Липидтердің метаболизмі

ЛИПИДТЕРДІҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ

Энергетикалық
Мембрана компоненттері (құрылымдық)
гормондардың алғы заты

ТРИАЦИЛГЛИЦЕРОЛДАР –ЭНЕРГИЯ ДЕПОСЫ

Триацилглицерол (ТГ) және гликоген – энергия сақтаудың негізгі екі

Май қышқылдары және глицерол –ағзада қуат көзі.
Май қышқылдары триацилглицеролдардан тұрады

Тағамдық липидтер: ∙ триацилглицерол (ТАГ) ∙ фосфолипид
∙ холестерол

Жіңішке ішекте панкреатит

Өт қышқылдарының тұздары липидтерд ыдыратуға қажет. Бауырда холестеролдан синтезделеді.

Таурохол және

ТАГ – суда ерімейтін, ал липаза – суда еритін.
ТАГ ыдырауы

Май қышқылдарының тұздары липазаны белсендіреді.

Фосфолипидтер фосфолипазаның қатысында ыдырайды

Фосфолипазалар асқазан асты сөлінде түзіледі
Негізгі фосфолипаза – фосфолипаза

Лизофосфоглицеридтер детергенттер ретінде және жоғары концентрацияда жасушалық мембрананы бұзады.
Лизофосфоглицеридтер жасушада

Тағам холестеролы

Көптеген тағам холестерол бос жағдайда болады (этерифицирленбеген)
Холестерол эфирлері жіңішке ішекте

ЛИПИДТЕРДІҢ СІҢІРІЛУІ

2-моноацилглцеролдер, май қышқылдары, лизофосфоглицеролдар, бос холестерол өт қышқылдарының тұздарымен мицелла

Өт қышқылдарының тұздары бауырға вена арқылы белсенді тасымалданады.
Өт қышқылдарының тұздары жіңішке

Бұл липидтер фосфолипидтермен және протеиндермен липопротеиндер түзеді.
Құрылымы: Гидрофобты ядро: Гидрофильді беті

Липидтердің

Липопротеиндердің негізгі кластары

Хиломикрондар. Өте төменгі тығыздықтағы липопротеиндер.
Аралық тығыздықтағы липопротеиндер. Төменгі

Липопротеиндер (180-500 нм )
85 % ТАГ (ТАГ негізгі тасымалдаушы формасы).
апопротеин B-48

өте төменгі тығыздықтағы липопротеиндер

бауырда түзіледі
ТАГ 50 % және 22

Төменгі тығыздықтағы липопротиндер

ЛНП қанда ЛПП және бауырда ЛПП түзіледі (фермент –

Жоғары тығыздықтағы липопротеиндер

бауырда және аз мөлшерде жіңішке ішекте түзіледі
Құрамында

Липидтерді тасымалдау формалары

ХОЛЕСТЕРОЛ МЕТАБОЛИЗМІ

Холестеринің биосинтезі

Холестеролдың функциясы

стероидты гормондардың алғы заты (прогестерон, тестостерон, эстрадиол, кортизол)

Холестеролдың көзі

Диета, бауырда (көпшілігінде), ішекте
холестерол жасушаға липопротеиндермен тасымалданады

холестерол синтезі

холестерол синтезінің үш сатысы

1. изопентенил пирофосфаттың синтезі,
2. алты молекула

Холестеролдың барлық көміртегі атомы цитозольдегі ацетил CoA түзіледі (митохондриядан цитратты

Келесіде үш молекла ацетил CoA конденсацияланады

Екі молекула ацетил CoA ацетоацетил CoA

Ацетоацетил CoA ацетил CoA мен судың қатысында 3-гидрокси-3-метилглютарил CoA түзеді.
Фермент: гидроксиметилглютарил

Цитоплазмада 3-гидрокси-3-метилглютарил CoA мевалонатқа дейін тотықсызданады.

Митохондрияда 3-гидрокси-3-метилглютарил CoA кейіннен ацетил

ГМГ-CoA редуктаза - эндоплазмалық ретикулумдегі интегральді мембраналық ақуыз
холестерол синтезінің негізгі айналымын

Мевалонат кейіннен 3-изопентенил пирофосфатқа айналады, онда ATФ және декарбоксилдену реакциясы жүреді.

2 Саты :
изопентенил пирофосфаттың скваленге айналуы

Изопентенил пирофосфат изомерленіп диметилалил пирофосфат

C. 3 Саты:
скваленнің холестеролға айналуы

Ланостерол холестеролға айналады

ХОЛЕСТЕРОЛ БИОСИНТЕЗІНІҢ РЕГУЛЯЦИЯСЫ

Регуляторлық фермент - 3-гидрокси-3-метилглютарил CoA редуктаза.

Тетрамерлі фермент.
НАДФН - кофермент

холестерол метаболизмінің өнімдері

Қан тамырларын бұзады.
ХХ және ХХІ ғасырдағы негізгі медициналық мәселе
Биохимилық негізі -

ЛИПИДТЕРДІҢ МЕТАБОЛИЗМІ : КЕТОНДЫҚ ДЕНЕЛЕР

ацетил CoA- нің Кребс цикліне қатысуы оксалоацетатақа байланысты.
Оксалоацетаттың концентрациясы көмірсу түспесе

Аштықта немесе диабетте глюконеогенез және оксалоацетат белсендіріледі.
Май қышқылдары тотығады, нәтижесінде ацетил

A. Кетонды денелер синтезі

Екі молекула ацетил СоА ацетоацетил CoA түзе
конденсирленеді.
Фермент

Ацетоацетил CoA кейіннен ацетил CoA және сумен 3-гидрокси-3-метилглутарил CoA (HMG-CoA) және

3-Гидрокси-3-метилглутарил CoA кейіннен ацетил CoA және ацетоацетата түзе ыдырайды.
Фермент: HMG-CoA

3-Гидроксибутират ацетоацетаттың 3-гидроксибутират-дегидрогеназ қатысында түзіледі.
Ацетоацетат ацетонға дейін декарбоксилденеді.
Ацетона иісі

B. Кетонды денелер – кейбір ұлпалар үшін «жанармай»көзі

Кетондық денелер бауыр митохондриясынан

3-Гидроксибутират тотығып ацетоацетата және НАДН түзеді.