Çoxkomponentli qarışığın birdəfəli qaynama başlanğıcı temperaturunun tədrici yaxınlaşma üsulu ilə təyini

biri distillə prosesidir.Bu proseslərin gedişi ayrılacaq məhlul komponentlərinin uçuculuqlarının müxtəlifliyinə əsaslanır.Distillə zamanı məhlulu qızdırdıqda (və ya buxar qarışığını qismən soyutduqda) onun çox uçucu komponentinin az uçucu komponentindən ayrılması müşahidə edilir ki,buna da distillə prosesi deyilir.Distillə prosesi istilik verməklə aparıldıqda buna qovma və ya distillə,əksinə istilik almaqla aparıldıqda isə buna kondensləşmə deyilir.Distillə prosesi aşağıdakı 3 üsulla aparılır: 1) birdəfəli 2) çoxdəfəli 3) tədrici

ardıcıl olaraq təkrarından ibarətdir.Çoxdəfəli distillə prosesinin sxemi aşağıdakı şəkildə göstərilmişdir. Bu prosesi təhlil etmək üçün tarazlıq diaqramından istifadə edilir.Qəbul edilir ki,prosesin bütün pillələrində təzyiq eynidir.Hər bir pillənin maye (R) və buxar fazalarının (D) miqdarını buxarlanma dərəcəsinin qiymətinə əsasən təyin etmək olar.

Çoxdəfəli və birdəfəli prosesləri müqayisə etsək aşağıdakı nticələri alarıq:
eyni qızma temperaturunda prosesin birdəfəli yolla aparılması zamanı çoxdəfəliyə nisbətən daha çox buxar faza alınır
eyni miqdar buxar faza almaq üçün birdəfəli distilləyə nisbətən coxdəfəli distillə prosesi daha yüksək temperaturda aparmaq və əlavə enerji sərf etmək tələb olunacaq.Analoji nəticələri kondensləşmə prosesləri üçün də çıxarmaq olar.

 

Şəkil 3.3

metodları (adi distillə,kristallizasiya və ya ekstraksiya) tətbiq edilmədikdə su buxarı ilə distillə prosesindən istifadə edilir.Su buxarı ilə distillə prosesi temperaturu azaltmaq üçün və eləcə də əsasən yüksək qaynayan komponentlərin qarışıqlarını ayırmaq üçün istifadə olunur. Bu, tez-tez prosesi vakkum altında aparmaqdan və ya yüksək qiymət və aşağı istilik ötürmə əmsalı olan yüksək temperaturlu istilik daşıyıcılardan istifadə etməkdən daha sərfəli olur. Sonuncu vəziyyətdə, termal olaraq qeyri-sabit maddələrin parçalanması mümkündür. Su buxarı ilə distillə, ilkin qarışığın tərkib hissələrinin suda həll olmaması halında aparılır ki, bu da distillə məhsullarını ondan ayırmağı asanlaşdırır. Bəzən su buxarı əvəzinə təsirsiz qazlar istifadə olunur: azot, karbon dioksid. Ancaq bu vəziyyətdə onların distillədən ayrılması daha da çətinləşir. Bundan əlavə, təsirsiz qazlar daha çətin əldə olunur tullantı su buxarı isə daima zavodda mövcuddur.

buxarından istifadə edilə bilər. Qızdırılmış su buxarı yalnız prosesin temperaturunu azaltmağa deyil, həm də distillə aparatında olan suyun istiləşməsində və buxarlanmasında aparıcı rol oynayan istilik agenti kimi xidmət edir. Qismən buxarlandırılmış su buxarı əlavə bir maye faza meydana gətirir; bu səbəbdən sistemə buxar daxil edildikdə sistemdəki sərbəstlik dərəcələrinin sayı dəyişmir, çünki komponentlərin sayındakı artım faza sayının artması ilə müşayiət olunur. İki maye faza olduqda, sistemdəki ümumi təzyiq hər birinin təzyiqləri cəmi ilə müəyyən edilir.

Şəkil.1 Aşağı temperaturda qaynayan mayenin distillə aparatı

qaynayan, qarışmayan və ya az qarışan maddələr buxar halına keçdikdə uçur; sonra buxarla birlikdə soyuducuda kondensasiya edirlər və qəbulediciyə daxil olurlar.
Su buxarı vasitəsi ilə distillə həm atmosfer təzyiqində, həm də vakkumda aparıla bilər.
Şəkil 9. Su buxarı vasitəsi ilə distillə üçün aparat:
1 - uzun boğaz dairəvi alt kolba ; 2 - distillə edilmiş maddə və su ; 3 – soyuducu ; 4 – qəbuledici ;
5 – buxar generatoru ; 6 – buxar qəbul edilən boru ; 7 –buxar çıxan boru ; 8 - təhlükəsizlik borusu ; 9 - T şəkilli boru ;
10 - vintli sıxac ; 11 – alonj .

distillədir. Çox qızdırılan su buxarı kifayət qədər aşağı buxar təzyiqi olan maddələrin xaric edilməsinə imkan verir. Su buxarı vasitəsi ilə distillədən aşağıdakı hallar üçün istifadə olunur: 1) yalnız biri su buxarı ilə uçucu olan maddələrin qarışıqlarının ayrılması üçün; 2) maddələrin qətranlı çirklərdən təmizlənməsi üçün; 3) əgər onlar uçucu maddələrin tamamilə ayrılmasını aşağı təzyiq altında distillədən təmin edərsə onda bu halda bu metoddan istifadə etmək olar. Su buxarı ilə distillənin çatışmazlığı 1) Böyük istilik israfı 2) Tədqiq edilən məhsulların su ilə qarışması 3) İlkin qarışığın bir hissəsinin suda həll olması səbəbindən yaranan itki

Перегонка. Методические указания. Самара. Изд-во «Универс-групп». 2005. 31 с. 2. Левченков С.И. Перегонка двойных неограниченно смешивающихся жидкостей. Методические указания. Ростов-на-Дону. Изд-во «РГУ». 2004. 18 с. 3. http://ru.wikipedia.org 4. Девятых Г.Г., Еллиев Ю.Е. Введение в теорию глубокой очистки веществ. М.: Наука. 1981. 320 с. 5. Эллиот К. Перегонка на практике. Л.: Химико-техническое издательствово. 1929. 153 с. 6. Перегонка бинарных смесей: методические указания к выполнению лабораторной работы по дисциплине "Физическая химия" для студентов ХТФ, ФТФ, ИЭФ дневной и заочной форм обучения / Томский политехнический университет; сост. Е. Н. Сметанина, Н. П. Пикула. Томск: Изд-во ТПУ. 2006. 20 с