Химиялық пәндер. Алкалоидтар

Содержание

Слайд 2

Жоспары : Алкалоидтардың биологиялық маңызы Табиғатта алкалоидтардың кездесуі Медициналық маңыздылығы

Жоспары :

Алкалоидтардың биологиялық маңызы
Табиғатта алкалоидтардың кездесуі
Медициналық маңыздылығы

Слайд 3

Ең алғаш "алкалоид" термині(араб. "alkali" - сілті және греч. "eidos" -

 
Ең алғаш "алкалоид" термині(араб. "alkali" - сілті және греч. "eidos" -

ұқсас) сілтіге ұқсас дегенді білдіреді. Сілтілерге ұқсас, Алкалоидтар сілтілер сияқты тұс қышқылын түзе алады.
Слайд 4

Алкалоидтар көптеген өсімдіктердің құрамында кездеседі және аминқышқылдарынан синтезделеді. Биологиялық қасиеттері көп

Алкалоидтар көптеген өсімдіктердің құрамында кездеседі және аминқышқылдарынан синтезделеді. Биологиялық қасиеттері

көп мөлшерде улы, ал аз мөлшерде емдік зат ретінде байқалады.
Слайд 5

Слайд 6

Алкалоидтар негіздік қасиет көрсетеді.Өсімдіктерде алкалоидтар органикалық қышқылдардың тұздары түрінде болады. Медицинада

Алкалоидтар негіздік қасиет көрсетеді.Өсімдіктерде алкалоидтар органикалық қышқылдардың тұздары түрінде болады. Медицинада

олардың күшті минералды қышқылдармен тұздары түрінде қолданылады. Алкалоидтардың негіздік қасиеттері көбінесе қаныққан немесе ароматтық жүйеге енетін бір немесе бірнеше азот атомдарының болуына байланысты. Азот атомы бөлінбеген электрон жұптары арқылы негіздік қасиет танытады және қышқылдармен тұздар түзеді.
Слайд 7

Пиридин тобына жататын алкалоид – никотин.Ол көп мөлшерде темекі жапырағында кездеседі.Өте

Пиридин тобына жататын алкалоид – никотин.Ол көп мөлшерде темекі жапырағында кездеседі.Өте

улы зат, адам үшін қауіпті дозасы 20-40мг.

N

CH₃

Никотин

N

H₃CO

CH

OH

N

CH₂

CH₂

CH=CH₂

Хинуклидин

Хинолин

Хинин

Хин ағаштарының қабығында кездесетін алкалоид – хинин. Ол безгекке қарсы қолданылады, өте улы қатты зат түрінде болады.

Слайд 8

Қазіргі кезде 5000-нан астам алкалоидтар белгілі. Олардың құрылымының негізінде қандай да

Қазіргі кезде 5000-нан астам алкалоидтар белгілі. Олардың құрылымының негізінде қандай

да бір гетероцикл болады. Алкалоидтарды химиялық жіктеу осы жағдайға негізделген.
Алкалоидтардың бастауы ретінде орнитин,лизин, аспарагин қышқылы, фенилаланин, тирозин, триптофан болып саналады.
Физиологиялық ең қарапайым туындысы ретінде эфедринді қарастыруға болады.
Слайд 9

Алкалоидтар – негіздік қасиеттері бар азотты органикалық қосылыстар.Олар көптеген өсімдіктер құрамында

Алкалоидтар – негіздік қасиеттері бар азотты органикалық қосылыстар.Олар көптеген өсімдіктер құрамында

кездеседі және аминқышқылдарынан синтезделеді.

Биологиялық қасиеттері көп мөлшерде улы,ал аз мөлшерде емдік зат ретінде пайдаланылады.

Слайд 10

Атропин – доланада кездеседі. Қатты зат. Ол – тропин спирті мен

Атропин – доланада кездеседі. Қатты зат. Ол – тропин спирті

мен троп қышқылының күрделі эфирі. Медицинада аз мөлшерде адам көзінің қарашығын үлкейту үшін қолданылады.

CH₂-CH-CH

COOCH₃

CH-O-COC₆H₅

N-CH₃

CH₂-CH-CH

Кокаин

CH₂-CH-CH

N-CH₃

CH₂-CH-CH

CH-O-C-CH-CH₂-OH

O

C₆H₅

тропиннің қалдығы

троп қышқылының
қалдығы

Атропин

Слайд 11

Морфин апиынның құрамында 8-12% шамасында кездеседі. Оның құрамында негізінен изохинолин ядросымен

Морфин апиынның құрамында 8-12% шамасында кездеседі. Оның құрамында негізінен изохинолин

ядросымен конденсацияланған фенантрен сақинасы кіреді. Морфин молекуласында екі OH топтары бар, онығ біреуі фенолдардың, ал екіншісі спирттердің қасиеттерін көрсетеді.
Морфин аз мөлшерде қолданғанда ұйықтататын және ауруды жансыздандыратын қасиет көрсетеді. Жиі қолданғанда ағза қатты уланып, адам жаны оған үйреніп кетеді.
Слайд 12

. Алкалоидтардың бастауы ретінде орнитин,лизин,аспаргин қышқылы,фенилаланин,тирозин,триптофон болып саналады.Өсімдіктерде алкалоидтар органикалық немесе


. Алкалоидтардың бастауы ретінде орнитин,лизин,аспаргин қышқылы,фенилаланин,тирозин,триптофон болып саналады.Өсімдіктерде алкалоидтар органикалық

немесе тұздар ретінде шамамен 1-2% мөлшерде кездеседі.Қазіргі кезде белгілі алкалоидтардың барлығының бірдей құрылысы анықталмаған.
Слайд 13

Пиридин тобына жататын алкалоид – никотин.Ол көп мөлшерде темекі жапырағында кездеседі.Өте


Пиридин тобына жататын алкалоид – никотин.Ол көп мөлшерде темекі жапырағында

кездеседі.Өте улызат,адам ушін қауіпті дозасы 20-40 мг.

Алкалоидтар жер асты бөлігіндегі зат алмасу мен өсуін қадағалайды.

Слайд 14

Физиологиялық ең қарапайым туындысы ретінде эфедринді қарастыруға болады. Эфедрин кеңірдекті кеңітетін

Физиологиялық ең қарапайым туындысы ретінде эфедринді қарастыруға болады. Эфедрин кеңірдекті кеңітетін

зат.Оған құрылысы ұқсас адреналин жақын тұр.Ол маңызды биологиялық процестерді реттейтін гормон ролін атқарады.
Слайд 15

Хинолин туындылары - хинин хинон қабығынан, эхинопсин сәбіз тұұымдарынан алынады.

Хинолин туындылары - хинин хинон қабығынан, эхинопсин сәбіз тұұымдарынан алынады.

Слайд 16

Слайд 17

Индола туындылары - резерпин раувольфия тамырынан , стрихнин чилибуха дәндерінен алынады.

Индола туындылары - резерпин раувольфия тамырынан , стрихнин чилибуха дәндерінен алынады.

Пуриннің

туындылары - кофеин шай жапырақтары мен кола дәндерінен алынады,
Слайд 18

Слайд 19

Кокаин күшті жергілікті жансыздандыратын зат, сондықтан оны көз, тамақ ауруларын, ауыз,

Кокаин күшті жергілікті жансыздандыратын зат, сондықтан оны көз, тамақ ауруларын,

ауыз, мұрын қуыстарының кілегей қабаттарын емдегенде жергілікті анестезия үшін қолданады. Бейберекет қолданғанда кокаинизм деп аталатын өте ауыр нашақорлыққа соқтырады.
Резерпин қан қысымын төмендетеді. Ол Rauvolfia Serpentina өсімдігінен бөлініп алынған.Қан қысымы көтерілгенде (гипертония),кейбір психикалық науқастарды емдегенде қолданылады, құрылысы өте күрделі.
Слайд 20

Алкалоидтардың ашылуына үлкен үлес қасқан А. Н. Вышеградский – белгілі орыс

Алкалоидтардың ашылуына үлкен үлес қасқан А. Н. Вышеградский – белгілі орыс

ғалымының оқушысы А.М.Бутлеровтың. В 1889 ж.фармация мастері Е. А. Шацкий алкалоидтар туралы алғашқы монографилді жасады. 1930 және 1950 ж.ж. Әлемде 400 алкалоид түрі ашылды.
Слайд 21

Атропин доланада кездеседі. Қатты зат. Ол - тропин спирті мен троп

Атропин
доланада кездеседі. Қатты зат. Ол - тропин спирті мен

троп қышқылының күрделі эфирі . Медицинада аз мөлшерде адам көзінің қарашығын үлкейту үшін қолданылады.
Слайд 22