Пераходныя памякчэнні заднеязычных, лёс спалучэнняў зычных з наступным *j

Август 7, 2022

Главная
Лингвистика
Пераходныя памякчэнні заднеязычных, лёс спалучэнняў зычных з наступным *j

Содержание

2. 1 Адлюстраванне вынікаў фанетычных працэсаў дапісьмовай пары ва ўсходнеславянскіх гаворках. 2 Палаталізацыі заднеязычных. 3 Ётавая палаталізацыя.
3. Адлюстраванне вынікаў фанетычных працэсаў дапісьмовай пары ва ўсходнеславянскіх гаворках Закон адкрытага складу, які ўзнік у пэўны
4. У выніку дзеяння закону адкрытага складу былі страчаны праславянскія канцавыя зычныя [t], [s], [d], [n] у
5. Адбывалася спрашчэнне груп зычных. Захаваліся толькі такія спалучэнні зычных, якія не ўтваралі закрытага склада і ўваходзілі
6. 1 тып змен: першы зычны знікаў: *pt, *bt, *vt, *kt, *gt → *t: *givti – жити
7. 2 тып змен 2 тып змен: першы выбухны зычны ў выніку дысіміляцыі (распадабнення) змяняўся ў шчылінны
8. Палаталізацыі заднеязычных Закон складовага сінгарманізму, узнікшы, які закон адкрытага складу, у праславянскую эпоху, абумовіў змены ў
9. У праславянскі перыяд мяккія зычныя ўзнікалі 2 шляхамі: а) у выніку памякчэння заднеязычных зычных [k], [g],
10. Палаталізацыі заднеязычных – працэсы пераходнага памякчэння, калі зацвярдзелыя заднеязычныя ў выніку дзеяння складовага сінгарманізму ў становішчы
11. І палаталізацыя [г], [к], [х] + галосныя пярэдняга рада → [ж’], [ч’], [ш’]: грѣхъ – грѣшьникъ,
12. ІІ палаталізацыя [г], [к], [х] + галосныя и, ѣ *oi, *ai (дыфтангічнага паходжання) → [з’], [ц’],
13. Разнавіднасць ІІ палаталізацыі – змяненне *kve, *gve (дзе *ĕ ← *оі) → цвѣ, звѣ (*g –
14. ІІІ палаталізацыя [и], [ь], [ę] + [г], [к], [х] → [з’], [ц’], [с’]: *ovika – овьца,
15. Храналагічная паслядоўнасць палаталізацый: І палаталізацыя (агульнаславянскае моўнае адзінства) ↓ дыфтонгі → манафтонгі ↓ ІІ палаталізацыя, ІІІ
16. *kriketei – кричати, *krikoi – *kriki – крици калі І палаталізацыя дзейнічала (была жывой з’явой), у
17. *otьkъ – отьць (скланенне з асновай на *ŏ, мяккі варыянт) – клічны склон – отьче –
18. Ётавая палаталізацыя – памякчэнне зычных у выніку ўздзеяння *[j]. Акрамя другасных мяккіх зычных, што ўзніклі ў
19. Гук [j] – гэты сярэднеязычны санорны звонкі мяккі зычны, таму яго ўздзеянне на цвёрдыя зычныя заключаецца
21. Працэс памякчэння спалучэнняў [*tj ] і [*dj]:
22. Змяненні спалучэнняў зычных [*kt], [*gt] перад галоснымі пярэдняга раду:
23. Спалучэнні губных зычных з *j: [*pj],[*bj|, [*mj],[*vj].
24. Не ў пачатку слова эпентычны [л]
25. Спалучэнні санорных *r, *l *n з *j
26. Спалучэнні [*skj] і [*stj]
27. Спалучэнні*zgj, *zdj
29. Скачать презентацию

Слайд 2

1 Адлюстраванне вынікаў фанетычных працэсаў дапісьмовай пары ва ўсходнеславянскіх гаворках.
2 Палаталізацыі

заднеязычных.
3 Ётавая палаталізацыя.

Слайд 3

Адлюстраванне вынікаў фанетычных працэсаў дапісьмовай пары ва ўсходнеславянскіх гаворках
Закон адкрытага складу,

які ўзнік у пэўны перыяд гісторыі праславянскай эпохі, прывёў да перабудовы ўсёй фанетычнай сістэмы праславянскай мовы.

Слайд 4

У выніку дзеяння закону адкрытага складу былі страчаны праславянскія канцавыя зычныя

[t], [s], [d], [n] у дзеяслоўных і назоўнікавых формах:
*reket – рече (аорыст),
*plodŏs – плодъ.

Слайд 5

Адбывалася спрашчэнне груп зычных. Захаваліся толькі такія спалучэнні зычных, якія не

ўтваралі закрытага склада і ўваходзілі ў адзін склад:
з першым [с], [з]: господь, весна, искати, нести, казнь, разбити;
з другім санорным і [в]: мьгла, клѧтва, вепрь, вѣтрь, квасъ.
Іншыя групы зычных у праславянскай мове змяніліся:

Слайд 6

1 тып змен: першы зычны знікаў:
pt, bt, vt, kt, *gt →

*t: *givti – жити (живу), *dolbto – долото (долбити), *penktъ – пѧть;
*ps, *bs, *ts, *ds, *ss → *s: *opsa – оса, *dadsi – даси;
*pn, *bn, *tn, *dn → *n: *gybnǫti – гынѫти (гибель), *kapnǫti – канѫти (капати), *vędnǫti – вѧнѫти (увядать), *sъpnъ – сънъ (спать);
*bm, *dm, *tm → *m: *pledmę – племѧ (плодъ), *vedmь – вѣмь (вѣдати), *vertmę – врѣмѧ;
*tl, *dl → *l: *metlъ – мелъ (метѫ), *vedlъ – велъ (ведѫ) (гэтыя праславянскія спалучэнні захаваліся ў заходнеславянскіх мовах: польскія gardło, mydło);
*bv → *b: *obvolkъ – облакъ (у рускай мове обволакивать), *obvolstь – область (волость), *obvęzati – обѧзати (абавязак).

Слайд 7

2 тып змен
2 тып змен: першы выбухны зычны ў выніку дысіміляцыі

(распадабнення) змяняўся ў шчылінны (фрыкатыўны):
*tt, *dt → *st: *vedti – вести (ведѫ), *metti – мести (метѫ).

Слайд 8

Палаталізацыі заднеязычных
Закон складовага сінгарманізму, узнікшы, які закон адкрытага складу, у

праславянскую эпоху, абумовіў змены ў фанетычнай сістэме праславянскай мовы.
Найбольш важныя змены заднеязычных [k], [g], [h] пад уплывам галосных пярэдняга раду. Змены, звязаныя з прыстасаваннем артыкуляцыі зычных да артыкуляцыі галосных, мелі характар, які дазволіў ім развіць працэсы, што прывялі да ўтварэння новых зычных фанем.

Слайд 9

У праславянскі перыяд мяккія зычныя ўзнікалі 2 шляхамі:
а) у выніку памякчэння

заднеязычных зычных [k], [g], [h] у суседстве з галоснымі пярэдняга раду;
б) у выніку памякчэння усіх зычных пад уздзеяннем [j].

Слайд 10

Палаталізацыі заднеязычных
– працэсы пераходнага памякчэння, калі зацвярдзелыя заднеязычныя ў выніку дзеяння

складовага сінгарманізму ў становішчы перад (І, ІІ палаталізацыі) або пасля (ІІІ палаталізацыя) галоснымі пярэдняга раду пераходзілі ў мяккія шыпячыя або свісцячыя.

Слайд 11

І палаталізацыя
[г], [к], [х] + галосныя пярэдняга рада → [ж’], [ч’],

[ш’]:
грѣхъ – грѣшьникъ, рѫка – порѫчити, кънига – кънижьникъ.
Пры гэтым *ĕ пасля новых мяккіх зычных [ж’], [ч’], [ш’] змяняўся ў [а]:
*веgĕtei – бѣжати, *krikĕtei – кричати, *slouchĕtei – слоушати.

Слайд 12

ІІ палаталізацыя
[г], [к], [х] + галосныя и, ѣ oi, ai (дыфтангічнага

паходжання) → [з’], [ц’], [с’]: вълкъ – вълци, дроугъ – дроузи, моуха – моусѣ.
Адрозненні ў змяненні дыфтонгаў *оі, *аі ў [и] ці [ѣ], відаць, залежалі ад інтанацыі канчаткаў.
[г] → [з’] праз стадыю [д’з’]:
[г] → [д’з’] →[з’].

Слайд 13

Разнавіднасць ІІ палаталізацыі
– змяненне kve, gve (дзе ĕ ← оі) →

цвѣ, звѣ
(*g – [з’] праз стадыю [d’z’]: [г] → [д’з’] →[з’]): цвѣтъ, звѣзда (заходнеславянскія – польскія kwiat, gwiazda).

Слайд 14

ІІІ палаталізацыя
[и], [ь], [ę] + [г], [к], [х] → [з’], [ц’],

[с’]:
*ovika – овьца, *otikь – отьць
- пасля заднеязычных не павінна быць зычных, а таксама галосных ь, ы: кънѧгыни – кънѧзь (*kŭningŏs – запазычанае з германскіх моў – праславянскае *kъningъ), ликъ – лице.
Разнавіднасць ІІІ палаталізацыі –
[г], [к], [х] пасля ьр у спалучэнні *tьrt перад наступным галосным → [з’], [ц’], [с’]: мьркноути – мьрцати.

Слайд 15

Храналагічная паслядоўнасць палаталізацый:
І палаталізацыя (агульнаславянскае моўнае адзінства)
↓
дыфтонгі → манафтонгі
↓
ІІ

палаталізацыя, ІІІ палаталізацыя (пачатак распаду агульнаславянскага адзінства):

Слайд 16

kriketei – кричати,
krikoi – *kriki – крици
калі І палаталізацыя дзейнічала

(была жывой з’явой), у выпадку *krikoi (→*kriki – крици) пасля заднеязычнага быў непярэдні галосны [o] – частка дыфтонга, а калі дыфтонг *оі змяніўся ў адзін гук и, ужо не дзейнічала І палаталізацыя, інакш заднеязычны ператварыўся б не ў свісцячы, а ў шыпячы;

Слайд 17

otьkъ – отьць
(скланенне з асновай на ŏ, мяккі варыянт) –

клічны склон – отьче – як у слоў цвёрдага варыянта – канчатак -е, а не -ю, як у мяккага варыянта (коню);
форма отьче ўтварылася не ад отьць, а ад *otьkъ, ад якой у працэсе І палаталізацыі з’явілася і форма отьче, у час з’яўлення формы отьче формы отьць яшчэ не было (таксама як і ў словаформе кънѧже);
формы тыпу кънѧжь, овьчь – прыналежныя прыметнікі, дзе другасныя шыпячыя ўтварылася ў выніку І палаталізацыі ад праславянскіх спрадвечных заднеязычных, а не ад свісцячых, наяўных ва ўтваральных старажытнарускіх асновах – кънязь, овьца).

Слайд 18

Ётавая палаталізацыя
– памякчэнне зычных у выніку ўздзеяння *[j].
Акрамя другасных мяккіх зычных,

што ўзніклі ў выніку дзеяння І, ІІ, ІІІ палаталізацый, старажытнаруская мова атрымала ў спадчыну ад праславянскай яшчэ і такія мяккія, якія развіліся ў выніку змянення спалучэнняў розных зычных з *j.

Слайд 19

Гук [j] – гэты сярэднеязычны санорны звонкі мяккі зычны, таму яго

ўздзеянне на цвёрдыя зычныя заключаецца ў памякчальным уплыве на гэтыя гукі.
Уздзеянне з боку [j] падвяргаліся розныя зычныя, але памякчэнне гукаў давала ці розныя, ці аднолькавыя вынікі ў розных дыялектах праславянскай мовы.
Ва ўсіх славянскіх мовах аднолькавымі сталі вынікі змянення спалучэнняў заднеязычных і свісцячых зычных з *j: *kj, *gj, *hj, *sj, *zj. У выніку памякчаючага ўздзеяння *j сам ён асіміляваўся з узнікшым зычным і знік, а *k, *h, *g, *s, *z змяніліся ў мяккія шыпячыя:

Слайд 20