Туры сөйләмле җөмләгә синтаксик анализ

Содержание

Слайд 2

Файдаланылган материал. Теория: Ф. С. Сафиуллина, М.З. Зәкиев. Хәзерге татар әдәби

Файдаланылган материал.
Теория: Ф. С. Сафиуллина, М.З. Зәкиев. Хәзерге татар әдәби

теле- Казан, “Мәгариф”, 2002, 385 нче бит.
Эзләнүләр һәм табышлар.- Чаллының 52 нче мәктәбе укытучысы Хәсәншинаның эш тәҗрибәсен яктырткан җыентык.
Күнегүләр өчен. Я. Х. Абдрәхимова. Татар теленнән мөстәкыйль эшләү өчен күнегүләр, 7-8 нче сыйныфлар өчен- Казан, “Мәгариф”, 2005, 8-22 нче күнегүләр. 8 нче күнегү.
Слайд 3

Уку мәсьәләсе кую. Туры сөйләмле җөмләгә анализ ясау, мондый җөмләләрне тикшерү моделен төзү.

Уку мәсьәләсе кую.
Туры сөйләмле җөмләгә анализ ясау, мондый җөмләләрне

тикшерү моделен төзү.
Слайд 4

Уку мәсьәләсен адымлап чишү. 1. Җөмләне бергәләп тикшерү. “Әйдә, докторга алып

Уку мәсьәләсен адымлап чишү.
1. Җөмләне бергәләп тикшерү.
“Әйдә, докторга алып барыйм”,- диде

ул әтисенә.
Алгоритм буенча эш:
Җөмләне уку
туры сөйләмне табу
монда ничә җөмлә бар- табу
ия- хәбәрләрен табу
хәбәрләргә бәйләп, җөмләләргә сорау кую- баш җөмләне табу
җөмлә төрен билгеләү
бәйләүче чараны табу
схема төзү
Слайд 5

Әйдә, докторга алып барыйм- туры сөйләм- беренче җөмлә. диде ул әтисенә-

Әйдә, докторга алып барыйм- туры сөйләм- беренче җөмлә.
диде ул әтисенә- икенче

җөмлә.
Сорауны икенче җөмләдән беренче җөмләгә куеп була: нәрсә диде ул әтисенә?
Беренче җөмлә- иярчен тәмамлык, икенчесе- баш җөмлә.
Бәйләүче чара- диде сүзе- баш җөмләнең хәбәре.

2) Баш җөмлә

Иярчен тәмамлык
җөмлә

диде сүзе

Аналитик иярчен тәмамлык җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 6

Ә иртәгесен ат җиккәндә, “сугышкан” егетләр, авызга тәмәкене кыеклап кыстырып, болай

Ә иртәгесен ат җиккәндә, “сугышкан” егетләр, авызга тәмәкене кыеклап кыстырып, болай

сөйләшәләр:”Ә мин кичә кызмача көе су буена төшкәнмен”. (М. Мәһдиев)
Беренче җөмлә- баш җөмлә
Икенче җөмлә- туры сөйләм- иярчен рәвеш җөмлә
Бәйләүче чара- болай күрсәтү алмашлыгы

1) Баш җөмлә

2) Иярчен рәвеш
җөмлә

Болай алмашлыгы

Аналитик иярчен рәвеш җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 7

Тик шулай да аның күңеленә “Бөтен эшне бозып ташламасын”дигән шик килде.(М.

Тик шулай да аның күңеленә “Бөтен эшне бозып ташламасын”дигән шик килде.(М.

Мәһдиев
Беренче җөмлә- баш җөмлә
Икенче җөмлә- туры сөйләм- иярчен рәвеш җөмлә
Бәйләүче чара- дигән сүзе

1) Баш җөмлә

2) Иярчен аергыч
җөмлә

Дигән сүзе

Синтетик иярчен аергыч җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 8

Бер шагыйрьнең шул хактагы шигыре искә төште: Үткәннәрне уйлап үкенмәгез, Онытылсын

Бер шагыйрьнең шул хактагы шигыре искә төште:
Үткәннәрне уйлап үкенмәгез,
Онытылсын кылган ялгышлар.
Уфтанулар

башны идермәсен:
Алда яшәү, алда тормыш бар...
(М. Маликова)
Беренче җөмлә- баш җөмлә
Икенче җөмлә- туры сөйләм- иярчен тәмамлык җөмлә
Бәйләүче чара- шул хактагы мөнәсәбәтле сүзе

1) Баш җөмлә

2) Иярчен тәмамлык
җөмлә

Шул хактагы мөнәсәбәтле сүзе

Аналитик иярчен тәмамлык җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 9

Анда әйтте Идегәй: -Үлем белән куркытмаң, Курка торган уем юк! (“Идегәй”

Анда әйтте Идегәй:
-Үлем белән куркытмаң,
Курка торган уем юк!
(“Идегәй” дастаны)
Беренче

җөмлә- баш җөмлә
Икенче җөмлә- туры сөйләм- иярчен тәмамлык җөмлә
Бәйләүче чара- көттерү интонациясе

1) Баш җөмлә

2) Иярчен тәмамлык
җөмлә

Көттерү интонациясе

Аналитик иярчен аергыч җөмләле кушма җөмлә.