Жүйке жүйесінің патофизиологиясы

Дәрістің мақсаты

Жүйке жүйесі бұзылыстарының жалпы этиологиясымен, даму жолдарымен және жүйке жүйесінің

Тән сезіп, құлақ естіп, көзбен көрмек,
Мұрын иіс, тіл дәмнен хабар бермек.
Бесеуінен

Рецепторлық (сыртқы және ішкі тітіргендіргіштерді қабылдау)

Реттеулік (басқа ағзалар мен жүйелерді

Жүйке жүйесі бұзылыстарының этиологиясы
Себепкер ықпалдар:

Экзогендік

Эндогендік
√ бактериялар, вирустар және
олардың

Орталық жүйке жүйесінің туа біткен бұзылыстары

Тұқым қуатын
тектік ақаулардан

Туылу кезіндегі
жарақаттардан
√ лизосомалық ферменттердің
тапшылығынан:

Жүре пайда болған эндогендік себепкер ықпалдарға:

Мыйда қанайналым бұзылыстары;
Жан жарақаты мен күйзелістері;
Гипогликемия;
Қышқылдық-сілтілік

Салдарлық (екіншілік) эндогендік себепкер ықпалдар:

Нейрон қызметтерінің өзгерістері;
Нейронаралық қарым-қатынастардың бұзылыстары;
Дерттік күшейген қозу

Нейрон құрылымы

Жүйке жүйесінің біртектес бұзылыстарына:

нейрон мембранасы;
аксондары;
дендриттері;
синапстары – бұзылыстары

Нейрон мембранасының бұзылыстары:

Липидтердің асқын
тотығуы артып
кетуінен

Энергия
тапшылығынан

√ ишемия;
√ бактериялар, вирустар;
√

Липидтердің асқын тотығуы артуы

Әртүрлі ауыртпалықтар кездерінде катехоламиндерден және арахидон қышқылдарынан бос

Нейрон мембранасы бұзылыстарынан:

Мембрананың тосқауылдық, каналдық қызметтері бұзылуы;
Натрий, кальций иондары жасуша ішіне

Аксон қызметтерінің бұзылыстары:

Жүйкелік серпіндердің
өткізілуі бұзылуы

Аксонның бойымен
заттардың тасымалдануы
бұзылуы

√ Na+ -

Дендриттердің бүліністері:

Гипоксиядан;
Ишемиядан;
Организм уыттануында;
Мый жарақатында;
Электр соққыдан;
Мый шайқалуында;
Невроздар кезінде – байқалады;

Синапс құрылымы:

Синапстардың бұзылыстары:

Нейромедиаторлардың түзілуі, тасы-малдануы, қорға жиналуы, түйіспелік саңылауға шығарылуы бұзылғанда;
Нейромедиаторлардың постсинапстық

Синапстардың бұзылыстарынан:

Жүйкеленетін тіндерде дистрофия дамиды;
Постсинапстық құрылымдарға зат алмасуларын және нәруыздар түзілуін

Жүйке жүйесі бұзылыстарының жалпы көріністері:

Тежелудің тапшылығымен;
Сезімталдық бұзылыстарымен;
Қимыл-қозғалыс бұзылыстары-мен;
Жүйкелік нәрленіс бұзылыстары-мен –

Тежелудің тапшылығы

Мый қыртысының қызметтері бұзылғанда қыртыс асты құрылымдар, жұлын және шеткері

Сезімталдықтың бұзылыстары

Гендік ауытқулардан;
Жарақаттан;
Уланулардан (ішімдік, ауыр металдар;
Мый қанайналымы бұзылыстарынан;
Мый қабынуынан;
Аутоиммундық бүліністерден;
ОЖЖ-де өспе

Сезімталдықтың бұзылу түрлері:

Анестезия (сезімталдықтың болмауы);
Гипестезия (төмен сезімталдық);
Гиперестезия (жоғары сезімталдық);
Парестезия (бұрмаланған сезімталдық);
Дизестезия

Анестезия немесе гипестезия туындататын себепкер ықпалдар:

Рецепторлардың сезімталдығы азаюы;
Гендердің әсерленуі бұзылыстарынан рецепторлардың

Гиперестезия туындататын себепкер ықпалдар:

Терінің немесе шырышты қабықтардың құрылымдық бүліністері (жарақат, күйік,

Дизестезия:

Термалгия

Полиестезия

Аллодиния

Гиперпатия

Парестезия

Синестезия

Дизестезияның түрлері:

Термалгия – температураның әсерін ауырусыну ретінде сезіну;
Полиестезия – бір тітіркендіргішті

Сезімталдық бұзылыстарының жалпы патогенезі:

Тітіркендіргіштерді қабылдайтын рецепторлардың қозымдылығының өзгерістері;
Сезімтал жүйкелер мен құрылымдарда

Қимыл-қозғалыстың жүйкелік бұзылыстары

Гипокинезиямен (ерікті қозғалыс-тардың азаюы);
Гиперкинезиямен (еріксіз қозғалыстардың болуы);
Атаксиямен (қимылдық әрекет-тердің

Гипокинезия

Көріну айқындығына байланысты гипокинезия:

Шаласалдану
(парез)

(Толық) салдану
(паралич)

науқастың өз
еркімен атқаратын
қозғалыстарының
азаюы

Науқас

Гипокинезияның тарау аумағына қарай:

Моноплегия;
Параплегия;
Гемиплегия;
Триплегия;
Тетраплегияны – ажыратады.

Гиперкинезиялар

Гиперкинезия – мыйдың әртүрлі құры-лымдары нейрондарының бүліністері-нен дамитын еріксіз қимыл-қозғалыс-тардың

Тырыспа-селкілдек

Аяқ астынан ұстамалы немесе тұрақты түрде пайда болатын бұлшықеттердің еріксіз жиырылуларын

Қысқа мерзімде жекелеген (бүккіш, жазғыш) бұлшықет топтарының бірінің артынан бірі бейберекет

Тоникалық селкілдек немесе тырыспа – дененің немесе аяқ-қолдардың лажсыз жағдайда ұсталынып

Жүйке жүйесінің бұзылыстарында салдарлық эндогендік ықпалдар қалыптасуының маңызы

Нейрон қызметтерінің өзгерістері;
Нейронаралық қарым-қатынастардың

Нейрондардың белсенділігі өздігінен артуы:

Қоздырғыш нейро-
медиаторлардың
(глутамин, аспарагин)
әсерінен
қозу үрдісінің
бірден күшейіп
кетуінен

Тежегіш

Белсенділігі көтерілген нейрондар топтасып күшейген дерттік қозу ошағын қалыптастырады

Күшейген дерттік қозу

Дерттік бастама қалыптасуы

Күшейген дерттік қозу ошағы ОЖЖ-нің басқа құрылымдарына белсен-ді түрде

Дерттік бастама

Дерттік бастама дерттік функция-лық жүйені айқындап қалыптас-тырады және оны басқарып,

Дерттік жүйе

Дерттік жүйе – деп ОЖЖ-нің бүліністерінен пайда болатын жаңадан қалыптасқан

Эпилепсия

Аяқ астынан күтпеген жерден қайталанатын тырыспа-селкілдек ұстамалары пайда болуына бейімділікпен

Тырыспа-селкілдек ұстамаларының түрлері

Үлкен ұстама

Кіші ұстама

Айқын тырыспа-
селкілдек дамуы аяқ-
қолдарының және
денесінің селкілдеуі-
мен,

Эпилепсияның түрлері

Идиопатиялық

Әйгіленімдік

Пайда болу себебі
анықталмаған, тұқым
қуалаушылыққа
бейімділіктің маңызы
бар

Этиологиясы:
√

Нейрон мембранасында насостық қызмет бұзылуы

Нейрондарға Na+ мен Са2+ енуі

Эпилепсияның патогенезі

Мыйда күшейген дерттік қозу ошағы қалыптасуы

Қоздырғыш нейрондардың бір мезгілде деполяризациясы

Қозу толқындарының мый құрылымдарына тарау тетіктері

Нейрон мембранасының деполяризациясы кезінде жасуша сыртына

Абсанс эпилепсияның патогенезі

Бұл сұрақ әлі толық анықталмаған. Жорамал бойынша, 2-ші хромосо-маның

Пайдасыз құмарлық та, мақтан-дағы,
Ерте бойға жуытпа сақтандағы.
Үйір қылып алған соң, құтылу

Нейрожұқпалар

ОЖЖ-не бүліндіргіш әсер ететін жұқпаларға:
√ менингококктар, пневмококктар, бета-стрептококктар;
√ сіреспе, ботулизм

Жұқпалардың ОЖЖ-не түсу жолдары:

Қанмен - артериялық тамырлар немесе бет-жақ көктамырлары мен

Нейрожұқпалардың патогенезі

Нейрожұқпалар фосфолипаза, протеаза ферменттерін, эндотоксиндерін шығарып нейрондар мен микроглияны ерітіп

Менингиттер

Менингит (кекжиме) – мый мен жұлын қабықтарының қабынуы.
Мыйдың қатты

Менингиттің түрлері:

Қабыну түріне қарай менингит:

Шырышты

Іріңді

Геморагиялық

Геморагиялық менингит

Іріңді менингит

Пайда болу себептеріне қарай:

Бактериялық (менингококктық, пневмококктық, туберкулездік т.б.);
Вирустық (жіті лимфоциттік хориоменингит,

Туберкулездік менингит

Менингиттің патогенезі

Ағзаларда ошақты қабыну

Жұқпалардың қанмен, лимфамен мыйға түсуі

Мый қабығы қабынуы

Мый қабығында

Менингиттің көріністері

Жалпы инфекциялық;
Мый қабығылық;
Мый-жұлын сұйығының қабынулық өзгерістерімен көрінетін – әйгіленімдер байқалады.

Мый қабығылық әйгіленімдер

Мый қабықтары тітіркенуден бұлшықет-тердің рефлекстік қатты ширығуы болады. Желке

Мый-жұлын сұйығының өзгерістері:

Сұйықтың қысымы көтерілуі;
Сұйықта жасушалар көп болуы (плеоцитоз делінеді);
Нейтрофилдердің көп

Қазақ деген халықтың баласымын,
Алда талай алынар бар асуым.
Арман жолы жүрерім, бақыт

Мый қанайналымының бұзылыстары

Мыйға келетін қанның
азаюы

Мыйға келетін қанның
көбеюі

√ артериялық қысым төмендеуі;
√

Мый тамырларының бүліністері

Қимылдың бұзылыстарымен (салдану, шаласалдану, пирамида сыртылық бұзылыстар, қимылдың үйлеспеуі,

Мый қанайналымы бұзылыстарының түрлері

Жіті

Сүлде

Өткінші
бұзылыстары

Инсульт

Геморагия
лық

Ишемиялық

Мый қанайналымының өткінші бұзылыстары

Этиологиясы:
√ атеросклероз;
√ артериялық гипертензия;
√ олардың қабаттасуы.

Өткінші бұзылыстардың патогенезі
Атеросклероз түйіндақтары ыдырауынан
майда эмболиялар дамуы

Майда эмболдар қан тамыр-
ларына

Өткінші қанайналым бұзылыстарының көріністері:

Бұзылыс болған тамырға байланысты ерекшеленеді.

Ұйқы артериясында
бұзылудан

√

Инсульт

Мый қанайналымының жіті бұзылыстарынан пайда болған мый тінінің бүліністерін инсульт

Геморагиялық инсульт-мыйға қан құйылу

Этиологиясы:
√ артериялық гипертензиялар;
√ васкулиттер (құздама, мерез);
√ туа біткен

Геморрагиялық инсульт
 Аневризмалар

Геморрагиялық инсульт

Мыйға қан құйылу патогенезі

Атеросклерозбен қабаттасқан артериялық
гипертензия немесе тамыр
қабырғасының қабынуы

Тамыр

Мыйға құйылған қан

Жұмсақ қабық астына және мый
қарыншаларына түсуі

Гематома пайда болуы

Мыйдың

Мыйға қан құйылу көріністері:

Аяқ астынан қатты бас ауыруы;
Артериялық қысым қатты көтерілуі;
Сана-сезімнің

Ишемиялық инсульт

Мыйдың жекелеген бөліктеріне қан келуі бұзылыстарынан ишемия және инфаркт дамуы.
Этиологиясы.

Ишемический инсульт

Ишемиялық инсульттің патогенезі

Ишемияға мый қыртысының II, IV және V қабаттарындағы нейрондар,

Ишемиялық инсульттің патогенезі

Себепкер ықпалдар

Ишемия

Гипоксия

Зат алмасу өнімдерінің
шығарылуы бұзылуы

Инфаркт дамуы

Мыйда уытты

Ишемиялық инсульттің көріністері

Жалпы мыйлық әйгіленімдерге қарағанда (белгілі тамыр бүлінуіне байланысты) ошақты

Инфаркт солжақ мый жартысында болғанда сөйлеудің бұзылыстары, оңжақ жартысында болғанда дене

Ишемиялық инсульт кезінде мый-жұлын сұйығында өзгерістер байқалмайды.

Мый қанайналымының сүлде бұзылыстары

Дисциркуляциялық энцефалопатия дамуына әкеледі. Оның бастапқы кезінде жүйке

Менингит дегеніміз?
Мый қанайналымының жіті бұзылыстарынан дамитын дерттің аталуы?