Көлденең - жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымы

Содержание

Слайд 2

11 желтоқсан, 2015 жыл Оқыту мақсаты: Көлденең -жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын зерттеу;

11 желтоқсан, 2015 жыл

Оқыту мақсаты:
Көлденең -жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын зерттеу;
Жылдам және баяу

жиырылытын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттері, орналасуы және олардың құрылымдық байланысын орнату.
Слайд 3

11 желтоқсан, 2015 жыл ЖЕТІСТІК КРИТЕРИЙІ Тез және баяу жиырылатын бұлшықеттерді

11 желтоқсан, 2015 жыл

ЖЕТІСТІК КРИТЕРИЙІ

Тез және баяу жиырылатын бұлшықеттерді бұлшықет

талшықтарының құрылысы, орналасуы, жүйкеленуі, қозғыштығы, жауап қайтару түрі, физиологиялық қарқындылығы және қызметі бойынша талдау жасайды

Көлденең жолақты бұлшықеттің ультрақұрылымын диаграммада сызып көрсетеді және құрылымдық бөліктерін жазып береді.

Слайд 4

11 желтоқсан, 2015 жыл Жиырылғыштық қасиетiне байланысты организмнiң қозғалуын, оның тiршiлiгіне

11 желтоқсан, 2015 жыл

Жиырылғыштық қасиетiне байланысты организмнiң қозғалуын, оның тiршiлiгіне қолайлы

орта iздеуiн, ағзалардың қимылдауын, кеңiстiкте дененi белгiлi бiр қалыпта ұстауын қамтамасыз етедi
Слайд 5

11 желтоқсан, 2015 жыл Апоневроз Жалпақ, тегіс сіңір. Сіңір Бұлшықетті сүйекке

11 желтоқсан, 2015 жыл
Апоневроз
Жалпақ, тегіс сіңір.

Сіңір
Бұлшықетті сүйекке жалғастырады

Қаңқа бұлшықеті
Жүректің көлденең жолақты бұлшықеті
Бірыңғай салалы бұлшықет

Ерікті жиырылады

Адам еркінен тыс жиырылады

Адам еркінен тыс жиырылады

Слайд 6

11 желтоқсан, 2015 жыл Жылдам Баяу

11 желтоқсан, 2015 жыл

Жылдам

Баяу

Слайд 7

11 желтоқсан, 2015 жыл Көлденең жолақты бұлшықет Эпимизий Бұлшықеттің сыртын қаптайтын

11 желтоқсан, 2015 жыл

Көлденең жолақты бұлшықет

Эпимизий
Бұлшықеттің сыртын қаптайтын дәнекер

ұлпасы.

Перимизий
Бұлшықеттің ішінен қаптайтын дәнекер ұлпасы. Бұлшықет шоғырларын өзара бөліп тұрады.
Қан тамырлары мен жүйке талшықтары орналасқан.

Эндомизий
Бұлшықет шоғырының ішінен қаптайды.

Слайд 8

11 желтоқсан, 2015 жыл Бұлшықет талшығы Сарколемма Бұлшықет жасушасының плазмалық мембранасы

11 желтоқсан, 2015 жыл

Бұлшықет талшығы

Сарколемма
Бұлшықет жасушасының плазмалық мембранасы

Көлденең (T

түтікшесі)
Плазмалық мембранадан түзілген қуыс
Бұлшықеттің әрекет потенциалы Т түтікшесі арқылы өтеді

Саркоплазма
Бұлшықет жаушасының цитоплазмасы
Оттегі молекуларымен байланысатын қызыл түсті миоглобин нәруызы болады.
Миоглобин оттегін бөледі, бөлінген оттегі АТФ түзуі үшін қажет

Саркоплазмалық ретикулум (SR)
Әрбір миофибрилланы қоршап тұратын қалташа
Кальций иондарын (Ca+) сақтайды
Ca+ шығуы жиырылу үдерісін жүзеге асырады

Слайд 9

11 желтоқсан, 2015 жыл Микроскопиялық құрылымы Адам дүниеге келмей тұрып бұлшықет

11 желтоқсан, 2015 жыл

Микроскопиялық құрылымы
Адам дүниеге келмей тұрып бұлшықет талшықтарының

саны толығымен қалыптасады
Өмірдің соңына дейін олардың саны сақталады
Бұлшықеттің өсуі қарқынды жүреді
Бұлшықет талшықтарының ауқымы үлкейеді
Тестостерон және өсу гормондары басқарды
Зақымдалған бұлшықет талшықтарын серіктес жасушаларының регенерациялану қабілетін сақтайды
Слайд 10

Саркомера Миофибрилланың негізгі құрылымдық бірлігі 11 желтоқсан, 2015 жыл Z дискі

Саркомера
Миофибрилланың негізгі құрылымдық бірлігі

11 желтоқсан, 2015 жыл

Z дискі
Бір саркомер мен келесі

саркомерді өзара бөліп тұрады
Миофибриллаға перпендикуляр орналасқан

МИОФИБРИЛЛА

A тобы
Саркомердің аралық бөлігі
Миозин мен актинді қиылыстырады

I тобы
Тек актинде ғана болатын жеңіл құрылым
Z дискі І тобының орталығынан өтеді

Слайд 11

11 желтоқсан, 2015 жыл H зонасы Саркомердің миозин бөлігін құрайды. Н

11 желтоқсан, 2015 жыл

H зонасы
Саркомердің миозин бөлігін құрайды.
Н зонасының ортасынан


М сызығы өтеді
M сызығы
Миозинді Н зонасымен бірге ұстауға көмектеседі
Слайд 12

11 желтоқсан, 2015 жыл Титин – миозинді Z дискімен байланыстыратын ірі

11 желтоқсан, 2015 жыл

Титин – миозинді Z дискімен байланыстыратын ірі иілгіш

нәруыз. Бұлшықетке серпімділік қасиет береді.
Слайд 13

11 желтоқсан, 2015 жыл МИОЗИН - бұлшықет талшығының құрамында болатын нәруыз.

11 желтоқсан, 2015 жыл

МИОЗИН - бұлшықет талшығының құрамында болатын нәруыз.
Миозин

басы АТФазалық белсенділікке ие.

АКТИН — бұлшықет жасушасысындағы жиырылу қызметін атқаруға қатысатын нәруызды жіпше.

ТРОПОНИН- шартәрізді реттегіш нәруыз. Бұлшықеттің жиырылуына қатысады.

ТРОПОМИОЗИН – актинмен байланысатын талшықты нәруыз. Бұлшықет жиырылғанда актин мен миозинді байланыстырады, ал босаңсығында актинді миозиннен ажыратады.

Слайд 14

11 желтоқсан, 2015 жыл АТФ (АҮФ) БАРЛЫҚ ЖАСУШАҒА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЭНЕРГИЯ АТФ

11 желтоқсан, 2015 жыл

АТФ (АҮФ)
БАРЛЫҚ ЖАСУШАҒА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЭНЕРГИЯ

АТФ –тағы соңғы фосфаттар

арасындағы жоғары энергиялық байланысты ажырату

Гидролиз

Слайд 15

11 желтоқсан, 2015 жыл Қаңқа бұлшықетінің жиырылуы А. Электрохимиялық өзгеріс 1.

11 желтоқсан, 2015 жыл

Қаңқа бұлшықетінің жиырылуы

 А. Электрохимиялық өзгеріс
1.     Әрекет потенциалы туындайды


 /Әрекет потенциалы – жүйке немесе бұлшықеттің жасушалары белсенді болған кездегі мембраналық потенциалдың оң бағытқа жедел ауытқуы. Потенциал тыныштық потенциалының теріс шамасынан оң шегіне дейін (30мВ) жылдам жоғарылайды/

Деполяризация-мембрана өз қалыпты зарядын (поляризациясын) жоғалтуы

Реполяризация-мембрана потенциалы қалпына келуі

Слайд 16

11 желтоқсан, 2015 жыл Уақыт, мс 1 –деполяризация кезеңі; 2 –бастапқы

11 желтоқсан, 2015 жыл

Уақыт, мс

1 –деполяризация кезеңі;
2 –бастапқы жылдам реполяризация

кезеңі;
3 – баяу реполяризация кезеңі; 4 – соңғы жылдам реполяризация кезеңі;
Слайд 17

11 желтоқсан, 2015 жыл 2. Т – түтікшесі арқылы әрекет потенциалы

11 желтоқсан, 2015 жыл

2.     Т – түтікшесі арқылы әрекет потенциалы таралады


3.   Т –түтікшесі мен саркоплазмалық тордың байланыс аймағы электрлі реттеледі,
ферменттер белсендіріледі,
Са2+ иондарының жасушаішілік концентрациясы артады.
Слайд 18

11 желтоқсан, 2015 жыл В. Хемомеханикалық өзгеріс: 4. Са2+ иондарының тропонинмен

11 желтоқсан, 2015 жыл

В. Хемомеханикалық өзгеріс:
4.     Са2+ иондарының тропонинмен әрекеттесіп, актин

жіпшелерінен белсенді орталықты босатады
5.     Актинмен миозин өскіндерінің басы байланысады, өскін басы айналады және серпімді күш тудырады
6.     Актин мен миозин жіпшелері біршама өзара сырғанауынан саркомердің көлемі кемиді. Бұлшықет талшықтары қысқарады.
Слайд 19

11 желтоқсан, 2015 жыл Бұлшық ет қозған кезде актин мен миозин

11 желтоқсан, 2015 жыл

Бұлшық ет қозған кезде актин мен миозин

арасындағы құрылымдық және физика-химиялық байланыстар өзгеріп, актин жіпшелері миозиннің бойымен саркомердің ортасына қарай жылжи бастайды, 2-мембранасын өзімен бірге тартып, саркомер қысқарады. Сырғанау кезінде актин мен миозин жіпшелерінің, А тобының ұзындығы өзгермейді, ал І және Н дискілері қысқарады.
Слайд 20

11 желтоқсан, 2015 жыл Жиырылу айналымы 4 сатыдан құралады 1) АТФ

11 желтоқсан, 2015 жыл

Жиырылу айналымы 4 сатыдан құралады
1) АТФ гидролизі
Миозин басында

АТФ гидролизденеді және зарядталады
2) Көлденең көпіршенің қалыптасуы
Актиннің миозин байланыстырғыш сайтына миозиннің басы жалғасады
3) Қоректену жолы
Жұмыс уақытында сырғанақ жіпке айналады
4) Миозиннен актиннің алшақтауы
АТФ миозиннің келесі басымен байланысқа түскенде актин миозиннен ажыратылады
Айналым кальций иондарының жеткілікті болғанына дейін қайталанады
Айналым қайталануы кезінде саркомер жиырылады
Слайд 21

11 желтоқсан, 2015 жыл Актин мен миозиннің өзара әрекеттесуі саркоплазмалық торда

11 желтоқсан, 2015 жыл

Актин мен миозиннің өзара әрекеттесуі саркоплазмалық торда сақталатын

КАЛЬЦИЙ иондарының қатысуымен жүреді.
Кальций иондарының актин мен миозиннің өзара әрекеттесуіне әсері актин жіпшелерінің құрамына енетін ТРОПОМИОЗИН мен ТРОПОНИНДІК КЕШЕН арқылы жүреді. Алдымен әрекет потенциалы ықпалымен саркоплазмалық тордан кальций иондары шығып, олар тропонин нәруызымен қосылады да, тропониндік кешен пайда болады.
Слайд 22

11 желтоқсан, 2015 жыл Кальций иондарымен қосылу нәтижесінде тропониннің пішіні өзгеріп,

11 желтоқсан, 2015 жыл

Кальций иондарымен қосылу нәтижесінде тропониннің пішіні өзгеріп, тропомиозинді

актиннің екі тізбегі арасына итереді де, оның тығындық әсерін тиады. Осының нәтижесінде актиннің арнаулы аймақтары ашылып, оның миозин өсінділерінің басымен байланысуына, көлденең көпіршелердің пайда болуына жағдай туғызылады да, жиырылу күші пайда болады. КӨЛДЕНЕҢ КӨПІРШЕЛЕРДІҢ ескек тәрізді қимылдары миофибриллалар бойында тіркес орналасқан саркомерлерді қысқартып, бұлшықеттің жиырылуын тудырады.
Миозиннің көлденең өскіндерінің БАСЫНДА АТФ-АЗА ФЕРМЕНТІНІҢ катализдік белсенді орталығы орналасады. Өскін басы актин жіпшелеріне бекіген кезде магний иондарының қатысуымен АТФ-аза активтеніп, АТФ-ті ыдыратады. Бұл үрдістерде бөлінген энергия бұлшықет талшықтарын жиырылту үшін пайдаланылады.
Слайд 23

11 желтоқсан, 2015 жыл Жиырылу үрдісі аяқталысымен АТФ энергиясы арқылы кальций

11 желтоқсан, 2015 жыл

Жиырылу үрдісі аяқталысымен АТФ энергиясы арқылы кальций иондары

іске қосылып, кальций саркоплазмалық торға кері ауысады да, бұлшықет талшығының цитоплазмасында оның концентрациясы азаяды. Осының нәтижесінде миозиннің АТФ-азалық белсенділігі басылады да, миозиннің келденең өскіндері актиннен ажырайды, бұлшықет босаңсып, ұзарады.
Слайд 24

11 желтоқсан, 2015 жыл

11 желтоқсан, 2015 жыл

Слайд 25

11 желтоқсан, 2015 жыл

11 желтоқсан, 2015 жыл

Слайд 26

Қалыптастырушы бағалау 11 желтоқсан, 2015 жыл Саркомердің жиырылу және босаңсу жағдайларын

Қалыптастырушы бағалау

11 желтоқсан, 2015 жыл

Саркомердің жиырылу және босаңсу жағдайларын анықтау.

Саркомердің

1-4 сандармен көрсетілген құрылымдық бірліктерін атау.

Актин мен миозин нәруыздарын және миозинді көпіршенің түзілген орнын көрсету

Слайд 27

11 желтоқсан, 2015 жыл

11 желтоқсан, 2015 жыл

Слайд 28

11 желтоқсан, 2015 жыл Тез жиырылатын бұлшықеттер Баяу жиырылатын бұлшықеттер Қаңқа бұлшықеті екі түрлі миоциттерден құралады.

11 желтоқсан, 2015 жыл

Тез жиырылатын бұлшықеттер
Баяу жиырылатын бұлшықеттер

Қаңқа бұлшықеті

екі түрлі миоциттерден құралады.
Слайд 29

11 желтоқсан, 2015 жыл Бұлшықет талшықтарының құрылысы Орналасуы Жүйкеленуі Қозғыштығы Жауап

11 желтоқсан, 2015 жыл

Бұлшықет талшықтарының құрылысы
Орналасуы
Жүйкеленуі
Қозғыштығы
Жауап қайтару түрі
Физиологиялық қарқындылығы
Қызметі

Тез және

баяу жиырылатын бұлшықеттер
Слайд 30

11 желтоқсан, 2015 жыл

11 желтоқсан, 2015 жыл

Слайд 31

11 желтоқсан, 2015 жыл

11 желтоқсан, 2015 жыл

Слайд 32

11 желтоқсан, 2015 жыл

11 желтоқсан, 2015 жыл

Слайд 33

11 желтоқсан, 2015 жыл Динамикалық жұмыстар немесе аэробика Ұзақ уақытта жүгіру,

11 желтоқсан, 2015 жыл

Динамикалық жұмыстар немесе аэробика
Ұзақ уақытта жүгіру, жүзу,

веложарыс
Жеңіл атлетика
Дене тұрысын ұстап тұру /арқа бұлшықеттері/
Жылуды түзеді
Миоглобин нәруызы көп болғандықтан глюкозаның оттегімен тотығуы кезінде энергия пайда болады

Баяу бұлшықет талшығының қызметі

Слайд 34

11 желтоқсан, 2015 жыл Баяу бұлшықет талшығының қызметі

11 желтоқсан, 2015 жыл

Баяу бұлшықет талшығының қызметі

Слайд 35

11 желтоқсан, 2015 жыл Тез бұлшықет талшығының қызметі

11 желтоқсан, 2015 жыл

Тез бұлшықет талшығының қызметі

Слайд 36

11 желтоқсан, 2015 жыл Бұлшықет талшықтарының сипаттамаларына байланысты кестені толтыру

11 желтоқсан, 2015 жыл

Бұлшықет талшықтарының сипаттамаларына байланысты кестені толтыру

Слайд 37

11 желтоқсан, 2015 жыл Бұлшықет талшықтарының сипаттамаларына байланысты кестені толтыру

11 желтоқсан, 2015 жыл

Бұлшықет талшықтарының сипаттамаларына байланысты кестені толтыру

Слайд 38

Рефлексия Нысана 5 – өте жоғары 4- жоғары 3 – орта 2 – ортадан төмен

Рефлексия
Нысана

5 – өте жоғары
4- жоғары
3 – орта
2 – ортадан төмен