Ядролық жарылыстар мен радиациялық авариялар кезіндегі әскердің жеке құрамының зақымдалуын тудыратын факторлар
- Главная
- Медицина
- Ядролық жарылыстар мен радиациялық авариялар кезіндегі әскердің жеке құрамының зақымдалуын тудыратын факторлар
Содержание
- 2. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторларына жатқызылады: Жарылыс толқыны; Жарықтық сәулелену; Енуші радиация; Жергілікті
- 3. Ядролық жарылыстың радиационды зақымдаушы факторлар Енуші радиация –жарылыс ортасынан жан жаққа 3 км дейін таралған гамма-сәулелер
- 4. Адамға енушң радиацияның зақымдаушы әсері сәулелену мөлшерімен, соған қоса дене бойымен осы мөлшердің бірдей емес таралуымен
- 5. - А аймағы– аз мөлшердегі зақымдалу аймағы; - Б аймағы – күшті мөлшердегі зақымдалу аймағы; -
- 6. Ядролық жарылыстың радиационды емес факторларымен зақымдалуы Жарылыс күші орта және күшті ядролық жарылыстардың негізгі зақымдаушы факторы.
- 7. Жарықтық сәулелену. Оттық шардан 10-20 сек бойы жоғары температуралы күшті жарық ағымы мен жоғары температуралы жылу
- 8. Электромагнитті импульс және екіншілік факторының зақымдалуы. Ядролық жарылыс кезінде ауаның ионизацисы мен жоғарғы жылдамдықпен электрондарың қозғалысы
- 9. Сәулелік зақымдалулардың сипаттамасы Жеке құрамның сәулелік зақымдауы ЯҚ қолданған және ағзаның ішкі ортасына радионуклидтердің енуі мен
- 10. Сыртқы сәулеленуден зақымдалудың ажыратылуы \ Сәулелі зақымдалудың әсер етуіне байланысты: - гамма- немесе рентген сәулелерден; -
- 11. Сыртқы сәулеленуден ЖСА патогендік ажыратылуы Клиникалық түрі Ауырлық дірежесі Мөлшері, Гр 30%) Сүйеккеміктік 1 (жеңіл) 1
- 12. Сіңірілген мөлшердің таралу сипатына байланысты тері көлемінде ажыратылады: - тең мөлшерде және түрлі мөлшерде ажыратылатын жалпы
- 13. Жалпы сәулелену нәтижесінде сәулелі зақымдалу Жіті сәулелі ауру (ОЛБ) – жалпы бірретті теңмөлшерде немесе салыстырмалы теңмөлшерде
- 14. Осы кезеңнің симптомдарына диспепсиялық (құсу, лоқсу, бейтарап сәулелену кезінде - диарея) мен астеновегетативті (бас ауыру, әлсіздік,
- 15. Өршу кезеңі Оның басталуы қанжаушаларының саны критикалық деңгейден төмен түсуімен (нейтрофилдер үшін қалыпты деңгейден 15-20%, тромбоциттер
- 16. Ішектік форма ОЛБ 10-20 Гр мөлшеріндегі жалпы сәулеленуден дамиды. Сәулеленуден кейін бірапта бойы дамиды, ащы ішектің
- 17. Токсемиялық форма ОЛБ 20-50 Гр мөлшеріндегі сәулеленуден кейін дамиды Осы формаға парезбен және тамырлар қабырғасының өткізгіштігінің
- 18. Нейтрондармен зақымдалу ерекшелігі Нейтронды зақмдалу кезінде қан түзу жүйесінен гөрі, ішек эпителийлері көбірек заымдалады. ОЛБ ағымының
- 20. Скачать презентацию
Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары
Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторларына жатқызылады:
Жарылыс толқыны;
Жарықтық сәулелену;
Енуші
Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары
Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторларына жатқызылады:
Жарылыс толқыны;
Жарықтық сәулелену;
Енуші
Жергілікті жердің радиоактиві зақымдалуы;
Электромагнитті импульс
Әсер ету ұзақтығына байланысты ажратады:
Қысқа уақыт әсер ететін зақымдаушы факторлар (жарылыс толқыны, жарықтық сәулелену және енуші радиация);
Ұзақ уақыт әсер ететін фактор (радиоактивті жердің зақымдалуы)
Физикалық табиғаты бойынша :
Радиационды;
Радиационды емес
Ядролық жарылыстың радиационды зақымдаушы факторлар
Енуші радиация –жарылыс ортасынан жан жаққа 3
Ядролық жарылыстың радиационды зақымдаушы факторлар
Енуші радиация –жарылыс ортасынан жан жаққа 3
Гамма – кванттар ядролық реакцияларда жіті бөлінетін немесе ауа немесе грунт атомында нейтрондармен тудырылатын ядролық өзгерістер кезінде туындайды.
Нейтрондар жіті, жарылыстың ядролық реакцияның өту жолында бөлінеді, негізінен жарылыстан кейін 2 – 3 сек соң ядролық бөлінуінің өнімдері ыдыраған кезінде түзіледі.
Атомды жіне сутекті жарылыстар кезінде енуші радиацияның әсер ету ұзақтығы бірнеше секундтан аспайды, гамма-сәулелер түгелдей ауамен толығымен сіңірілетін осы биіктікке бұлттың көтерілу уақытымен анықталады.
Адамға енушң радиацияның зақымдаушы әсері сәулелену мөлшерімен, соған қоса дене бойымен
Адамға енушң радиацияның зақымдаушы әсері сәулелену мөлшерімен, соған қоса дене бойымен
Жергілікті жердің радиоактивті зақымдалуы ядролық жарыыс бұлтынан РВ-нің түсу нәтижесінде туындайды.
Жергілікті жердің айтарлықтай зақымдалуы жер ядролық жарылыстарында жүреді. Зақымдалу аймағы ядролық жарылыс күші мен метеожағдайларға байланысты. Ауа ядролық жарылыстарда зақымдалу аз және жеке құрамның санитарлық жоғалтулар тудырмайды.
Зақымдалу зонасында орналасатын адамдардың сәулелі зақымдалуы тең мөлшердегі сыртқы гамма – сәулеленумен, ал сыртқы бета – сәуеленумен терінің ашық аймақтарының, конъюктиваның жыне шырышты қабатының, соған қоса ағзаға ингаляционды немесе пероральды жолдармен енетін радионуклидтердің сәулеленуімен шарттанған.
Уран және плутоний бөлінуінің радиоактивті изотоптары ең қауіпті және негізгі зақымдалу көзі болып табылады.
Радиоактивді жауын шашындар жергілікті жердің бірдей мөшлерде зақымдамайды. Радиацияның ең жоғарғы мөлшері жарылыс орталығы және эллипс осі маңайында, ал жарылыс орталығынан және радиация осінен алыстаған сайын радиация деңгейі азаяды. Соған сәйкес радиоактивді жауын шашындар іздері 4 аймаққа бөлінеді:
- А аймағы– аз мөлшердегі зақымдалу аймағы;
- Б аймағы – күшті
- А аймағы– аз мөлшердегі зақымдалу аймағы;
- Б аймағы – күшті
- В аймағы – қуіпті мөлшердегі зақымдалу аймағы;
- Г аймағы– аса қауіпті зақымдалу аймағы
Ядролық жарылыстың радиационды емес факторларымен зақымдалуы
Жарылыс күші орта және күшті ядролық
Ядролық жарылыстың радиационды емес факторларымен зақымдалуы
Жарылыс күші орта және күшті ядролық
Ашық жерлерде 1 кг/кв.см мөлшерінен жоғары шамадан тыс қысым жағдайында аса ауыр, өлңмге әкелетін жарақаттар туындайды; фронтта қысым мөлшері 0,5-0,9 кг/кв.см – ауыр жарақаттар; 0,4-0,5 кг/кв.см – орташа жарақаттар; 0,2-0,3 кг/кв.см – жеңіл жарақаттар.
Жәр және әсіресе жер асты жарылыстар кезінде 5-7 балл деңгейіндегі жер сілкінісімен тең жердің дірілі байқалады.
Жарылыс күшінен қорғаныс құралына жергілікті жердің жиырылыстары, қорғандар болады.
Траншеялар, қазбалар мен қорғандар жарылыс толқынының зардаптарын 3 - 10 есе азайтады.
Жарықтық сәулелену. Оттық шардан 10-20 сек бойы жоғары температуралы күшті жарық
Жарықтық сәулелену. Оттық шардан 10-20 сек бойы жоғары температуралы күшті жарық
Жарықтық сәулелену жаңғыш заттардың жануын және массалы өрттер тудырады, ал адамдар мен жануарларда– түрлі дәрежедегі дене кұйіктерін тудырады.
Зақымдаушы әсерінің дәрежесі жарық импульсімен, яғни дарықтанатын 1 кв.м дене бетіне түсетін энергия мөлшерімен анықталады, 1 кв.м мөлшердегі килоджоульмен өлшенеді. 100-200 кДж/кв.м жарықтық импульс I дәрежелі күйіктер, 200-400 кДж/кв.м – II, 400 кДж/кв.м жоғары – III дәрежесін тудырады.
Материалдардың зақымдалу дәрежесі олардың қызу дәрежесіне байланысты, ол өзалдына бірқатар факторларға байланысты: жарықтық импульс мөлшеріне, материалдардың қасиеттеріне, жылу сіңірілу коэффициентіне, ылғалдылық, материалдың жаңғыштығымен және т.б.
Соған қоса жарық импульсі адамдардың соқырлығын тудрады, әсіресе қарашық кеңейгенде уақытты, түнде.
Электромагнитті импульс және екіншілік факторының зақымдалуы. Ядролық жарылыс кезінде ауаның ионизацисы
Электромагнитті импульс және екіншілік факторының зақымдалуы. Ядролық жарылыс кезінде ауаның ионизацисы
Зақымдалудың екіншік факторларына өрттер мен химиялық және мұнайөндеуші заводтара жарылыстар жатқызылады, олар адамдардың жалпылай көмңртек қышқылымен және өзге улы заттармен улану себептері болуы мүмкін. Су қоймалардың және гидротехникалық құрылымдардың бұзылысы салдарынан тұрғылықты жерлердің топан су басуының қаупін тудырады.
Сәулелік зақымдалулардың сипаттамасы
Жеке құрамның сәулелік зақымдауы ЯҚ қолданған және ағзаның ішкі
Сәулелік зақымдалулардың сипаттамасы
Жеке құрамның сәулелік зақымдауы ЯҚ қолданған және ағзаның ішкі
1.Сырттан сәулелену салдарынан сәулелә зақымдалы:
- жалпы сәулелену салдарынан зақымдалу;
- Сыртқы сәулеленуден жергілікті сәулелі зақымдалу
2. Радионуклидтермен дене бетінің сырттай зақымдалу
3. Ішкі радиоактивті зақымдалу
Сыртқы сәулелену салдарынан сәулелі зақымдалу.
Сырттан сәулелену кезінде сәулелену көзі сәулеленген объектілерден қашықтықта орналасады. Сыртқы сәулелену нәтижесінде жалпы және жергілікті сәулелі зақымдалу болып табылады. Сыртқы сәулеленуден сәулелі зақымдалудың ағымының ерекешілігі сәулелену түрі, мөлшерімен, сіңірілген мөлшерінің дене көлеміндегі таралуымен және уақытпен анықталады.
Сыртқы сәулеленуден зақымдалудың ажыратылуы \
Сәулелі зақымдалудың әсер етуіне байланысты:
- гамма- немесе
Сыртқы сәулеленуден зақымдалудың ажыратылуы \
Сәулелі зақымдалудың әсер етуіне байланысты:
- гамма- немесе
- нейтрон сәулелерден;
- бета – сәулелерден.
Рентген және гамма-сәулелер, соған қоса жоғарғы энергиялы нейтрондар барлық тіндерге жоғрғы ену қабілетмен және зақымдаушы әсерімен сипатталады. Жалпы сәулелену кезінде жіті сәуелі ауру дамиды (ОЛБ).
Бета – сәулелену жоғары емес ену белсенділікке ие, содан ол тері мен шырышты қабатының ғана зақымдалу себебі болады.
Сыртқы сәулеленуден ЖСА патогендік ажыратылуы
Клиникалық түрі Ауырлық дірежесі Мөлшері, Гр
Сыртқы сәулеленуден ЖСА патогендік ажыратылуы
Клиникалық түрі Ауырлық дірежесі Мөлшері, Гр
Сүйеккеміктік 1 (жеңіл) 1 – 2
Сүйеккеміктік 2 (орташа) 2 - 4
Сүйеккеміктік 3 (ауыр) 4 - 6
Сүйеккеміктік (аралық) 4 (аса ауыр) 6 – 10
Ішектік - 10 – 20
Токсемиялық (тамырлық) - 20 – 50
Церебральды - 50 жоғары
Сіңірілген мөлшердің таралу сипатына байланысты тері көлемінде ажыратылады:
- тең мөлшерде
Сіңірілген мөлшердің таралу сипатына байланысты тері көлемінде ажыратылады:
- тең мөлшерде
- локальді.
Сәулелі зақымдалулар уақыты бойынша ажыратылады:
- бір ретті
- фракционды.
Мөлшерді толтырудың жалпы ұзақтығына байланысты ажыратылады:
- қысқауақытты;
- пролонгирленген;
- созылмалы.
Сәулелену ұзақтығына байланысты сәулелі зақымдалулар аыратылады:
- жіті (1 -1,5 апта бойы мөлшері);
- созылыңқы;
- созылмалы (бірнеше айлардан асатын)
Жалпы сәулелену нәтижесінде сәулелі зақымдалу
Жіті сәулелі ауру (ОЛБ) – жалпы бірретті
Жалпы сәулелену нәтижесінде сәулелі зақымдалу
Жіті сәулелі ауру (ОЛБ) – жалпы бірретті
Сүйеккеміктік форма ОЛБ 4 формасы бар:
- сәулеленуге жалпы біріншілік реакция уақыты;
- жасырын кезеңі (жалған жақсы кезеңі);
- өршу кезеңі;
- қалпына келу кезеңі
Жалпы біріншілік реакция кезеңі
Су радиолизі нәтижесінде түзілетін еркін радикалдар өзара және оттегімен әсерлесіп, пероксисті қосыыстар мен радиотоксиндер түзе биомолекулаларды зақымдайды. Көбейетін жасушаларда митоздың тежелуі менжасушалар өлімі байқалады. Олардың ыдырау өнімдері қанда айналып, соның салдарынан тамырлар қабырғасының өткізгіштігі жоғарыап, тамырлық тонус реттелуінің бұзылысы, құсу орталығының ынталандырылуы бұзылады.
Осы кезеңнің симптомдарына диспепсиялық (құсу, лоқсу, бейтарап сәулелену кезінде - диарея)
Осы кезеңнің симптомдарына диспепсиялық (құсу, лоқсу, бейтарап сәулелену кезінде - диарея)
Перифериялық қанда –лимфоциттердің төмендеуі.
Кезеңнің ұзақтығы сәулелену мөлшеріне байланысты
Жасырын кезеңі
Алғашқы реакция кезеңінің аяғында қаннан токсикалық заттар негізінен шығарылады.
Қанда сәулеленуден кейінгі 5 күні формалық элементтердің деңгейі төмендей бастайды (өйткені физиологиялық азаюы сүеккемігіндегі есейген жасушалардың ағымымен компенсирленбейді– фаза «біріншілік босау»).
Деңсаулығының жағдайының төмендеуіне шағымдар жоқ, әлсіздік, жұмысқа қабілеті сақталады.
Жасырын кезең ұзақтығы азайған сайын, сәулелену мөлшерінің жоғарылығын көрсетеді. Жеңіл формада – 30 және одан жоғары, орташада – 15-30 тәулік, ауыр – 5-20 тәулік, аса ауыр жағдайда осы кезең болауы мүмкін
Өршу кезеңі
Оның басталуы қанжаушаларының саны критикалық деңгейден төмен түсуімен (нейтрофилдер үшін
Өршу кезеңі
Оның басталуы қанжаушаларының саны критикалық деңгейден төмен түсуімен (нейтрофилдер үшін
Жоғар аталғандармен бірге науқастарда токсемия, астения, зат алмасу бұзылыстары, вегетативті дистония, бактериемия және сепсис байқалады.
Ауыр зақымдалуларда инфекционды-септикалық асқынулар, гемопоэзді қалпына келтіре алмау салдарынан, қанқұйылу мен қан кенуден летальды соңына әкелуі мүмкін. Кезеңнің ұзақтығы – 15-30 күн.
Қалпына келу сатысы
Гемопоэздің біртіндеп қалпына келуі, инфекциялық асқынулардың тоқталуы, геморрагиялар мен ағзаның өзге қызметінің қалпына келуі тән. Сауығу баяу, асқыну кезеңдерімен 2-5 бастап 6-10 айға дейін өтеді.
Өмірін болжау
ОЛБ жеңіл және орташа дәрежесінде – жақсы, ауырда – күмәнді болжауға болады.
Ішектік форма ОЛБ 10-20 Гр мөлшеріндегі жалпы сәулеленуден дамиды. Сәулеленуден кейін
Ішектік форма ОЛБ 10-20 Гр мөлшеріндегі жалпы сәулеленуден дамиды. Сәулеленуден кейін
Зақымдалудың механизмінде негізгі ролді эпителий жасушаларының тура радиационды зақымдалуы, ішек қабырғасының трофикасының бұзылуы, ішектің жылтыр мускулатурасының спазмы дамиды.
Бастапқы сатысында бірінші күннен бастап диарея, АҚ төмендеуі (коллапсқа дейін),тері және шырышты қабатының эритемасы, дене t жоғарылайды, науқастар іштің, бұлшықет, буын, бас ауырсынуына шағымданады. Ұзақтығы – 2-3 күн
Кейін жалпы жағдайының жақсарады, бірақ ауыру көріністері сақталады. Ұзақтығы–3 күн.
Өршуі жалпы жағдайының жедел төмендеуімен ерекшеленеді: диарея күшейеді, дене t 39-40 град.С жоғарылайды, сусыздану, интоксикация және эндогенді инфекциялар симптомдары. Сопор мен кома дамуы мүмкін. Өлім 2-2,5 аптасында қан кетуден, панцитопениялық синдромдан, екіншілік инфекцияның қосылуынан дамиды.
Токсемиялық форма ОЛБ 20-50 Гр мөлшеріндегі сәулеленуден кейін дамиды
Осы формаға парезбен
Токсемиялық форма ОЛБ 20-50 Гр мөлшеріндегі сәулеленуден кейін дамиды
Осы формаға парезбен
Токсемия ми қанайналымының бұзылысы мен ми ісінуімен шарттанған, оның прогрессирлеуші белгілері 4-7 күндері туындайтын өлімге дейін байқалады.
Церебральды форма ОЛБ. Оның негіізінде жүйке жасушаларының дисфункциясы мен өлімі 80-100 Гр мөлшердегі сәулеленуде туындаған тура радиациоялық зақымдалуға тән. Сәулеленуден кейінгі бірнеше минут ішінде коллапс, айқын әлсіздік, атаксия, қалтырау дамиды. Аздаған жасырын кезеңнен кейін ми ісінуінің, психомоторлы қозу, дезориентация, тыныс пен тамырлық тонустың бұзылыстарының белгілері күшейеді. Өлім кома жағдайында сәулеленуден 1 – 3 күннен кейін туындайды.
Нейтрондармен зақымдалу ерекшелігі
Нейтронды зақмдалу кезінде қан түзу жүйесінен гөрі, ішек эпителийлері
Нейтрондармен зақымдалу ерекшелігі
Нейтронды зақмдалу кезінде қан түзу жүйесінен гөрі, ішек эпителийлері
ОЛБ ағымының ерекшелігі:
- сәулеленуге біріншілік реакцияның айқындылығы;
- біріншілік реакция кезінде терең лимфопения;
- сәулелену көзіне бағытталған дене бөлігінің мүшелері мен тіндерінің аса ауыр зақымдалу белгілері;
- нейтрондардың тамыр қабырғасын тікелей зақымдалу салдарынан айқын қан кету.