Фонетика. Дауыссыз дыбыстар түрлері

Июль 22, 2022

Главная
Лингвистика
Фонетика. Дауыссыз дыбыстар түрлері

Содержание

2. ФОНЕТИКА Фонетика – тіл ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, сондай- ақ үндестік заңы
3. Қазақ тілінде 42 әріп бар. Әріптердің тізбектелген түрі – алфавит. Алфавитте 37 дыбыс 42 әріп бар.
7. Қатаң к,қ ,п, х, ф, ч, ш, щ, с, ц, т Ұяң б, в, г, ғ,
8. ТӘҢ ДЫБЫСТАР Қазақ тіліне тән дауыссыздар 4 – ғ, қ, ң, һ Қазақ тіліне тән дауысты
9. БУЫН Қазақ тілінде буынның үш түрі бар. Олар: ашық буын, тұйық буын, бітеу буын. Буын -
10. БУЫН ТҮРЛЕРІ Ашық буын - бір ғана дауысты дыбыстан түратым немесе дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталатынбуын
11. МЫСАЛЫ
12. Туйық буын - дауыстыдан басталып, дауыссызға аяқталатын буын ӨРТ АЗ АЙ АҚ ҰН
14. Бітеу буын - дауыссыздан басталып, дауыссызға аякталатын буын БАЛ ТІЛ МҰЗ ҚЫС ДОС - ТЫҚ
16. ҮНДЕСТІК ЗАҢЫ Қазақ тілінде дыбыстар сөз ішінде, сөз бен қосымша арасында, сөз бен сөздің арасында бір-бірімен
17. Үндестік заңының екі түрі бар: 1) буын үндестігі; 2) дыбыс үндестігі.
18. БУЫН ҮНДЕСТІГІ Буын үндестігі – түбір сөздің соңғы буынының жуан не жіңішке болуына қарай қосымшаның да
19. Буын үндестігі сингармонизм деп те аталады. Сингармонизм –грек тілінен енген термин. Sуn «бірге» және һаrmoni «байланысу»,
20. БУЫН ҮНДЕСТІГІНЕ БАҒЫНБАЙТЫН ҚОСЫМШАЛАР -мен, бен, пен – баламен, жұлдызбен, жолдаспен; -қор, -паз, -қой – еңбекқор,
21. ДЫБЫС ҮНДЕСТІГІ 1.Егер сөздiң алдыңғы буыны жуан болса, келесi буын да жуан болады. (Если первый слог
22. 2.Егер түбiрдiң соңғы буыны жуан болса, қосымша да жуан болады. (Если последний слог корня (основы) твердый,
23. Егер сөздiң алдыңғы буыны жiңiшке болса, келесi буыны да жiңiшке болады. (Если первый слог слова мягкий,
24. Егер түбiрдiң соңғы буыны жiңiшке жiңiшке дыбысқа (жiңiшке дауыстыға) бiтсе, қосымша да жiңiшке болып келедi. Жiңiшке
26. Скачать презентацию

Слайд 2

ФОНЕТИКА
Фонетика – тіл ғылымның бір саласы.
Онда дыбыстар, екпін және буын, сондай-

ақ үндестік заңы қарастырылады.

Слайд 3

Қазақ тілінде 42 әріп бар. Әріптердің тізбектелген түрі – алфавит. Алфавитте

37 дыбыс 42 әріп бар.

Слайд 4

Слайд 5

Слайд 6

Слайд 7

Қатаң к,қ ,п, х, ф, ч, ш, щ, с, ц, т Ұяң

б, в, г, ғ, д, ж, з, һ Үнді делиться на два вида: 1)мұрын жолды (носовые) м, н, ң 2)ауыз жолды (плавные) л, р, й, (у)

Слайд 8

ТӘҢ ДЫБЫСТАР
Қазақ тіліне тән дауыссыздар
4 – ғ, қ, ң,

һ
Қазақ тіліне тән дауысты дыбыстар
5 - ә, ө, і, ұ, ү

Слайд 9

БУЫН
Қазақ тілінде буынның үш түрі бар. Олар: ашық буын, тұйық

буын, бітеу буын.
Буын - сөз кұрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстардың тобы.
Мысалы: қа-ла-мыз-дa, бі-ле-тін-де-рі-міз-дің.

Слайд 10

БУЫН ТҮРЛЕРІ
Ашық буын - бір ғана дауысты дыбыстан түратым немесе дауыссыздан

басталып, дауыстыға аяқталатынбуын

Слайд 11

МЫСАЛЫ

Слайд 12

Туйық буын - дауыстыдан басталып, дауыссызға аяқталатын буын
ӨРТ АЗ АЙ

АҚ ҰН

Слайд 13

Слайд 14

Бітеу буын - дауыссыздан басталып, дауыссызға аякталатын буын
БАЛ
ТІЛ
МҰЗ

ҚЫС
ДОС - ТЫҚ

Слайд 15

Слайд 16

ҮНДЕСТІК ЗАҢЫ
Қазақ тілінде дыбыстар сөз ішінде, сөз бен қосымша арасында, сөз бен

сөздің арасында бір-бірімен үндесіп, үйлесіп айтылады. Түбір сөздің жуан нежіңішке болуына қарай қосымша да жуан не жіңішке болады және сөздің соңғы дыбысына қарай үйлесіп жалғанады. Сөздің бастан-аяқ үндесіп, үйлесіп, біркелкі әуезбен айтылуы үндестік заңы деп аталады.

Слайд 17

Үндестік заңының екі түрі бар:
1) буын үндестігі;
2) дыбыс үндестігі.

Слайд 18

БУЫН ҮНДЕСТІГІ
Буын үндестігі – түбір сөздің соңғы буынының жуан не жіңішке болуына қарай қосымшаның да жуан не жіңішке түрде жалғануы.
Мысалы, бала+лар, үйрек+ті, құдірет+ті, кітап+қа, т.б.
Буын

құрауға негіз болатын дауысты дыбыстар болғандықтан, буын үндестігі дауысты дыбыстар арқылы орындалады.

Слайд 19

Буын үндестігі сингармонизм деп те аталады.
Сингармонизм –грек тілінен енген термин. Sуn «бірге» және һаrmoni «байланысу», «үндесу»деген мағынаны білдіреді.

Слайд 20

БУЫН ҮНДЕСТІГІНЕ БАҒЫНБАЙТЫН ҚОСЫМШАЛАР
-мен, бен, пен – баламен, жұлдызбен, жолдаспен;
-қор,

-паз, -қой – еңбекқор, өнерпаз, әуесқой;
-тал, -дар, -тай – өсімтал, кіріптар, шешетай;
-хана – емхана, дәріхана;
-нікі, -дікі, -тікі – Майранікі, атамдікі, Мақсаттікі;
-кер, -гер, -кеш – айтыскер, қаламгер, арбакеш;
-кес, -күнем – даукес, пайдакүнем;
-ов(а), -ев(а), -ин(а) – Әуезов(а), Серікбаев(а), Майлин(а);
бей – бейтарап, бейуақыт, бейтаныс.

Слайд 21

ДЫБЫС ҮНДЕСТІГІ
1.Егер сөздiң алдыңғы буыны жуан болса, келесi буын да жуан

болады.
(Если первый слог слова твердый, то и следующие слоги бывают твердыми)

жуан буын +жуан буынба+лақа+ғаз
қа+лам

Слайд 22

2.Егер түбiрдiң соңғы буыны жуан болса, қосымша да жуан болады.
(Если последний

слог корня (основы) твердый, то прибавляются твердый суффикс и твердое окончание
жуан буын+жуан қосымша
(твердый слог+твердый суффикс и окончание)
қағаз+ды
бала+лар
қалам+дар

Слайд 23