Иммунитеттіѕ жасушалыќ жїйесі. Т-лимфоциттер, субпопуляциялары. Иммунологиялыќ тґзімділік (толеранттылыќ)

Содержание

Слайд 2

Т- және В-лимфоциттердің негізгі белгілері

Т- және В-лимфоциттердің негізгі белгілері

Слайд 3

Т- және В-лимфоциттердің негізгі белгілері

Т- және В-лимфоциттердің негізгі белгілері

Слайд 4

Т-лимфоциттер субпопуляциялары Т-хелперлер Супрессия Т-индукторлары Цитотоксикалық Т-жасушалар немесе Т-киллерлер

Т-лимфоциттер субпопуляциялары

Т-хелперлер
Супрессия Т-индукторлары
Цитотоксикалық Т-жасушалар немесе
Т-киллерлер

Слайд 5

Т-хелперлер (көмекшілер, индукторлар) – басқа жасушаларды көбейтуге және (немесе) жетілуге бағдарланған:

Т-хелперлер (көмекшілер, индукторлар) – басқа жасушаларды көбейтуге және (немесе) жетілуге бағдарланған:

олар

В-лимфоциттердің антиденелерді өндіруіне ықпал етеді
моноциттерді, мес жасушаларды және Т-киллерлерді жасушалық иммундық реакция түзуге белсендіреді
Эффекторлық жасушаларды белсендіреді
Слайд 6

1-ші және 2-ші типті Т-лимфоцит-хелперлердің жетілуі

1-ші және 2-ші типті Т-лимфоцит-хелперлердің жетілуі

Слайд 7

1-ші және 2-ші типті Т-лимфоцит-хелперлердің салыстырмалы сипаттамасы

1-ші және 2-ші типті Т-лимфоцит-хелперлердің салыстырмалы сипаттамасы

Слайд 8

1-ші және 2-ші типті Т-лимфоцит-хелперлердің салыстырмалы сипаттамасы

1-ші және 2-ші типті Т-лимфоцит-хелперлердің салыстырмалы сипаттамасы

Слайд 9

Супрессорлық Т-жасушалар – супрессорлық (тежегіш) қызметті белсендіруі мақсатында генетикалық бағдарланған жасушалар

Супрессорлық Т-жасушалар – супрессорлық (тежегіш) қызметті белсендіруі мақсатында генетикалық бағдарланған жасушалар

Супрессорлық эффекторлық Т-жасушалар антигенді байланыстырып, Т-хелперлерді инактивациялаушы факторларды бөледі
Слайд 10

Цитотоксикалық Т-жасушалар немесе Т-киллерлер – цитотоксикалық лимфокиндерді өндіреді Олар I топтағы өз МНС-молекулаларымен біріккен антигендерді таниды

Цитотоксикалық Т-жасушалар немесе Т-киллерлер – цитотоксикалық лимфокиндерді өндіреді Олар I топтағы

өз МНС-молекулаларымен біріккен антигендерді таниды
Слайд 11

Иммунологиялық төзімділік (толеранттылық)

Иммунологиялық төзімділік (толеранттылық)

Слайд 12

Иммунологиялық төзімділік (толеранттылық) (лат. тolerantia – төзімділік, жауапсыздық) - организмнің антигенге

Иммунологиялық төзімділік (толеранттылық) (лат. тolerantia – төзімділік, жауапсыздық) - организмнің антигенге иммундық

жауап түзу қабілетінің төмендеуі немесе болмауы. 1949-1953 жж. Австралия ғалымдары Бернет және Медавар ашқан.
Слайд 13

Жүре пайда болған төзімділік феномені иммунологиялық реактивтілік феномені сияқты спецификалы болып

Жүре пайда болған төзімділік феномені иммунологиялық реактивтілік феномені сияқты спецификалы болып

табылады және бір антигенге болған жауапсыздық басқа антигенге толық иммундық жауапты жоқ етпейді.
Слайд 14

Төзімділіктің белсенді механимздері организмге ауа және тағам арқылы түсіп, тыныс алу

Төзімділіктің белсенді механимздері организмге ауа және тағам арқылы түсіп, тыныс алу

және ас қорыту мүшелерінің шырышты қабаттарына әсер ететін көптеген зиянсыз антигендерге қарсы қабыну реакцияларының алдын алу үшін қажет. Әсіресе организмнің өз антигендеріне төзімділіктің болуы аса маңызды, себебі өз ұлпаларына қарсы түзілетін иммундық жауапты тежейді
Слайд 15

Спецификалық ареактивтілік құбылысы бұл өз антигендеріне қарсы ареактивтілікті қалыптастыруға бағытталған физиологиялық

Спецификалық ареактивтілік құбылысы бұл өз антигендеріне қарсы ареактивтілікті қалыптастыруға бағытталған физиологиялық

қалыпты процесс, бұл процесс бұзылса аутоиммундық аурулар түзіледі.
Слайд 16

Төзімділік (толеранттық) екі көрініске бөлінеді: Өз жасушаларына төзімділік ("self" tolerance) Бөгде

Төзімділік (толеранттық) екі көрініске бөлінеді:
Өз жасушаларына төзімділік ("self" tolerance)
Бөгде антигенге

түзілетін жасанды төзімділік ("non-self" tolerance).
Слайд 17

Төзімділік (толеранттық) Т-лимфоциттерді тимуста үйрету нәтижесінде қалыптасады, бұл жерде рецепторлары өзінің

Төзімділік (толеранттық) Т-лимфоциттерді тимуста үйрету нәтижесінде қалыптасады, бұл жерде рецепторлары өзінің

емес, бөгде антигендерге қарсы күресетін Т-жасушаларды таңдайды
Слайд 18

Спецификалық төзімділікті (толеранттық) жетілген организмде түзуге болады: антиген қанша жоғары иммуногенді

Спецификалық төзімділікті (толеранттық) жетілген организмде түзуге болады:

антиген қанша жоғары иммуногенді

болса, төзімділікті түзу сонша қиын болады
толеранттықтың іске қосылуы антигеннің мөлшеріне де байланысты болады
иммуносупрессорлық агенттер төзімділіктің түзілуіне жақсы әсер етеді. Антигендермен бірге метатрексат, циклофосфамид және 6-меркаптопурин сияқты ингибиторларды енгізу төзімділікті оңай іске қосады
Слайд 19

Ең маңызды жағдай бұл макрофагтардың төзімділікті түзуге қатысуы. Макрофаг антигенді белсенді

Ең маңызды жағдай бұл макрофагтардың төзімділікті түзуге қатысуы. Макрофаг антигенді белсенді

жұтқан жағдайда төзімділік қалыптаспайды. Керісінше, антигеннің макрофагпен жұтылуы әлсіз болса төзімділіктің түзілуі оңай жүреді.
Слайд 20

Бұл толерогеннің антигенді таныстырушы жасушаларды айналып өтіп, тікелей спецификалық лимфоциттермен әрекеттесуімен

Бұл толерогеннің антигенді таныстырушы жасушаларды айналып өтіп, тікелей спецификалық лимфоциттермен әрекеттесуімен

байланысты, нәтижесінде қалыпты жасушалық иммундық жауап бұзылады.
Слайд 21

Төзімділіктің түзілуінде спецификалық Т-супрессорлардың қатысы бар. Бұл жасушалар хелперлік Т-жасушалар арқылы

Төзімділіктің түзілуінде спецификалық Т-супрессорлардың қатысы бар. Бұл жасушалар хелперлік Т-жасушалар арқылы

белсенеді. Т-супрессорлар Т-хелперлердің қызметін тежеп, В-лимфоциттердің белсенуінің алдын алады.
Слайд 22

«Өз» жасушаларына төзімділік екі тәсілмен түзіледі: тимуста аутоантиген спецификалық клондардың теріс

«Өз» жасушаларына төзімділік екі тәсілмен түзіледі:

тимуста аутоантиген спецификалық клондардың теріс

селекциялануы
шеткі мүшелерде сәйкес клондардың ареактивтілігі.
Слайд 23

Төзімділік механизмі (толеранттық, ареактивтілік) қажетті процесс, себебі иммундық жүйе көптеген әртүрлі

Төзімділік механизмі (толеранттық, ареактивтілік) қажетті процесс, себебі иммундық жүйе көптеген әртүрлі

антиген спецификалық рецепторларды өндіреді, ал олардың кейбірі организмнің өз антигендеріне спецификалы болуы мүмкін. Төзімділік (толеранттық) өз мүшелері мен ұлпаларына қарсы жағымсыз реакциялардың алдын алады.
Слайд 24

Өз антигендеріне қарсы посттимустық төзімділіктің механизмі: T-жасушалардың организмнің өз ұлпаларын «байқамауы".

Өз антигендеріне қарсы посттимустық төзімділіктің механизмі:

T-жасушалардың организмнің өз ұлпаларын «байқамауы".
T-жасушалардың

анергиясы, яғни жасушалардың антигенмен әрекеттесу қабілетсіздігі. Бұл жасушалардың қызметтерінің тежелеуі ТКR рецепторлары мен корецепторлық молекулалардың жанасу қабілетінің төмендеуінен болады.
Слайд 25

Өз антигендеріне қарсы посттимустық төзімділіктің механизмі: T-жасушалардың жойылуы. Өз антигендеріне қарсы

Өз антигендеріне қарсы посттимустық төзімділіктің механизмі:

T-жасушалардың жойылуы. Өз антигендеріне қарсы төзімділіктің

және иммундық жүйенің тепе-теңдігінің қалыптасуында тимустан тыс ортада T-жасушалардың делециялануы маңызды, яғни антигенмен белсенгеннен соң T-жасушалар апоптоз нәтижесінде жойылады (жасушаның бағдарланған түрде жойылуы). Бұл механизм аутоиммундық реакцияларды бақылау үшін қажет.
Слайд 26

Сонымен қатар, төзімділікті жасанды тәсілмен де іске қосуға болады. Бұл процесс

Сонымен қатар, төзімділікті жасанды тәсілмен де іске қосуға болады. Бұл процесс медицинада

бөгде трансплантаттардың кері тебілуінің алдын алу, аутоиммундық және аллергиялық ауруларды емдеу үшін қолданылады.
Слайд 27

Солай етіп, төзімділік (толеранттық) иммундық реактивтілікке қарама-қарсы процесс ретінде организмнің жасушалық тұтастығын сақтау әдісі болып табылады.

Солай етіп, төзімділік (толеранттық) иммундық реактивтілікке қарама-қарсы процесс ретінде организмнің жасушалық

тұтастығын сақтау әдісі болып табылады.
Слайд 28

ЦИТОКИНДЕР

ЦИТОКИНДЕР

Слайд 29

Цитокиндер – жасуша аралық әрекеттесуді қамтамасыз ететін белсенген иммундық жасушалардың ақуыздары

Цитокиндер – жасуша аралық әрекеттесуді қамтамасыз ететін белсенген иммундық жасушалардың ақуыздары Цитокиндер

эстафеталық принцип бойынша әсер етеді: бір цитокин жасушаға әсер етіп, одан басқа цитокиндер бөлініп шығады (цитокинді каскад).
Слайд 30

Цитокиндерге жатады: интерферондар (ИНФ) интерлейкиндер (ИЛ) хемокиндер ісікті некроздаушы факторлар (ІНФ)

Цитокиндерге жатады:

интерферондар (ИНФ)
интерлейкиндер (ИЛ)
хемокиндер
ісікті некроздаушы факторлар (ІНФ)
колония белсендіруші факторлар (КБФ)
өсу факторлары


Слайд 31

Цитокиндердің әсер ету механизмі Интракринді механизм – цитокиндердің өндіруші жасушаның ішінен

Цитокиндердің әсер ету механизмі

Интракринді механизм – цитокиндердің өндіруші жасушаның ішінен

әсер ету; цитокиндердің жасуша ішілік спецификалық рецепторлармен байланысуы.
Аутокринді механизм – цитокиннің өзі бөлінген жасушасына әсер етуі. Мысалы, интерлейкин-1, -6 -18, ІНФα моноциттер/макрофагтар үшін аутокринді белсендіруші факторлар болып табылады.
Паракринді механизм – цитокиндердің жақын орналасқан жасушалар мен ұлпаларға әсер етуі. Мысалы, макрофагтан бөлінетін ИЛ-1, -6 -12 және -18, ІНФα Т-хелперді (Th0) белсендіреді.
Эндокринді механизм – цитокиннің өндіруші жасушадан алыс орналасқан жасушаларға әсер етуі. Мысалы, аутокринді және паракринді әсер етуші қашықтықта иммундық реттеуші әсер етуі мүмкін, пирогенді әсері бар, гепатоциттермен жедел фаза ақуыздарының бөлінуіне ықпал жасайды.
Слайд 32

Слайд 33

Цитокиндердің әсері

Цитокиндердің әсері

Слайд 34

Аутокринно-паракриновая регуляция иммунного ответа

Аутокринно-паракриновая регуляция иммунного ответа

Слайд 35

Интерлейкиндер – негізінде Т-жасушалармен, кейде мононуклеарлық фагоциттермен немесе басқа ұлпа жасушаларымен

Интерлейкиндер – негізінде Т-жасушалармен, кейде мононуклеарлық фагоциттермен немесе басқа ұлпа жасушаларымен

бөлінетін цитокиндердің үлкен тобы (ИЛ-1 - ИЛ-18) Интерлейкиндердің қызметі: - басқа жасушалардың бөлінуін немесе жетілуін белсендіреді - Т-жасушаларды белсендіреді
Слайд 36

ИНТЕРЛЕЙКИНДЕР

ИНТЕРЛЕЙКИНДЕР

Слайд 37

ИНТЕРЛЕЙКИНДЕР

ИНТЕРЛЕЙКИНДЕР

Слайд 38

ИНТЕРЛЕЙКИНДЕР

ИНТЕРЛЕЙКИНДЕР

Слайд 39

ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ – жасушаларда ДНК синтездейтін ақуызды молекулалар тобы. Өсу факторлары

ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ – жасушаларда ДНК синтездейтін ақуызды молекулалар тобы. Өсу факторлары жасушалардың

пролиферациялануында, жетілуінде және бағытталып жылжуында маңызды роль атқарады. Жасушалардың өсу факторларымен әрекеттесуі организмнің дұрыс дамуын және қорғаныс реакцияларын қамтамасыз етеді. Тұрақты регенерацияланып отыратын ұлпалар да (мысалы қан эпителиі мен жасушалары) дің жасушаларының пролиферациялауының реттелуін талап етеді. Бұл процестерді бақылау төмендесе немесе жойылса қатерлі ісік және атеросклероз сияқты ауыр ауруларға алып келеді.
Слайд 40

Өсу факторлары басқа жасушалардан рецепторларымен ерекшеленетін өз нысана жасушаларына әсер етеді.

Өсу факторлары басқа жасушалардан рецепторларымен ерекшеленетін өз нысана жасушаларына әсер етеді.

Нәтижесінде жасуша тыныш қалыптан шығып, бөліне бастайды.
Слайд 41

Өсу факторларының реттелуі ережелері Организмнің қалыпты жасушаларының тіршілігін қамтамасыз ету үшін

Өсу факторларының реттелуі ережелері

Организмнің қалыпты жасушаларының тіршілігін қамтамасыз ету үшін олар

спецификалық өсу факторларымен әрекеттесуі керек
Бір жасуша бірнеше өсу факторларымен әрекеттесе алады; бір өсу факторы әртүрлі жасушаларға әсер ете алады.
Өсу факторының экспрессиялану деңгейі, сонымен бірге оның сезімталдығы мен жауап беру сипаты әрбір жасушаға спецификалы болып табылады.
Слайд 42

ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ

ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ

Слайд 43

ІСІК НЕКРОЗДАУШЫ ФАКТОРЛАР

ІСІК НЕКРОЗДАУШЫ ФАКТОРЛАР

Слайд 44

ІСІК НЕКРОЗДАУШЫ ФАКТОРЛАР

ІСІК НЕКРОЗДАУШЫ ФАКТОРЛАР

Слайд 45

ИНТЕРФЕРОНДАР

ИНТЕРФЕРОНДАР

Слайд 46

Интерферон – қанның ядросы бар барлық жасушаларында және шырышты қабаттардың эпителиалды

Интерферон – қанның ядросы бар барлық жасушаларында және шырышты қабаттардың эпителиалды

жасушаларында өндірілетін полипептид. Инфекцияға қарсы қорғаныстың негізгі тізбегі болып табылады. Интерферондар жергілікті өндіріліп, жасуша қасындағы кеңістікке бөлінеді. Негізінен жақын орналасқан жасушаларға әсер етеді.
Слайд 47

Өндіруші жасушаларға қарай интерферондардың түрлері: α-интерферон β-интерферон γ-интерферон

Өндіруші жасушаларға қарай интерферондардың түрлері:

α-интерферон β-интерферон γ-интерферон

Слайд 48

Интерферондардың негізгі әсері

Интерферондардың негізгі әсері