Рациональ саннар белән гамәлләр башкару

Содержание

Слайд 2

Слайд 3

Ике тискәре санны кушу өчен: 1. аларның модульләрен кушарга; 2. килеп

Ике тискәре санны кушу өчен:

1. аларның модульләрен кушарга;

2. килеп чыккан сан

алдына "-" тамгасы куярга кирәк.

Мисал:

-6+(-3)=-(6+3)=-9
-2,1+(-3,4)=-(2,1+3,4)=-5,5

Слайд 4

Төрле тамгалы саннарны кушу өчен: 1. кушылучыларның зуррак модуленнән кечерәген алырга;

Төрле тамгалы саннарны кушу өчен:

1. кушылучыларның зуррак модуленнән кечерәген алырга;

2. килеп

чыккан сан алдына зуррак модульле кушылучының тамгасын куярга кирәк.

Мисал:

6+(-3)=|6|-|-3| = 6 – 3 = 3;
2,1+(-3,4)=-(|3,4| - |2,1|) =- (3,4-2,1)= - 1,3

Слайд 5

Төрле тамгалы саннарны алу өчен, кимүчегә киметүченең капма-каршысын кушарга кирәк: а

Төрле тамгалы саннарны алу өчен,

кимүчегә киметүченең капма-каршысын кушарга кирәк: а - в

= а + (-в).

Мисал:

-18-14= -18 + (-14)= -32; 8 - 11 = 8 + (-11) = -3; 5 - (-13) = 5 + 13= 18; -5 - (-13) = -5 +13 =8.

Слайд 6

Ике тискәре санны тапкырлау өчен, аларның модульләрен тапкырларга кирәк. Мисал: -16

Ике тискәре санны тапкырлау өчен,

аларның модульләрен тапкырларга кирәк.

Мисал:

-16 ∙ (-3)= |-16|

∙ |-3| =16 ∙ 3 = 48;
-2 ∙ (-3,4)= |-2| ∙ |-3,4| = 2 ∙ 3,4= 6,8.
Слайд 7

Төрле тамгалы саннарны тапкырлау өчен: 1. бу саннарның модульләрен тапкырларга; 2.

Төрле тамгалы саннарны тапкырлау өчен:

1. бу саннарның модульләрен тапкырларга;

2. килеп чыккан

сан алдына "-" тамгасы куярга кирәк.

Мисал:

-6 ∙ 1,3 = -(|-6| ∙ |1,3|) =- ( 6 ∙ 1,3) = - 7,8
2,1 ∙ (-5) = -( |2,1| ∙ |-5|) = -(2,1 ∙5) =-10,5

Слайд 8

Тискәре санны тискәре санга бүлү өчен, бүленүченең модулен бүлүченең модуленә бүлергә

Тискәре санны тискәре санга бүлү өчен,

бүленүченең модулен бүлүченең модуленә бүлергә кирәк.

Мисал:

-16

: (-4)= |-16| : |-4| =16 : 4 = 4;
-12 : (-0,5)= |-12| : |-0,5| = 12 : 0,5= 24.
Слайд 9

Төрле тамгалы саннарны бүлү өчен: Мисал: -120 : 30=-(|-120| : |30|)

Төрле тамгалы саннарны бүлү өчен:

Мисал:

-120 : 30=-(|-120| : |30|) =-(120 :

30) = -4;
14,6 : (-2)= -(|-14,6| : |-2|) =-(14,6 : 2) = -7,3.

1. бүленүченең модулен бүлүченең модуленә бүлергә кирәк.

2. килеп чыккан сан алдына "-" тамгасы куярга кирәк.

Слайд 10

Рациональ саннарны тапкырлау һәм бүлү: « + » ∙ « +

Рациональ саннарны тапкырлау һәм бүлү:

« + » ∙ « + »

= « + »
« + » ∙ « - » = « - »
« - » ∙ « + » = « - »
« - » ∙ « - » = « + »

« + » : « + » = « + »
« + » : « - » = « - »
« - » : « + » = « - »
« - » : « - » = « + »

Слайд 11

-8+(-8)= -1,2+(-2,3)= -16 -3,5

-8+(-8)=
-1,2+(-2,3)=

-16

-3,5

Слайд 12

-8+2 = -3,2+5 = -6 1,8

-8+2 =

-3,2+5 =

-6

1,8

Слайд 13

8-12 = -3,2-5 = -4 -8,2 8-(-12)= 20

8-12 =

-3,2-5 =

-4

-8,2

8-(-12)=

20

Слайд 14

-13 ∙ (-2)= -0,7 ∙ (-6)= 26 4,2

-13 ∙ (-2)=

-0,7 ∙ (-6)=

26

4,2

Слайд 15

12∙ (-10)= 9 ∙ (-0,09)= -120 -0,81

12∙ (-10)=

9 ∙ (-0,09)=

-120

-0,81

Слайд 16

-21 : (-7)= -6,3 : (-3)= 3 2,1

-21 : (-7)=

-6,3 : (-3)=

3

2,1

Слайд 17

-125:5 = -0,44 : 2 = -25 -0,22

-125:5 =

-0,44 : 2 =

-25

-0,22

Слайд 18

Рациональ саннар белән гамәл үзлекләре: а +в = в + а,

Рациональ саннар белән
гамәл үзлекләре:

а +в = в + а,
а+(в+с)=(а+в)+с,
а+0=а, а+(-а)=0.
а∙в=в∙а,


а∙(в∙с)=(а∙в)∙с,
а∙1=а, а∙0=0,

(а+в)∙с= а∙с + в∙с

Слайд 19

а∙0=0 Санны нульгә тапкырлаганда, тапкырчыгыш нульгә тигез була Димәк, тапкырлаучыларның берсе

а∙0=0

Санны нульгә тапкырлаганда, тапкырчыгыш нульгә тигез була

Димәк, тапкырлаучыларның берсе булса да

нульгә тигез булганда гына
тапкырчыгыш нульгә тигез була:
әгәр а ∙ в = 0 булса, а = 0 яки в = 0
( а = 0 һәм в = 0 очрагы да булырга мөмкин)

Шушы кагыйдәне кулланып тигезләмәне чишик:
а) 2,3 ∙ (58-х)=0;
б) (11,7 + 3х) ∙ (-6)= 0;
в) (8х+4) ∙ (5х-10)=0

Слайд 20

а) 2,3 ∙ (58-х)=0; 2,3 ≠0 түгел, димәк 58-х =0 ,

а) 2,3 ∙ (58-х)=0;
2,3 ≠0 түгел, димәк 58-х =0

, х=58.
Җавап: 58.
б) (11,7 + 3х) ∙ (-6)= 0;
-6 ≠0 түгел, димәк 11,7 +3х=0
3х=0 -11,7
х= -11,7 :3
х=-3,9.
Җавап: -3,9
в) (8х+4) ∙ (5х-10)=0
8х+4=0 яки 5х-10=0
8х= -4 5х= 10
х= -4:8 х= 10:5
х=-0,5 х= 2
Җавап: -0,5; 2.

Тигезләмә чишү:

Слайд 21

Рациональ саннарны тапкырлауның кушуга һәм алуга карата тарату үзлеге дә була.

Рациональ саннарны тапкырлауның
кушуга һәм алуга карата тарату
үзлеге дә була.

(а+в)∙с= а∙с

+ в∙с

(а-в)∙с= а∙с - в∙с

Әлеге үзлекне куллануга күнегү эшлибез:
№ 1213 (а)

Слайд 22

№ 1212; 1214; № 1210 – телдән; № 1206(б;г); 1205(в;г) Уйлап карыйк әле

№ 1212; 1214;
№ 1210 – телдән;
№ 1206(б;г); 1205(в;г)

Уйлап карыйк әле

Слайд 23

Йомгаклау өлеше: Өй эше: кагыйдәләрне кабатларга, № 1226(е); 1228(в;г); 1229(а-г); 1294; 1298

Йомгаклау өлеше:

Өй эше: кагыйдәләрне кабатларга,
№ 1226(е); 1228(в;г); 1229(а-г);
1294; 1298