіріспе. Электр тізбегі. Негізгі ұғымдар. Электр тізбегінің элементтері және сұлбалары. Электр тогы, кернеуі
- Главная
- Физика
- Кіріспе. Электр тізбегі. Негізгі ұғымдар. Электр тізбегінің элементтері және сұлбалары. Электр тогы, кернеуі
Содержание
- 2. Электр тізбектері жүйесінде элементтерді активті және пассивті деп бөледі. Электр тогы, кернеу және қуат. Өткізгіштік электр
- 3. бұл жерде q оң және теріс зарядтар. Ток мөлшері уақыт бойынша электр зарядының өзгеріс жылдамдығына тең.
- 4. мұндағы W – электр өрісінің энергиясы. Кернеу – скалярлық шама. А және Б нүктелеріндегі потенциалдар айырымы
- 5. Резистивті элемент – электр тізбектің пассивті, идеал элементі, онда электр энергиясы қайтымсыз түрде жылуға немесе басқа
- 6. Кедергі арқылы өтетін токтың осы кедергідегі кернеуге тәуелділігін оның вольт-амперлік сипаттамасы (ВАС) деп атайды. ВАС-ы түзу
- 7. Индуктивтік элементі дегеніміз, электр тізбегінің пассивті, идеал элементі, онда магнит өрісінің энергиясы жинақталады. Электр өрісінің энергиясы
- 8. Сыйымдылық элементі дегеніміз, электр тізбегінің пассивті, идеал элементі, онда электр өрісінің энергиясы жинақталады. Жинақталған электр өрісінің
- 9. - бастапқы кернеу деп айтады, t = 0 мезгілінде анықталады. Сыйымдылықтағы қуат: алгебралық шама, егер -
- 10. Ом заңы. Кедергідең тұратын тұрақты ток тізбекгі бөлігін қарастырайық. Ток тең: I= мұндағы 1 және 2
- 11. Кирхгоф бірінші заңы. Бірінші анықтамасы: Тізбектің кез-келген түйінінде түйіскен токтардың алгебралық қосындысы нөлге тең. Математикалық түрде
- 13. Скачать презентацию
Электр тізбектері жүйесінде элементтерді активті және пассивті деп бөледі.
Электр тогы,
Электр тізбектері жүйесінде элементтерді активті және пассивті деп бөледі.
Электр тогы,
Ток дегеніміз сан жағынан қарастырылып отырған өткізгіштің көлденең қимасы арқылы тасымалданатын зарядты бөлшектердің, электр мөлшерінің уақыт аралығы нөлге ұмтылғандағы шамасының, сол уақыт аралығына қатынасына тең шама:
бұл жерде q оң және теріс зарядтар. Ток мөлшері уақыт бойынша
бұл жерде q оң және теріс зарядтар. Ток мөлшері уақыт бойынша
Кернеу - электр өрісі кернеулігінің түзу сызықты интегралына тең. Электр өрісі кеңістігіне орналасқан әртүрлі зарядқа күш әсер ететінін білеміз. Оның мәні және бағыты электр өрісінің кернеулігі арқылы анықталады, тағы да заряд пен оның таңбасына да байланысты: мұндағы электр өрісінің кернеулігі E, u – лездік кернеу мәні . Электр тізбегінің А және Б нүктелерінің арасындағы кернеу оң зарядты А нүктесінен Б нүктесіне жеткізуге шыққан электр өрісінің энергиясы шығынының осы зарядқа шекті қатынасы арқылы анықталуы мүмкін, егер заряд нөлге ұмтылса:
мұндағы W – электр өрісінің энергиясы. Кернеу – скалярлық шама. А
мұндағы W – электр өрісінің энергиясы. Кернеу – скалярлық шама. А
Электр тізбегінің бөлігінде оң кернеудің әсер етуімен электр заряды өтіп жатыр деп есептейік. Сонда жасалатын элементар жұмыс, яғни қабылдағышқа түсетін энергия мынаған тең болады:
Мұндағы лездік қуат, алгебралық шама, ол және бірдей таңбаларында - оң болса, қарама-қарсы таңбаларында теріс болады. Егер токтың және кернеудің оң бағыттары бір-біріне сәйкес келсе, онда энергия қабылдағышқа түседі , ал токтың және кернеудің бағыттары бір-біріне қарама-қарсы болса , онда энергия қарастырылып отырған тізбектен энергия көзіне қайтып оралады.
Резистивті элемент – электр тізбектің пассивті, идеал элементі, онда электр энергиясы
Резистивті элемент – электр тізбектің пассивті, идеал элементі, онда электр энергиясы
Негізгі параметр R әрпімен белгіленеді. Кедергінің сандық шамасы Ом заңы
бойынша анықталады:
Кедергіге келіп түсетін лездік қуат лездік ток және лездік кернеудің көбейтіндісіне тең: кедергіге келіп жеткен электр энергиясы белгілі бір
уақыт кезеңінен бастап, мысалы ден t уақыт кезеңіне дейін жылуға айналады :
ток тұрақты болса Жалпы жағдайда пара метрі токқа тәуелді болады.
Кедергі арқылы өтетін токтың осы кедергідегі кернеуге тәуелділігін оның вольт-амперлік сипаттамасы
Кедергі арқылы өтетін токтың осы кедергідегі кернеуге тәуелділігін оның вольт-амперлік сипаттамасы
ВАС-ы түзу сызықты емес кедергіні сызықтық емес деп, ал сызықтық емес кедергілері бар электр тізбектерін – сызықтық емес электр тізбектері деп атайды.
Индуктивтік элементі дегеніміз, электр тізбегінің пассивті, идеал элементі, онда магнит
Индуктивтік элементі дегеніміз, электр тізбегінің пассивті, идеал элементі, онда магнит
Егер ток тұрақты болса, тұрақты кернеу
Ток тең: - бастапқы ток, кезінде анықталады.
Элементтегі электр тербелісінің лездік қуаты: Қуат мәнінің оң да және теріс те болуы мүмкін. Бірінші жағдайда индуктивтікте магнит өрісінің энергиясы жинақталады, ал екінші жағдайда элементтегі жиналған магнит өрісінің энергиясы, сыртқы тізбекке қайтып беріледі. Индуктивтікте t мезгілінде жиналған энергия:
Сыйымдылық элементі дегеніміз, электр тізбегінің пассивті, идеал элементі, онда электр өрісінің
Сыйымдылық элементі дегеніміз, электр тізбегінің пассивті, идеал элементі, онда электр өрісінің
Сыйымдылық элементінің негізгі параметрі сыйымдылық, С әрпімен белгіленеді, ол элементтегі зарядтың кернеуге қатынасының сандық шамасын көрсетеді. Сыйымдылықтағы жинақталған зарядтың кернеуге тәуелділігі кулон-вольттық сипаттамасы деп аталады, жинақталған заряд кернеуге тура пропорционалды: конденсатордың электродтарының арасындағы электрлік сыйымдылық.
Сыйымдылық элементінің қысқышындағы кернеуді және элемент арқылы өтетін токтың оң бағытын үйлесімді етіп қабылдап алса, онда олардың арасындағы байланыс: Егер кернеу тұрақты болса u = U, ток нөльге тең, конденсатордан тұрақты ток өтпейді. Кернеу:
- бастапқы кернеу деп айтады, t = 0 мезгілінде анықталады.
- бастапқы кернеу деп айтады, t = 0 мезгілінде анықталады.
өрісінің энергиясы конденсаторда жинақталады, ал электр өрісінің энергиясы конденсатордан сыртқы тізбекке қайтып оралады. Сыйымдылықта жиналған электр өрісінің энергиясы кез келген уақыт мезгілінде:
Электр сұлбаларының топологиялық элементтері. Тармақ деп элементтері бір-бірімен бірізді жалғанған, бойымен бір ғана ток жүретін тізбек бөлігін айтамыз. Түйін деп кем дегенде үш тармақтың түйіскен нүктесін айтады. Контур деп бірнеше тармақ арқылы өтетін тізбектің тұйық бөлігін айтады.
Ом заңы. Кедергідең тұратын тұрақты ток тізбекгі бөлігін қарастырайық.
Ток
Ом заңы. Кедергідең тұратын тұрақты ток тізбекгі бөлігін қарастырайық.
Ток
Э.қ.к және кедергіден тұратын тұракты ток тізбегі бөлігін қарастырайық. Ток тең: I= Өрнектегі «+» таңбасы
Е,U,I бағыттары бағыттас болғанда қойылады, ал «-» таңбасы Е және U мен I бағыттары қарама-қарсы болғанда қойылады.
Толық тізбек үшін Ом заңы жалпы жағдайда: I=
а) Тармақталмаған тізбекте э.қ.к. көзі болмаған жағдайда ( а-сурет): I=U/R.
ә)Тармақталмаған тізбекте э.қ.к. көзі болған жағдайда( ә-сурет): I=(U+E)/R.
Өрнектегі «+» таңбасы Е мен I бағыттары бағыттас болғанда қойылады,ал «-» таңбасы Е мен бағыттары қарама-қарсы қойылады
б)Толық тізбек үшін Ом заңы
( б-сурет): I=E/(Ri+Rж)
Кирхгоф бірінші заңы. Бірінші анықтамасы: Тізбектің кез-келген түйінінде түйіскен токтардың алгебралық
Кирхгоф бірінші заңы. Бірінші анықтамасы: Тізбектің кез-келген түйінінде түйіскен токтардың алгебралық
Екінші анықтамасы: Түйінге кірген тоқтардың арифметикалық қосындысы түйіннен шыққан тоқтардың арифметикалық қосындысына тең: I4 +I1 + I2 =I3.
I1
I4
I3
Кирхгоф екінші заңы. Бірінші анықтамасы: Тұйық контурдағы э.қ.к.-тердің алгебралық қосындысы сол контурдағы кедергілердегі кернеулердің түсулердің алгебралық қосындысына тең. Математикалық түрде жазылуы : .
Екінші анықтамасы: Кез-келген тұйық контурдың бойындағы кернеулердің алгебралық қосындысына нөлге тең: .
I2