Kultura i cywilizacje

związku ludzi, wspólnoty. Jest to także przestrzeń obiegu informacji.”
(Jan Kieniewicz)

KULTURA

Kultura to całokształt materialnego i duchowego dorobku społeczeństwa. M.in..:

wszelkie wytwory człowieka,
technika i umiejętności praktyczne,
wiedza, literatura, sztuka,
wierzenia, normy moralne, ideologia,
wzory myślenia i postępowania.

(XVIII w.) i przeciwstawiane dzikości.
Najwyższe stadium rozwoju ludzkości. Ludy podzielono na dzikie, barbarzyńskie i w różnym stopniu cywilizowane (XIX w.).
Cywilizacja jako pojęcie równoważne kulturze. Dorobek duchowy i materialny ludzkości lub jej części. (pierwsza połowa XX w.).
Cywilizacja jako ogólny ład aksjologiczny. Przekonanie ludzi, że istnieje ponadkulturowa i ponadpaństwowa forma przynależności ze względu na wspólny system wartości.

przede wszystkim wielkie systemy religijne”. (Samuel Huntington)

„Dla społeczeństw cywilizacja jest najszerszą dostępną płaszczyzną identyfikacji”. (Jan Kieniewicz)

się takich zjawisk, jak: miasto, państwo, kapłaństwo, wiedza etc.

religii) oraz wytworzenie analogicznych zasad formowania związków społecznych (np. obywatelskość, kastowość).

2. Wartości i religia

cywilizacją. Obserwowanie Innego, jako jeden z fundamentów budowania własnej tożsamości cywilizacyjnej.

3. Spotkanie z Innym

przestrzeni życiowej, dążenie do panowania nad Innymi, narzucanie własnej kultury.

4. Ekspansja i promieniowanie

pierwsze źródło ekspansji, później państwo,
miasto jako centrum aksjologiczne ukazujące odmienność systemu wartości, podczas gdy świat rolników wydaje się analogiczny (siew, zbiór, uzależnienie od pór roku etc.)
ekspansja jako zjawisko demograficzne i ekologiczne (nadmiar ludności, wyniszczenie środowiska).

ludzi żyjących w zbliżonych warunkach ekologicznych, zwłaszcza jeśli chodzi o temperaturę. Cywilizacje powstające w strefie tropikalnej często upadały w niejasnych okolicznościach (np. Majowie na Jukatanie, Khmerzy w Angkorze).

RELIGIA + ŚRODOWISKO

z powodu konieczności rozwiązywania analogicznych wyzwań, rodzących się w trakcie opanowywania środowiska”. (J. Kieniewicz)

Determinizm ekologiczny – optymalne warunki strefy umiarkowanej, rozleniwiający wpływ klimatu tropikalnego.

UWAGA! Tezy powyższe uważane są przez niektórych naukowców, głównie amerykańskich, za rasistowskie, ponieważ sugerują nierówność między ludźmi. W imię poprawności politycznej zaniechano badań nad czynnikami różnicującymi cywilizacje, przyjmując a priori, że podstawo-wym elementem różnicującym jest religia a ludzkie zachowania wszędzie są identyczne.

siebie, lecz pozostają odrębne i nie dążą do syntezy. (np. Kieniewicz)
Cywilizacje zmierzają ku jedności, a jedyny problem polega na znalezieniu właściwego modelu dla tej uniwersalnej formy. Wiara w przyszłą cywilizację globalną. (np. Huntington)

część naukowców uważa, że cywilizacje przechodzą cykle rozwojowe (od narodzin do śmierci), a także dążą do stworzenia całości – jednej, globalnej cywilizacji.
obie tezy zakładają, że może a nawet musi dojść do konfliktów między cywilizacjami, bo 1. zawsze do nich dochodziło, 2. wypełnianie wszelkich możliwych nisz rozwojowych musi prowadzić do zaostrzenia konfliktów i wzrostu agresji.

nie zrujnuje, żadne imperium nie ulegnie podbojom, póki uprzednio nie popełni samobójstwa. Cywilizacja zaś niszczy się własnymi rękoma, wówczas kiedy przestaje rozumieć swoją rację bytu, gdy idea przewodnia, około której się zorganizowała, stała się jej jakby obcą na nowo. Wówczas przychodzi podbój, a z nim zagłada”.
(R. Grousset)

barierą ochronną różnych cywilizacji. Np. cywilizacja europejska przetrwała najazdy

mongolskie w XIII wieku, ale samo imperium mongolskie nie stworzyło cywilizacji, bo zabrakło silnego fundamentu wartości – przyjęty w trakcie podbojów islam nie zdążył utrwalić zrębów cywilizacji, natomiast osłabił więzy lojalności plemiennej, które były dotychczasowym spoiwem imperium.

p.n.e., jej fundamentem jest konfucjanizm.

Cywilizacja japońska – wyłoniła się z cywilizacji chińskiej między 100 a 400 rokiem naszej ery.

Cywilizacja hinduistyczna – istnieje co najmniej od 1500 roku p.n.e.

n.e., jej fundamentem jest religia.

Cywilizacja prawosławna – jej ośrodkiem jest Rosja. Ma bizantyjskie korzenie. Sięga rozłamu w kościele chrześcijańskim w 1054 roku (schizma wschodnia).

Cywilizacja zachodnia – jej początki sięgają VII wieku n.e. Europa, Ameryka Północna, Australia.

ale zawiera w sobie kultury tubylcze.

Cywilizacja afrykańska (poza północą i wschodnim wybrzeżem, należącymi do cywilizacji islamu). Na południe od Sahary połączono elementy chrześcijaństwa i kultur plemiennych.

Cywilizacja buddyjska – jej podstawą jest buddyzm, obejmuje: Tybet, Sri Lanka, Birma, Tajlandia, Laos, Kambodża, Mongolia, Bhutan.