Дебат технологиясы

даму жолына қадам басқаны белгілі. Өскелең заман талабына сай білім беруді демократияландыруға, ізгілендіруге мән беріліп, алғашқы нық қадамдар жасалынуда. Бұрын мектептің негізгі міндеті жалпыға бірдей міндетті білім беру стандартына сәйкес білім мен дағдыларын қалыптастыру болды. Ал қазіргі міндет өзгеше, себебі оқушыларға білім мен білік дағдыларын меңгертумен қатар оны ұшқыр ойлы, шығармашылық қабілеті жоғары, өзгермелі өмірге икемді, жан-жақты дамыған жеке тұлға ретінде қалыптастыру, дамыту біздерге, ХХІ ғасыр мұғалімдеріне зор жауапкершілік жүктейді. 

ортаның игі әсер еткенінде жүзеге асатынын ескерсе, сапалы білім мен саналы тәрбие беруде оқытудың инновациялық технологияларын игеру мен іс-тәжірибеге енгізудің маңызы да арта түседі. Баланың әлеуметтік және шығармашылық қабілеттерін ашуға, дамытуға елеулі ықпал ететін инновациялық оқыту технологиясының бірі – дебат бағдарламасы. 

бастаған ойыншыларға ыңғайлы болып саналады. Формат Карл Поппердің есімімен аталған.
Ойында екі, ақтаушы және жақтаушы, команда ойнайды. Форматтың басқа форматтардан негізгі айырмашылығы - бастапқы екі спикерге сөздерінен соң қарама қарсы командадан сұрақ қойылады. Аналитиктер сұрақтардан бос. Әр командада қарсыластың сөздерінен соң дайындалуға 8 минут уақыт болады. Олар сол 8 минутты раундтардын арасына рационалды бөлуі тиіс. Осы артықшылығы үшін бұл формат жаңа дебатерларға өте ыңғайлы болып саналады.

игеруді талап етеді, әрі ол оқу бағдарламасынан әлдеқайда көлемді.
Дебатқа қатысушының білімі көлемді ақпарат арқылы ұлғаяды, зерделейтін материалдың күрделілігі мен тереңдігін түсінеді.
Дебатқа дайындық кезеңінде оқушылар өз бетінше ізденіп қана қоймай, табылған қосымша ақпаратпен топта бөлісіп, өзара оқыту әдісі жүзеге асырылады. 
Оқытудың дамытушылық мақсаты оқушылардың танымдық белсенділігінің артуында, қызығушылықтың дамуында, ойлаудың зерттеулік әдістерін игеруінде көрініс табады. 

нақты кезеңдерді есте ұстауы шарт. Бұл жерде топтың ұстанатын көзқарасы басты назарда болады. Топ көзқарасы – қарарды зерттеу кезінде пайда болған білімнің, дәлелдердің, ақпараттардың жиынтығы. Сонымен жақтау кейсін құрудың бес кезеңі:

талдау арқылы мұғалім төмендегідей нәтижелерге қол жеткізеді:
Мәтінді оқушының толық оқып шығуы және өз пікіріне нақты 
мысалдармен дәлел іздеуі;
Сол дәлел мен дәйектемелерге сүйене отырып өз көзқарасын жақтап шығуы;
Жүйелі сөйлеуі, сайып келгенде мәдениетті сөйлеуі;
Айтылған нәрселерден өз қажетін ала білуі;
Шығармаға сын айта білуі; 
Оқушыны ой еркіндігіне жетелеу.

оның ерекшелігі – кейстің құрылымында. Жақтау тобы жоспарын таныстыруы және қорғауы керек, сол жобадан шыққан пайдалы нәтижені анықтауы керек. Даттау тобы жақтау тобы ұсынған жобаға даттау жасайды, яғни жоспарынан келетін шығын мен зиянның салдарын көрсету керек.
Ал пікірсайыстағы даттау тобының өте жақсы терістеуі жақтау тобының логикасы мен құрылымына сәйкес құрылады.
Жақтаушы                                                                    Даттаушы
1-спикер (6-минут). Тобын таныстыру. Өз кейсін ұсыну. Д-2 сұрақ қою.
 2-спикер (5-минут). Д-1 ойынына қарсы пікір білдіру. Ж-1 ойын өрбіту. Өзінің позициясын жақтап шығу.
1-спикер (6-минут). Тобын таныстыру. Қарсы пікір білдіру. Өз жобасын ұсыну. Ж-2 сұрақ қою
 2-спикер (5-минут). Ж-2 тойтарыс беру. Ж-2 ойын жоққа шығару. Даттау жасау
 3-спикер (5-минут). Өз тобының жетістігіне, даттау тобының қателігіне сараптама-анализ жасау. 4 спикерге өзіндік баға беру. Ойынның негізгі сәтін атап өту. Д-1 сұрақ қою.
 3-спикер (5-минут). Барлық ойыншыларды салыстыра отырып талдау. Ойынның қызықты сәтттерін атап өту. Сараптама-анализ. Ж-1 сұрақ қою.

көп ізденетін оқушылардың өзіндік ой-өрісі ойын барысында көрінеді. Қыннан қылыш қылыш суырғандай сұрақтары қарсы топты ойландырып, өз кейстеріне күмән тудыратындай етулері керек.
Жалпы, оқушылардың бойына ұлттық үрдісті сіңдіруде, баланы озық қоғамға сай етіп тәрбиелеуде дебат технологиясының берер пайдасы мол. Оқушыларға сапалы білім мен саналы білім беру – бүгінгі күннің басты өлшемі. Өз позициясын жақтап шығуға тырысқан оқушылар бос уақытта сенделмей, кітапханаға барып түрлі материалдар іздестіреді. Қазіргі таңда ғаламтордың шеңберінен шырматылып шыға алмай қалған балалардың көркем әдебиет оқуға құлшынысы арта түседі. Ойын барысында өз ойларын келелі сөз, шынайы шеберлікпен, шешен тілмен жеткізуге тырысады. Кез келген тыңдаушыға жүйелі сөз әсер етері хақ.  Шешендік салтанат құрған жерде оқушылар ұлттық-рухани құндылықтарды бойына сіңіріп, алдағы күнде ел жүгін мойнымен арқалауға дайын тұрады. Жаһандану заманында білім берудің озық үлгілерін пайдалана отыра нақты нәтижелерге қол жеткізу – бүгінгі заманның басты талабы.

тілі сабағында оқушылардың оқу-танымдық құзіреттіліктерін қалыптастыра отырып, танымдық белсенділігін арттыру. // Конференция материалдары.