Химиядағы «жылдамдық» түсінігі. Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар

Содержание

Слайд 2

Мақсаты: химиялық реакциялардың әр түрлі жылдамдықпен жүретіндігін білу - реакция жылдамдығына

Мақсаты:

химиялық реакциялардың әр түрлі жылдамдықпен жүретіндігін білу
- реакция жылдамдығына әсер ететін

факторларды болжау
-Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін әр түрлі факторларды қарастыру және оларды соқтығысу энергиясы тұрғысынан түсіндіру.
Слайд 3

Жетістік критерийлері реакция жылдамдығына әсер ететін кем дегенде екі факторды анықтайды:

Жетістік критерийлері

реакция жылдамдығына әсер ететін кем дегенде екі факторды анықтайды:
концентрацияның артуы


температураның жоғарылауы
реагент өлшемдерінің кішіреюі (мәрмәр ұнтағының өлшемін кішірейту).
Слайд 4

Химиялық реакция жылдамдығы

Химиялық реакция жылдамдығы

Слайд 5

Химиялық реакция жылдамдығы нені білдіреді? Әртүрлі химиялық реакциялардың жылдамдығы бір-бірінен күрт

Химиялық реакция жылдамдығы нені білдіреді?

Әртүрлі химиялық реакциялардың жылдамдығы бір-бірінен күрт ерекшеленеді.

Кейбір реакциялар өте тез және кейбіреулері өте баяу болады.
Реакцияның жылдамдығы химиялық реакция жылдамдығы деп аталады.
Слайд 6

коррозия тоқаш жарылыс баяу тез өте тез Мына реакциялардың жылдамдығы қандай?

коррозия

тоқаш

жарылыс

баяу

тез

өте тез

Мына реакциялардың жылдамдығы қандай?

Слайд 7

Химиялық реакция жылдамдығы Неге кейбір реакциялар басқаларына қарағанда тез?

Химиялық реакция жылдамдығы

Неге кейбір реакциялар басқаларына қарағанда тез?

Слайд 8

Реакциялар, бөлшектер және соқтығысу Энергияның белгілі бір мөлшері бар бөлшектер соқтығысқан

Реакциялар, бөлшектер және соқтығысу

Энергияның белгілі бір мөлшері бар бөлшектер соқтығысқан кезде

реакциялар жүзеге асады.
Бөлшектер реакцияға түсу үшін қажетті энергияның минималды мөлшері активтелу энергиясы деп аталады және әр реакция үшін әртүрлі болады.
Слайд 9

Химиялық реакция жылдамдығы екі нәрсеге: бөлшектер арасындағы соқтығысудың жиілігіне және бөлшектер

Химиялық реакция жылдамдығы екі нәрсеге:
бөлшектер арасындағы соқтығысудың жиілігіне және
бөлшектер соқтығысу үшін

қажетті энергияға тәуелді болады.
Егер бөлшектер активтелу энергиясынан төмен энергиямен соқтығысса, олар әрекеттеспейді. Бөлшектер тек бір-бірінен серпілетін болады.
Слайд 10

Химиялық реакция жылдамдығын өзгерту Әрекеттесетін бөлшектер арасындағы сәтті соқтығысу санын арттыратынның бәрі реакция жылдамдығын жоғарылатады.

Химиялық реакция жылдамдығын өзгерту

Әрекеттесетін бөлшектер арасындағы сәтті соқтығысу санын арттыратынның бәрі

реакция жылдамдығын жоғарылатады.
Слайд 11

Қандай факторлар реакция жылдамдығына әсер етеді? Әрекеттесуші заттар табиғаты Температураны жоғарылату Еритін реагенттердің концентрациясын жоғарылату

Қандай факторлар реакция жылдамдығына әсер етеді?

Әрекеттесуші заттар табиғаты
Температураны жоғарылату
Еритін реагенттердің

концентрациясын
жоғарылату
Слайд 12

Қандай факторлар реакция жылдамдығына әсер етеді? Газ тәріздес реагенттердің қысымын жоғарылату

Қандай факторлар реакция жылдамдығына әсер етеді?

Газ тәріздес реагенттердің
қысымын жоғарылату
Қатты реагенттердің


беттік ауданын жоғарылату
Катализаторды қолдану
Слайд 13

Жай-жайдан! Реакциялар бірдей жылдамдықпен өтпейді. Олар бастапқыда белгілі бір жылдамдықпен бастайды,

Жай-жайдан!

Реакциялар бірдей жылдамдықпен өтпейді. Олар бастапқыда белгілі бір жылдамдықпен бастайды, одан

кейін реакция тоқтағанға дейін жай-жайдан жылдамдығы қосылады.
Реакция өткен сайын, реакцияға түсетін заттардың концентрациясы азаяды.
Слайд 14

Жай-жайдан! Бұл бөлшектер арасындағы соқтығысу жиілігін азайтады және сондықтан реакция баяулайды.

Жай-жайдан!

Бұл бөлшектер арасындағы соқтығысу жиілігін азайтады және сондықтан реакция баяулайды.

Слайд 15

Химиялық реакция жылдамдығының графигі

Химиялық реакция жылдамдығының графигі

Слайд 16

Реагенттер – өнімдер қоспасы

Реагенттер – өнімдер қоспасы

Слайд 17

Әрекеттесуші заттар табиғатының химиялық реакция жылдамдығына әсері Мырыш + күкірт қышқылы

Әрекеттесуші заттар табиғатының химиялық реакция жылдамдығына әсері

Мырыш + күкірт қышқылы →


мырыш сульфаты + сутек
Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2
Мыс + күкірт қышқылы → реакция
жүрмейді
Cu + H2SO4 →
Слайд 18

Температура және соқтығысу Қалай температура бөлшектердің соқтығысуына әсер етеді?

Температура және соқтығысу

Қалай температура бөлшектердің соқтығысуына әсер етеді?

Слайд 19

Температураның химиялық реакция жылдамдығына әсері Температура жоғарылаған сайын реакция жылдамдығы артады.

Температураның химиялық реакция жылдамдығына әсері

Температура жоғарылаған сайын реакция жылдамдығы артады. Көп

реакцияда температураны 10 °C арттырғанда химиялық реакция жылдамдығы шамамен екі есе артады.
Слайд 20

Неге температураны арттырғанда реакцияның жылдамдығы артады? Температура жоғары болғанда, бөлшектер көбірек

Неге температураны арттырғанда реакцияның жылдамдығы артады?

Температура жоғары болғанда, бөлшектер көбірек энергияға

ие болады. Олар жылдамырақ қозғалады және басқа бөлшектермен соқтығысу мүмкіндігі көп болады дегенді білдіреді.

Бөлшектер көбірек энергиямен соқтығысады, сондықтан сәтті соқтығысулар саны артады.

Слайд 21

Температура және бөлшектер

Температура және бөлшектер

Слайд 22

Температураның химиялық реакция жылдамдығына әсері Тәжірибе жүргізіп көрейік: Екі сынауыққа мыс

Температураның химиялық реакция жылдамдығына әсері

Тәжірибе жүргізіп көрейік:
Екі сынауыққа мыс (ІІ)

оксиді ұнтағын салып, екеуіне күкірт қышқылының бірдей көлемін құямыз және бір сынауықты қыздырамыз. Қай сынауықта реакция жылдамдығы көп болғанын анықтаймыз?
Слайд 23

Температураның химиялық реакция жылдамдығына әсері Екі сынауықта да өтетін химиялық реакция

Температураның химиялық реакция жылдамдығына әсері

Екі сынауықта да өтетін химиялық реакция теңдеуі:
мыс

(ІІ) оксиді + күкірт қышқылы → мыс (ІІ) сульфаты + су
CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O

t

t

Слайд 24

Химиялық реакция жылдамдығына температура қалай әсер етеді? Натрий тиосульфат және тұз

Химиялық реакция жылдамдығына температура қалай әсер етеді?

Натрий тиосульфат және тұз қышқылы

арасындағы реакция нәтижесінде күкірт қалыптасады.

Күкірт қатты зат және сондықтан қалыптасатын ерітінді бұлдыр болады.

Осы мағлұматты температураның реакция жылдамдығына әсерін өлшеу үшін қалай қолдануға болады?

Слайд 25

The effect of temperature on rate

The effect of temperature on rate

Слайд 26

Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсері Ерітілген реагенттердің концентрациясы жоғары болған сайын, химиялық реакция жылдамдығы артады.

Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсері
Ерітілген реагенттердің концентрациясы жоғары болған сайын, химиялық

реакция жылдамдығы артады.
Слайд 27

Неге концентрацияны арттырғанда химиялық реакция жылдамдығы артады? Концентрация жоғары болғанда, кеңістіктің

Неге концентрацияны арттырғанда химиялық реакция жылдамдығы артады?

Концентрация жоғары болғанда, кеңістіктің сол

аймағында бөлшектер саны көп болады. Бұл бөлшектер көбірек соқтығысады және көбірек реакцияға түседі дегенді білдіреді.
Слайд 28

Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсері

Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсері

Слайд 29

Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсері

Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсері

Слайд 30

Мырыш + күкірт қышқылы → мырыш сульфаты + сутек Zn +

Мырыш + күкірт қышқылы →
мырыш сульфаты + сутек
Zn + H2SO4

→ ZnSO4 + H2↑

Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсері

Слайд 31

Химиялық реакция жылдамдығына қысымның әсері Неге газ тәріздес реагенттердің қысымын арттырғанда химиялық реакция жылдамдығы артады?

Химиялық реакция жылдамдығына қысымның әсері

Неге газ тәріздес реагенттердің қысымын арттырғанда химиялық

реакция жылдамдығы артады?
Слайд 32

Қысым артқан сайын, газ бөлшектері қозғалып жүрген кеңістік азаяды. Газ бөлшектері

Қысым артқан сайын, газ бөлшектері қозғалып жүрген кеңістік азаяды.

Газ бөлшектері соқтығысудың

жиілігін арттыра отырып, бір-біріне жақындайды. Бөлшектердің реакцияға қабілеттілігі жоғарылайтынын білдіреді.
Слайд 33

Химиялық реакция жылдамдығына беттік ауданның әсері Қатты заттары болатын кез келген

Химиялық реакция жылдамдығына беттік ауданның әсері

Қатты заттары болатын кез келген реакция

тек қатты заттың бетінде жүреді.
Егер қатты зат бірнеше бөлшекке бөлінсе, беттік аудан ұлғаяды. Химиялық реакция жылдамдығына ол қалай әсер етеді?
Слайд 34

Бөліктер кіші болған сайы, беттік аудан ұлғаяды. Бұл соқтығысулар көп және

Бөліктер кіші болған сайы, беттік аудан ұлғаяды. Бұл соқтығысулар көп және

реакцияға түсуге қабілеті жоғары дегенді білдіреді.

Бұл реагенттердің бөлшектері бір-бірімен соқытығысу бетін жоғарылатады дегенді білдіреді.

Слайд 35

Химиялық реакция жылдамдығына беттік ауданның әсері

Химиялық реакция жылдамдығына беттік ауданның әсері

Слайд 36

Карбонат және қышқыл арасындағы реакция Мәрмәр бөлігі – ол кальций карбонаты.

Карбонат және қышқыл арасындағы реакция

Мәрмәр бөлігі – ол кальций карбонаты. Ол

тұз қышқылымен әрекеттесіп, көміртек диоксидін қалыптастырады.

Беттік ауданды арттыру арқылы химиялық реакция жылдамдығын жоғарылату тиімділігін пішіні әртүрлі мәрмәр бөліктерін қолдана отырып, бастапқы заттардың массасының қаншалықты тез азаятынын салыстыру арқылы өлшеуге болады.

Слайд 37

Беттік ауданның реакция жылдамдығына әсері

Беттік ауданның реакция жылдамдығына әсері

Слайд 38

Катализатор дегеніміз не? Катализаторлар химиялық реакция жылдамдығын арттыратын, бірақ реакция соңында

Катализатор дегеніміз не?

Катализаторлар химиялық реакция жылдамдығын арттыратын, бірақ реакция соңында

бастапқы қалпын сақтап қалатын заттар.

Катализаторлар көп өнімді қалыптастырмайды, олар өнімнің сол мөлшерін, бірақ тез арада қалыптастырады.

Әртүрлі катализаторлар әртүрлі жолмен жұмыс істейді, олар реакцияның активтелу энергиясын төмендетеді.

Слайд 39

Күнделікті катализаторлар Көптеген катализаторлар ауыспалы металдар немесе олардың қосылыстары болып табылады.

Күнделікті катализаторлар

Көптеген катализаторлар ауыспалы металдар немесе олардың қосылыстары болып табылады.

Слайд 40

Мысалы: Nickel (никель) – маргаринді өндіру кезінде катализатор ретінде қолданылады. (сұйық

Мысалы:

Nickel (никель) – маргаринді өндіру кезінде катализатор ретінде қолданылады. (сұйық өсімдік

майын гидрлеу).

Platinum (платина) көліктердің газ шығаратын түтіктерінде түрлендіру үшін катализатор ретінде қолданылады. Көміртек монооксиді мен азот оксидін ауаны аз ластайтын көмірқышқыл газы мен азотқа түрлендіріп катализдейді.

Iron (темір) – азот пен сутектен аммиакты алу кезінде катализатор ретінде қолданылады (Габер үрдісі).

Слайд 41

Өндірістегі катализаторлар Сонымен қатар катализаторлар тірі ұяшықтар үшін табиғи болып саналады.

Өндірістегі катализаторлар

Сонымен қатар катализаторлар тірі ұяшықтар үшін табиғи болып саналады. Биологиялық

катализаторлар протеиннің арнайы түрлері энзимдер деп аталады.

Неге катализаторлар өндіріс үшін аса маңызды?

Өнімдер тез жасалады, сол арқылы уақыт және қаражат үнемделеді.

Катализаторлар жоғары температураның қажеттілігін төмендетеді, сол арқылы отынды және қаражатты үнемдейді.

Слайд 42

Сутек пероксиді = Су + Оттек 2 Н2O2 = 2 Н2O

Сутек пероксиді = Су + Оттек
2 Н2O2 = 2 Н2O

+ O2 ↑

Химиялық реакция жылдамдығына катализатордың әсері

Слайд 43

Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар Химиялық реакция жылдамдығы артады: Химиялық

Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар

Химиялық реакция жылдамдығы артады:
Химиялық белсенді заттар

болу;
Реагенттердің концентрациясын арттыру;
Қатты және сұйық заттардың бетін жоғарылату;
Температураны арттыру;
Катализатордың қатысуы.
Слайд 44

Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар Химиялық реакция жылдамдығы кемиді: Химиялық

Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар

Химиялық реакция жылдамдығы кемиді:
Химиялық белсенді емес

заттар болу;
Реагенттердің концентрациясын азайту;
Қатты және сұйық заттардың бетін азайту;
Температураны төмендету;
Ингибитордың қатысуы.
Слайд 45

Glossary activation energy – активтелу энергиясы – Реакция басталу үшін қажетті

Glossary

activation energy – активтелу энергиясы – Реакция басталу үшін қажетті энергия

мөлшері.
catalyst – катализатор – Химиялық реакция жылдамдығын арттыратын, бірақ өзі реакцияда өзгеріссіз қалатын зат.
concentration – концентрация – Берілген көлемде заттың молекула саны.
enzyme – энзим – Биологиялық катализатор.
rate of reaction – химиялық реакция жылдамдығы – Концентрацияның белгілі бір уақыт аралығындағы өзгерісі.
Слайд 46

Бекіту тапсырмалары: Температура жайында қандай сөздер қалдырылып кеткен? Температура жоғары болған

Бекіту тапсырмалары:

Температура жайында қандай сөздер қалдырылып кеткен?
Температура жоғары болған сайын, химиялық

реакция жылдамдығы ………. болады.
Жоғары температурада бөлшектер .......... энергияға ие болады.
Бұл кезде олар ...... қозғалады және басқа бөлшектермен сәтті соқтығысады дегенді білдіреді
Слайд 47

Концентрация жайында қандай сөздер қалдырылып кеткен? Ерітілген реагенттің концентрациясы ........ болған

Концентрация жайында қандай сөздер қалдырылып кеткен?
Ерітілген реагенттің концентрациясы ........ болған сайын,

химиялық реакция жылдамдығы жоғары болады.
Концентрация жоғары болған кезде бөлшектер саны ........... болады.
Осы кезде бөлшектер ................ соқтығысады және реакцияның жылдамдығы ................. дегенді білдіреді.

Бекіту тапсырмалары:

Слайд 48

Қысым жайында қандай сөздер қалдырылып кеткен? Реакцияның қысымы жоғары болған сайын,

Қысым жайында қандай сөздер қалдырылып кеткен?
Реакцияның қысымы жоғары болған сайын, химиялық

реакция жылдамдығы ........... болады.
Жоғары қысым кезінде бөлшектер қозғалып жүретін кеңістік ..........
Бұл кезде соқтығысу жиілігін арттыра отырып, бөлшектер ............ және химиялық реакция жылдамдығы ..............

Бекіту тапсырмалары:

Слайд 49

Үй тапсырмасы: Келесі факторлар реакция жылдамдығына қалай әсер етеді? а) реагенттердің

Үй тапсырмасы: Келесі факторлар реакция жылдамдығына қалай әсер етеді?

а) реагенттердің концентрациясын арттыру;
б)

қатты реагентті ұсақтау;
в) температураны төмендету;
г) катализатор қосу;
д) реагенттердің концентрациясын төмендету;
е) температураны жоғарылату;
ж) ингибиторды енгізу;
з) өнімдердің концентрациясын азайту.