Түйсік табалдырығы. Сезгіштік

Сентябрь 12, 2022

Главная
Медицина
Түйсік табалдырығы. Сезгіштік

Содержание

2. Жоспары: Түйсік табалдырығы Сезгіштік Түйсіктердің жіктелуі
3. Психологияда адамның түйсіне алу қабілетін сезгіштік деп атайды. Сезгіштік 1) абсолюттік 2) айырма .
5. Абсолюттік сезгіштік дегеніміз — сезім мүшелерінің өте әлсіз тітіркендіргіштерді түйсіне алуы. Сезгіштік түйсіктің табалдырығымен тығыз байланысты.
6. Мәселен, біреу алақанындағы бір м/ квадрат аумакқа түсетін салмақты 3 гр-нан бастап сезетін болса, екінші біреу
7. Егер тітіркенудің шамасы табалдырықтан төмен жатса, оңда түйсік пайда болмайды. Мәселен, адам денесіне қонған тозаңды сезе
8. Абсолюттiк табалдырық — сенсорлық табалдырықтардың бiр түрi. Психофизикада абсолюттiк табалдырық деп негiзiнен қабылданбайтын немесе мүлдем қабылданбайтын
9. Әрбiр түйсiк түрлерi үшiн өз абсолюттiк табалдырықтары болады. Мысалы, қараңғыға бейiмделген көз жарықтың 7 квантына жауап
10. Айырма сезгіштік деп сезім мүшелерінің тітіркендіргіштердің арасындағы болмашы айырмашылықты түйсіне алуын айтады. Айырма сезгіштікті сипаттау үшін
11. Мәселен, егер алақанға жүз грамм салмақ салып, оған тағы бір грамм қосса, салмақтың артқаны білінбейді. Оны
12. 100 шамдық жарық Күшіне тағы бір шамдық жарық қосылса, сонда жарықтың аздап та болса артатындығы байқалады.
13. Ал жүз кісі қатынасқан хорға тағы да он адам қосылса, хордың даусы аздап болса да көтеріледі.
14. В. Вундтың энергетикалық жiктеуi. 1898 жылы В. Вундпен рецепторлардың адекватты тiтiркендiргiштердiң энергиясынан тәуелдiлiк бойынша классификациясы ұсынылды.
16. механорецепторлар ткандердiң деформациясының, жиырылуының немесе жылжуының механикалық энергиясын қабылдайды. Олар бүкiл дененiң бетiнде және iшiнде орналасқан:
18. Хеморецепторлар – рецепторлардың анағұрлым ежелгi тобы. Химиялық заттарға сезгiштiк бiрклеткалық организмдерде де болады. Жоғары дамыған сезгiштiк
20. Фоторецепторлар жарықтық энергияны қабылдайды. Жарықтық тiтiркендiргiштерге сезгiштiк филогенезде прогрессивтi түрде дамыған. Оның эволюциясы көру мүшесi –
23. Скачать презентацию

Слайд 2

Жоспары:
Түйсік табалдырығы
Сезгіштік
Түйсіктердің жіктелуі

Слайд 3

Психологияда адамның түйсіне алу қабілетін сезгіштік деп атайды.
Сезгіштік
1) абсолюттік 2) айырма
.

Слайд 4

Слайд 5

Абсолюттік сезгіштік дегеніміз — сезім мүшелерінің өте әлсіз тітіркендіргіштерді түйсіне

алуы. Сезгіштік түйсіктің табалдырығымен тығыз байланысты. Мәселен, абсолюттік сезгіштік түйсіктік табалдырығына тәуелді. Абсолюттік табалдырық — түйсік табалдырығының шегі. Абсолюттік табалдырық тітіркендіргіштін болмашы ғана түйсік тудыратындай ең аз шамасы. Түйсік табалдырығының шамасы азайған сайын адамның абсолют сезгіштігі арта түседі.

Слайд 6

Мәселен, біреу алақанындағы бір м/ квадрат аумакқа түсетін салмақты 3

гр-нан бастап сезетін болса, екінші біреу осындай жерге түскен салмақты алты грамнан бастап сезеді. Бұдан соңғы адамның түйсік табалдырығы екі есе артық та, абсолюттік сезгіштігі екі есе кем екендігі көрінеді.

Слайд 7

Егер тітіркенудің шамасы табалдырықтан төмен жатса, оңда түйсік пайда болмайды. Мәселен,

адам денесіне қонған тозаңды сезе алмайды, көз улътра күлгін сөулелерді көрмейді, құлақ әлсіз дыбыстарды естімейді. Өйткені осы тітіркендіргіштердің бірде-біреуінде түйсік туғызарлықтай күш жоқ.

Слайд 8

Абсолюттiк табалдырық — сенсорлық табалдырықтардың бiр түрi. Психофизикада абсолюттiк табалдырық

деп негiзiнен қабылданбайтын немесе мүлдем қабылданбайтын стимулдар (егер олардың мөлшерi табалдырықтық мөлшерден едәуiр аз болған жағдайда) мен (егер стимул мөлшерi табалдырық мөлшерiнен белгiлi бiр шамадан асқанда) негiзiнен қабылданатын немесе толық қабылданатын стимулдарды өзара ажырататын мөлшердiң мәнiн атайды.

Слайд 9

Әрбiр түйсiк түрлерi үшiн өз абсолюттiк табалдырықтары болады. Мысалы, қараңғыға

бейiмделген көз жарықтың 7 квантына жауап бередi… Көру арқылы адам қараңғы түнде көзден 48 км қашықтықта тұрған балауыз шамның жалынын қабылдай алу қабiлетi. Естуде қолсағаттың жүрiсiн тыныш бөлмеде 6 м қашықтықта ажырата алу. Дәм сезуде 8 л судағы бiр шай қасық қанттың дәмiн сезу. Иiс сезу 6 бөлмеден тұратын пәтерге бiр тамшы әтiр сепкенде оның иiсiн сезiп қалу. Сипап сезу 1 см биiктiктен шыбынның қанатынын терi үстiне құлауынан пайда болған ауа тербелiсiн сезiну.

Слайд 10

Айырма сезгіштік деп сезім мүшелерінің тітіркендіргіштердің арасындағы болмашы айырмашылықты түйсіне

алуын айтады. Айырма сезгіштікті сипаттау үшін не айыру табылдырығының мөлшерімен пайдаланады.

Слайд 11

Мәселен, егер алақанға жүз грамм салмақ салып, оған тағы бір грамм

қосса, салмақтың артқаны білінбейді. Оны айыра білу үшін 3-4 грамм қосу керек, Айыру табалдырығы түйсіктің түрлерінде әртүрлі болып келеді. Мәселен, жарықты айыратын табалдырықтың күші 1/100-ге тең. Бүл айтылғандарды мынадай фактілермен дәлелдейді.

Слайд 12

100 шамдық жарық Күшіне тағы бір шамдық жарық қосылса, сонда

жарықтың аздап та болса артатындығы байқалады.

Слайд 13

Ал жүз кісі қатынасқан хорға тағы да он адам қосылса, хордың

даусы аздап болса да көтеріледі.

Слайд 14

В. Вундтың энергетикалық жiктеуi.
1898 жылы В. Вундпен рецепторлардың адекватты тiтiркендiргiштердiң энергиясынан тәуелдiлiк

бойынша классификациясы ұсынылды. Ол механикалық, химиялық және жарықтық сезгiштiктi қабылдауға арналған рецепторлардың келесi үш типiн бөлiп шығарды:

Слайд 15

Слайд 16

механорецепторлар ткандердiң деформациясының, жиырылуының немесе жылжуының механикалық энергиясын қабылдайды. Олар бүкiл дененiң

бетiнде және iшiнде орналасқан: терiде, бұлшықетте, сiңiрлерде, тамыр қабырғаларында т.с.с. Механорецепторлардың сан-алуан түрлерi белгiлi. Жоғарғы дамыған механорецепторларға iшкi құлақта орналасқан, ұзындығы 0,03-0,04 мм. қылдық клеткалар жатады. Олардың бiр түрi дененiң жылдам қозғалыстарын және салмақ күшiнiң бағытын тiркеуге арналған, ал екiншiсi ауаның толқуын тiркеуге арналған.

Слайд 17

Слайд 18

Хеморецепторлар – рецепторлардың анағұрлым ежелгi тобы. Химиялық заттарға сезгiштiк бiрклеткалық организмдерде

де болады. Жоғары дамыған сезгiштiк насекомдардың хеморецепциясына тән. Олардың кейбiр түрi аналықтарын екi километр қашықтықта тауып ала алады. Балықтардың хеморецепторлары терiде орналасқан. Құрлықтағы жануарларда олар тұмсықтық және ауыздық қуыста орналасқан. Хеморецепторлардың кейбiр ерекше түрлерi iшкi мүшелерде де кездеседi.

Слайд 19

Слайд 20

Фоторецепторлар жарықтық энергияны қабылдайды. Жарықтық тiтiркендiргiштерге сезгiштiк филогенезде прогрессивтi түрде дамыған.

Оның эволюциясы көру мүшесi – көздiң өзгеруiмен байланысты болды. Көздiң жетiлуi iшекқуыстылардың жарық сезгiш пластиналарынан бастап, насекомдардың күрделi фасеталық көздерiне дейiн, одан әрi қарай омыртқалардың камералық көзiне дейiн жүзеге асты. Соңғысы екi-ақ фоторецептордан тұрады – таяқшалар мен шақшалар. Олардың әрқайсысы жарықты қабылдауда өзiнiң арнайы қызметiн атқарады. Едәуiр күрделi әрi жоғары дамыған жарықсезгiш клеткалар – ол шақшалар. Олар күндiзгi көру қызметiн ақарады және объектiнiң анағұрлым жiтi әрi дәл қабылдануын қамтамасыз етедi. Таяқшалар көру қабығының (фовеаның) шетiнде орналасып, ымырттық көрудi қамтамасыз етедi.

Слайд 21